Podcasty

W kolejnym odcinku naszych rozmów analizujemy zaangażowanie Chin w Europie Środkowej i Wschodniej. Omawialiśmy już relacje tego państwa z Litwą, Łotwą i Estonią oraz z państwami bałkańskimi. Tym razem powiemy o chińskiej obecności na Białorusi. Z pewnością azjatyckie mocarstwo liczyło tu na więcej korzyści, podobnie jak sama Białoruś. Co utrudnia rozwój tych relacji i jak postrzega je Rosja – wyjaśnia dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Europy Wschodniej.

Miniony rok był niezwykle trudny dla branży naftowej na całym świecie. Problemy miały i nadal mają przede wszystkim mniejsze rafinerie, którym z powodu spadku zapotrzebowania na paliwa grozi zamknięcie lub które już zostały zamknięte. Problem ten dotyczy także firm w naszej części Europy. O tym, kto ma największe trudności, a kto najlepiej radzi sobie w obecnej sytuacji rozmawiamy z dr. Michałem Paszkowskim z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

W kolejnym odcinku analizujemy politykę Chin wobec poszczególnych państw naszego regionu. Tym razem skoncentrujemy się na Bałkanach. Niedawny szczyt Chiny – Europa Środkowa (17+1) nie przyniósł przełomowych decyzji, przede wszystkim dotyczących gospodarki. Większość państw coraz sceptyczniej podchodzi do tej inicjatywy. Jednak pewne nadzieje związane z zaangażowaniem azjatyckiego mocarstwa w regionie wiąże Serbia, która zdecydowała się na zakup chińskich szczepionek. O perspektywach zaangażowania Chin na południu Europy rozmawiamy ze starszym analitykiem z Zespołu Bałkańskiego IEŚ, dr. Janem Musiem.

Niedawny szczyt Chiny – Europa Środkowa (17+1) nie okazał się wydarzeniem przełomowym. Dotychczasowe propozycje składane przez azjatyckie mocarstwo nie są atrakcyjne dla większości państw regionu i nie przekładają się na rozwój współpracy gospodarczej. Dodatkowo państwa bałtyckie i Polska podnoszą kwestie praw człowieka i skrytykowały próbę zaproszenia na szczyt białoruskiego przywódcy Alaksandra Łukaszenki. W kolejnych odcinkach będziemy omawiali politykę poszczególnych państw wobec Chin. Rozpoczynamy od Litwy, Łotwy i Estonii – mówi dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik, kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Przytłaczającym, prawie 50-procentowym zwycięstwem partii Vetëvendosje zakończyły się wybory parlamentarne w Kosowie. Do władzy dochodzi ugrupowanie, na którego czele stoi charyzmatyczny lider Albin Kurti, ostro krytykujący dotychczasowych kosowskich liderów politycznych. Ze sceny politycznej odchodzą stopniowo działacze, którzy walczyli o niepodległość Kosowa ponad 20 lat temu i którzy nie potrafili sprostać obecnym oczekiwaniom społecznym. O podsumowaniach wyborczych rozmawiamy dr. hab. Konradem Pawłowskim i dr hab. Agatą Domachowską z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Łotewskie władze są coraz gorzej oceniane przez obywateli. Główny powód to chaotyczne działania związane z zapobieganiem pandemii oraz brak odpowiednich informacji na ten temat. Mieszkańcy Łotwy sprzeciwiają się kolejnym ograniczeniom, a dodatkowo połowa z nich sceptycznie podchodzi do szczepień. Czy łotewskie władze znajdą sposób, by odwrócić te niepokojące tendencje? Na to pytanie odpowiada kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

Obowiązujące od początku tego roku nowe przepisy umożliwiają zatrudnianie w Polsce medyków spoza Unii Europejskiej. Rozwiązania te mogą być szczególnie atrakcyjne dla specjalistów z Ukrainy. Biorąc pod uwagę spore braki kadrowe w naszym kraju, możliwość zatrudniania osób z innych państw wydaje się dobrym rozwiązaniem. Pojawiają się jednak wątpliwości związane na przykład z odpowiednią znajomością języka polskiego. Do początku lutego do Ministerstwa Zdrowia wpłynęło ponad 70 wniosków o zgodę na wykonywanie zawodu w ramach nowych procedur – informuje dr Hanna Bazhenova, starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Minęło 30 lat od utworzenia Grupy Wyszehradzkiej. Przez ten czas udało się zrealizować szereg projektów, w tym przede wszystkim wstąpić do NATO i Unii Europejskiej. Państwa współtworzące Grupę mają zazwyczaj wspólne cele, jednak w niektórych zagadnieniach – związanych chociażby z polityką wobec partnerów ze wschodniej Europy – widać czasami głębokie różnice. Czas, w jakim powstawała nowa inicjatywa regionalna, był szczególny, zwłaszcza w kontekście rozpadającego się ZSRR – podkreśla dr Łukasz Lewkowicz, starszy analityk z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Seria skandali związanych z działalnością banków w państwach bałtyckich znacznie osłabiła ich wiarygodność. Niektóre z nich były pralnią brudnych pieniędzy, napływających przede wszystkim z Rosji. Proceder ten był prowadzony przez banki działające na Łotwie i w Estonii. W tym drugim przypadku były to oddziały banków z Danii i ze Szwecji. W związku z tym wiarygodność sektora finansowego w regionie znacznie podupadła. Wprowadzono już szerokie działania kontrolne oraz poproszono o pomoc Międzynarodowy Fundusz Walutowy, jednak odzyskiwanie wiarygodności to długi proces. Warto przypomnieć, że po rozpadzie ZSRR sektor bankowy prężnie zaczął się rozwijać przede wszystkim na Łotwie – mówi Marlena Gołębiowska, analityk z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Nowa amerykańska administracja powoli odkrywa karty w sprawie relacji z państwami europejskimi. Ważą się, między innymi, losy gazociągu Nord Stream 2 oraz kwestia obecności wojsk amerykańskich w Niemczech. W sprawie pierwszego tematu pojawiają się sprzeczne informacje dotyczące dalszych sankcji wobec firm zaangażowanych w budowę gazociągu. Natomiast w relacjach z Rosją możemy mieć do czynienia z kontynuacją polityki prowadzonej przez prezydenta Baracka Obamę pod koniec drugiej kadencji – uważa dr Tomasz Pugacewicz z Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Platforma Opozycyjna – Za Życie cieszy się na Ukrainie największym poparciem. Tak wynika z ostatnich sondaży przeprowadzonych przez Kijowski Międzynarodowy Instytut Socjologii. Ugrupowanie to wywodzi się z dawnej Partii Regionów byłego prezydenta Wiktora Janukowycza. Spada natomiast poparcie dla obecnego prezydenta Wołodymyra Zełenskiego. Obecnie może on liczyć na 22% poparcia. Z polityków z innych państw największym zaufaniem Ukraińcy darzą Alaksandra Łukaszenkę. Z drugiej strony ma on, obok Władimira Putina, najliczniejszą grupę krytyków. Co oznacza wzrost poparcia dla sił często określanych jako prorosyjskie i jak interpretować obecne wyniki poparcia dla polityków ukraińskich? Na te pytania odpowiada z Kijowa dr Piotr Andrusieczko, dziennikarz polskich mediów na Ukrainie.

Sektor lotniczy w ostatnich miesiącach przechodzi trudne chwile. Ograniczenia ruchu pasażerskiego związane z rozwojem pandemii COVID-19 spowodowały, że wiele przedsiębiorstw stanęło przed widmem bankructwa. W podobnej sytuacji są firmy z Europy Środkowo-Wschodniej. Z opracowań starszego analityka Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Michała Paszkowskiego wynika, że zniesienie obecnych ograniczeń nie musi przełożyć się na radykalną poprawę sytuacji.

Ostatnie miesiące pandemii mocno odbiły się na relacjach pomiędzy państwami nordyckimi. Wprowadzono szereg nieskoordynowanych działań, które osłabiły wzajemne zaufanie, a kryzys ukazał słabe strony relacji. Wcześniej zakładano, że do 2030 r. region nordycki stanie się najbardziej zintegrowaną i zrównoważoną przestrzenią. Co wobec tego z tymi planami? Na to pytanie odpowiada dr Damian Szacawa, starszy analityk w Zespole Bałtyckim IEŚ.

Wielotysięczne demonstracje w całej Rosji, wspierające opozycjonistę Aleksieja Nawalnego, pokazują, że powiększa się grono przeciwników polityki prezydenta Władimira Putina. Nie jest to na razie ruch, który może zagrozić władzy, ale – jak mówią nasi eksperci – kropla drąży skałę. Opublikowanie przez Nawalnego filmu ukazującego luksusową rezydencję rosyjskiego przywódcy zszokowało wielu odbiorców. I właśnie ukazywanie przepychu władzy może być kluczem do sukcesu. Na ten temat rozmawiamy ze starszym analitykiem w Zespole Europy Wschodniej IEŚ dr. Andrzejem Szabaciukiem oraz z dr Agnieszką Bryc z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.

W ostatnich miesiącach producenci samochodów nie mają się z czego cieszyć. Zanotowano poważne spadki sprzedaży nowych aut, a prognozy na bieżący rok też nie są optymistyczne. Co prawda poszczególne państwa wspierają swoje firmy, ale w dłuższej perspektywie to za mało. Szuka się nowych rozwiązań, polegających na wspieraniu rozwoju segmentu aut elektrycznych i hybrydowych, oraz częściowo zmienia się profil produkcji. Sytuację w państwach Europy Środkowej przedstawia dr Agata Tatarenko, kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Czesi mają spore problemy ze swoim systemem szczepień, który działa bardzo wolno, powoduje chaos i zamieszanie. Czescy politycy starają się znaleźć rozwiązanie tej sytuacji. W sprawie pomocy w przebudowie wadliwego systemu w ostatnim czasie zwrócono się nawet do Izraela, który bardzo sprawnie przeprowadza swoje szczepienia. Kłopoty z systemem już odbijają się na preferencjach wyborczych Czechów, co u premiera Andreja Babiša i jego otoczenia powoduje szybsze bicie serca – informuje analityk Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ Szczepan Czarnecki.

Odnawialne źródła energii odgrywają coraz większą rolę w bilansie energetycznym państw Morza Bałtyckiego. Największe doświadczenie mają na tym polu państwa nordyckie. W Danii morskie farmy wiatrowe wytwarzają już 15% energii. Ambitne plany opracowują też Litwa i Estonia. Na Litwie planuje się, że odnawialne źródła energii zapewnią nawet 25% rocznego zapotrzebowania energetycznego – zauważa starszy analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Michał Paszkowski.

Rosyjski opozycjonista Aleksiej Nawalny wrócił do Rosji. Przez ostatnie miesiące przebywał w Niemczech, gdzie dochodził do siebie po próbie otrucia. Nawalny ostro krytykuje prezydenta Władimira Putina i jego otoczenie, stawiając między innymi zarzuty korupcyjne. Dla Kremla jest niewygodny i wręcz irytujący. Po wylądowaniu w Moskwie został zatrzymany i teraz grozi mu więzienie. Wracając do swojego kraju, bardzo ryzykuje, ale z drugiej strony nie ma większego wyboru, jeśli nadal chce prowadzić działalność polityczną – podkreśla dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Sytuacja gospodarcza państw bałtyckich jest lepsza, niż pierwotnie zakładano. Spowolnienie gospodarki z powodu pandemii wywołało kryzys, który miał być szczególnie odczuwalny na Łotwie. Jak się jednak okazuje, polityka władz państw bałtyckich przynosi pozytywne efekty. Należy jednak pamiętać, że przyszłość nadal jest niepewna, bo pandemia nie odpuszcza – podkreśla analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ Marlena Gołębiowska.

Nowy rok rozpoczął się w Estonii od politycznego tsunami. Chodzi o podejrzenie korupcji wśród członków rządzącej Partii Centrum, które spowodowało, że do dymisji podał się premier Jüri Ratas. Śledztwo prowadzone przez prokuraturę dotyczy możliwego przyjęcia łapówki od firmy deweloperskiej w zamian za zgodę na udzielenie wielomilionowego kredytu. Afera korupcyjna z pewnością uderza w wizerunek Estonii jako państwa o wysokich standardach demokratycznych. Jednak podjęcie decyzji o dymisji rządu, już na tym etapie postępowania, jest pozytywnie oceniane przez obserwatorów estońskiej sceny politycznej – zauważa dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik, kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Wdarcie się demonstrantów do siedziby Kongresu Stanów Zjednoczonych w Waszyngtonie wywołało różne nastroje w państwach Europy Wschodniej. W Rosji zdecydowanie przeważały szydercze komentarze, wskazujące na słabość amerykańskiej demokracji. Białoruski przywódca Alaksandr Łukaszenka wypowiadał się w podobnym tonie, wykorzystując incydent na potrzeby wewnętrznej polityki. Z kolei na Ukrainie przeważało zaniepokojenie. Wskazywano, że osłabiona Ameryka nie będzie chciała aktywnie włączać się w rozwiązanie konfliktu z Rosją – podkreśla kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Jakub Olchowski.

Tragiczny przełom starego i nowego roku w Chorwacji. W wyniku trzęsienia ziemi o sile 6,3 stopnia w skali Richtera ucierpiały tereny na południe od Zagrzebia. Najbardziej dotknięta kataklizmem została miejscowość Petrinja. Zginęło tam co najmniej kilka osób, a kilkadziesiąt doznało obrażeń. Trzęsienie ziemi było odczuwalne także w innych państwach na Bałkanach, na szczęście nie spowodowało większych strat – informuje dr Jan Muś, starszy analityk z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Na Bałkanach mijający rok obfitował w zaskakujące wydarzenia, na które w dużej mierze wpłynęła pandemia. W kilku państwach doszło do wyborów, w wyniku których umocniły się rządzące ugrupowania, tak jak w Serbii czy w Chorwacji. Jednak mieliśmy też spore niespodzianki, jak w Czarnogórze czy Kosowie, i brak większych zmian, jak Bośni i Hercegowinie. W najnowszym odcinku naszych Rozmów ostatnie miesiące podsumowujemy z Zespołem Bałkańskim IEŚ, który tworzą: kierownik dr hab. Konrad Pawłowski, dr hab. Agata Domachowska i dr Jan Muś.

Są podstawy, by twierdzić, że doszło do zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości podczas konfliktu na Krymie i Donbasie. Takiego zdania jest Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze. Zakończyło się właśnie postępowanie przygotowawcze w tej sprawie, które przeprowadzono na wniosek Ukrainy. Jakie będzie dalsze postępowanie, jaki stosunek do tego komunikatu mają Ukraina i Rosja oraz kto może ponieść konsekwencje za zbrodnie? Na te pytania odpowiadamy razem z dr. Tomaszem Lachowskim z Katedry Prawa Międzynarodowego i Stosunków Międzynarodowych Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego.

Śmierć przywódców Serbskiej Cerkwi Prawosławnej nie pozostanie bez wpływu na sytuację polityczną zarówno w Serbii, jak i w Czarnogórze. W ciągu niespełna miesiąca z powodu zakażenia koronawirusem zmarli metropolita Czarnogóry i Przymorza Amfilohije oraz patriarcha Serbskiej Cerkwi Prawosławnej Irinej. Obaj hierarchowie mieli bardzo duży wpływ na politykę w swoich państwach, między innymi dotyczącą relacji serbsko-kosowskich. O konsekwencjach zmiany przywództwa w serbskiej Cerkwi rozmawiamy z kierownikiem Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr. hab. Konradem Pawłowskim oraz z dr hab. Agatą Domachowską.