Podcasty

Państwa skupione w regionie Morza Bałtyckiego oraz państwa nordyckie bardzo szybko zareagowały na sytuację polityczną na Białorusi związaną ze sfałszowanymi wyborami prezydenckimi. Litwa stworzyła dogodne warunki dla uciekających z tego państwa opozycjonistów – schronienie znalazła tutaj między innymi startująca w wyborach Swiatłana Cichanouska. O znaczeniu białoruskich wyborów oraz zmianach spowodowanych w regionie przez pandemię rozmawiamy z ekspertami z Zespołu Bałtyckiego IEŚ: dr Aleksandrą Kuczyńską-Zonik, dr. Damianem Szacawą, dr. Michałem Paszkowskim oraz Marleną Gołębiowską.

W mijającym roku państwa Grupy Wyszehradzkiej musiały sprostać wielu wyzwaniom. Wynikały one przede wszystkim z sytuacji związanej z pandemią COVID-19, która wpłynęła na gospodarkę i spowodowała wiele zmian politycznych. Oprócz tego można było również zaobserwować, co łączy państwa regionu i co je dzieli, szczególnie w kwestii polityki wschodniej. Podsumowanie tych wydarzeń w państwach Grupy Wyszehradzkiej oraz perspektywy na przyszły rok przedstawiają analitycy Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ: dr Agata Tatarenko, dr Dominik Héjj, dr Łukasz Lewkowicz i Szczepan Czarnecki.

Rząd Estonii powołał grupę roboczą, która ma zbadać możliwości wybudowania elektrowni jądrowej w tym państwie. Zakłada się, że mogłaby ona powstać po 2035 r. Decyzja ta jest spowodowana koniecznością ograniczenia emisji CO2 – zgodnie z polityką Unii Europejskiej. W przypadku zgody na inwestycję trzeba się liczyć z wysokimi kosztami budowy nowej elektrowni, a wcześniej należy przekonać do niej obywateli. Jak dotąd w Estonii jest więcej przeciwników elektrowni atomowej niż zwolenników. To się jednak może zmienić, tak jak w przypadku Polski, gdzie obecnie poparcie dla budowy elektrowni atomowej wyraża 57 procent społeczeństwa – zauważa dr Michał Paszkowski, starszy analityk w Zespole Bałtyckim IEŚ.

Witamy państwa w jubileuszowym, setnym podcaście. Nadawanie naszych rozmów rozpoczęliśmy na początku tego roku. Zaprezentowaliśmy wiele komentarzy oraz dyskusji dotyczących naszej części Europy. Tłumaczyliśmy słuchaczom – często skomplikowaną – tematykę dotyczącą regionu, wyjaśnialiśmy polityczne decyzje, konflikty i spory. Zastanawialiśmy się też nad przyszłością – tą bliższą i tą dalszą. I nadal będziemy to robić. Razem z naszym fantastycznym zespołem zapraszamy do słuchania kolejnych odcinków. Tym setnym podcastem inaugurujemy podsumowanie wydarzeń mijającego roku. Rozpoczynamy od dwóch zagadnień. Pierwszym będzie wschodnia flanka NATO, a drugim sytuacja na Białorusi, Ukrainie i w Mołdawii. Na te tematy rozmawiamy z zastępcą dyrektora IEŚ dr. hab. Tomaszem Stępniewskim, kierownikiem Zespołu Europy Wschodniej dr. Jakubem Olchowskim oraz ze starszymi analitykami w tym zespole dr Martą Drabczuk i dr. Andrzejem Szabaciukiem.

Ukraina konsekwentnie modernizuje swoje siły zbrojne według standardów NATO. W ostatnich latach spore kwoty wydawane są na nowe uzbrojenie, inaczej wygląda też proces szkolenia żołnierzy. Kierunek zmian został potwierdzony w nowej strategii bezpieczeństwa. Ukraińska armia, która w 2014 r. próbowała stawiać opór Rosji na Krymie i Donbasie, dzisiaj jest już zupełnie inna – podkreśla dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Rozwój relacji dwustronnych oraz spór Polski i Węgier z Unią Europejską to główne tematy omawiane podczas ostatniej wizyty prezydenta Polski Andrzeja Dudy na Litwie. Wizyta polskiego przywódcy odbyła się w czasie formowania nowego rządu – po niedawnych wyborach parlamentarnych na Litwie. Jak będą się teraz kształtowały relacje pomiędzy tymi państwami i jaką rolę mogą w nich odegrać Polacy mieszkający na Litwie – wyjaśnia kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

Kilku kosowskich polityków, łącznie z byłym prezydentem tego kraju Hashimem Thaçim, odpowie za zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości. Do przestępstw miało dojść podczas wojny z Serbami ponad 20 lat temu. Wówczas oskarżeni prowadzili walkę jako bojownicy Armii Wyzwolenia Kosowa (UÇK). Postępowanie jest prowadzone przez Specjalną Izbę Sądową Kosowa w Hadze, a oskarżeni odrzucają stawiane im zarzuty. Sytuacja, do której doszło ponownie, komplikuje scenę polityczną Kosowa – zaznacza dr hab. Konrad Pawłowski, kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Pomimo protestów Białoruś uruchomiła elektrownię atomową w Ostrowcu. Powstała ona niedaleko granicy z Litwą i właśnie to państwo zgłasza największe wątpliwości związane z bezpieczeństwem. Nie są one bezpodstawne. Niedługo po uruchomieniu obiektu doszło w nim, jak poinformowała strona białoruska, do niegroźnego incydentu. Uruchomienie elektrowni w Ostrowcu ma spowodować ograniczenie zakupu rosyjskiego gazu. Jednak w praktyce uzależnienie od Rosji specjalnie się nie zmniejszy – podkreśla starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ, dr Andrzej Szabaciuk.

Azerbejdżan odzyskuje kontrolę nad większością terytorium Górskiego Karabachu. Porażka militarna Ormian oznacza zasadniczą zmianę sytuacji w tym regionie. Strony konfliktu zawarły porozumienie, nad którego realizacją będzie czuwać Rosja, a dokładniej jej wojska. Co to w praktyce oznacza – wyjaśnia prof. Krzysztof Fedorowicz z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Stany Zjednoczone Ameryki zasadniczo nie zmienią polityki wobec państw Europy Środkowej i Wschodniej. Joe Biden, zwycięzca wyborów prezydenckich, powinien utrzymać dotychczasowe kierunki działań, które prowadziła administracja Donalda Trumpa. Zmian rewolucyjnych nie będzie – uważa dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Dopiero po czterech miesiącach od wyborów w Serbii powołano nowy rząd. Na jego czele stanęła ponownie Ana Brnabić. Koalicja wyborcza pod wodzą Serbskiej Partii Postępowej uzyskała ponad 60% głosów i wydawać by się mogło, że z powołaniem nowego rządu nie powinno być większych problemów. Okazuje się jednak, że brak realnej opozycji w nowym parlamencie poważnie komplikuje sytuację polityczną – podkreśla kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr hab. Konrad Pawłowski.

Była premier Mołdawii Maia Sandu wygrała pierwszą turę wyborów prezydenckich w tym państwie. Drugie miejsce zajął prezydent Igor Dodon. Przedwyborcze sondaże wskazywały, że to właśnie urzędujący prezydent otrzyma większą liczbę głosów. Ostatecznie tak się nie stało. Nie oznacza to jednak, że Igor Dodon jest na straconej pozycji – informuje dr Piotr Oleksy z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Sytuacja polityczna na Białorusi nie sprzyja dywersyfikacji dostaw ropy naftowej. Z wcześniejszych zapowiedzi Alaksandra Łukaszenki, sugerujących poszukiwanie innych dostawców poza Rosją, niewiele zostało. Co prawda Białoruś zakupiła w Stanach Zjednoczonych ładunki ropy naftowej, jednak były to działania symboliczne – podkreśla dr Michał Paszkowski, starszy analityk z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Państwa Europy Środkowej przeznaczają bardzo duże środki na ratowanie gospodarki w związku z pandemią COVID-19. W ciągu ostatnich sześciu miesięcy na tego rodzaju wsparcie przeznaczono równowartość około 10% PKB. Wydatki te powodują wzrost deficytu budżetowego, jednak w tym przypadku Unia Europejska podchodzi do tego ze zrozumieniem – informuje Marlena Gołębiowska z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Pandemia COVID-19 ponownie uderzyła, także w Europie Środkowej i Wschodniej. W poszczególnych państwach sytuacja nieco się różni, zarówno pod względem dynamiki rozwoju pandemii, jak i zastosowanych metod, które mają ją ograniczyć. O obecnej sytuacji mówią: kierownik Zespołu Bałkańskiego dr hab. Konrad Pawłowski, kierownik Zespołu Wyszehradzkiego dr Agata Tatarenko, kierownik Zespołu Bałtyckiego dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik i starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej dr Andrzej Szabaciuk.

Związek Ojczyzny – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci to ugrupowanie, które wygrywa wybory parlamentarne na Litwie. Aby jednak utworzyć rząd, musi powstać koalicja, w której znajdą się najprawdopodobniej Partia Wolności i Ruch Liberalny. Słaby wynik uzyskała Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin, o czym informowaliśmy w Rozmowie IEŚ nr 82, dotyczącej wyborów na Litwie. Wyniki drugiej tury potwierdzają tendencję z pierwszej tury – podkreśla dyrektor Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Michała Römera w Wilnie dr Gediminas Kazėnas.

Partia prezydenta Wołodymyra Zełenskiego – Sługa Narodu – z wyraźnym spadkiem w wyborach samorządowych na Ukrainie. Lepsze rezultaty uzyskała Europejska Solidarność – ugrupowanie byłego prezydenta Petra Poroszenki, a także Platforma Opozycyjna – Za Życie. Jednak to regionalne komitety wyborcze otrzymały najwięcej głosów. Tym razem do wyborów poszło zdecydowanie mniej głosujących niż poprzednio. O przyczynach takiego stanu rzeczy z Kijowa mówi dr Hanna Bazhenova, starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Estonia chce przekonać do Inicjatywy Trójmorza państwa nordyckie. Jak dotąd to się jednak nie udaje. Pewne działania były podejmowane w Finlandii, ale bez ostatecznego powodzenia. W ostatnich latach można zauważyć zmianę w estońskiej polityce względem Trójmorza – od podejścia sceptycznego do aktywnego. Z czego wynika ta zmiana i co osiągnęła Estonia podczas ostatniego szczytu w Tallinie – wyjaśnia starszy analityk z Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Damian Szacawa.

Poważne wsparcie finansowe dla Inicjatywy Trójmorza zadeklarowały Stany Zjednoczone. Deklaracja ta padła podczas szczytu państw zaangażowanych w to przedsięwzięcie, który odbył się w Tallinie. Niezwykle istotne są także polsko-amerykańskie ustalenia dotyczące rozwoju energetyki jądrowej w naszym państwie. O najważniejszych decyzjach, jakie zapadły w Tallinie, mówi dr Łukasz Lewkowicz, starszy analityk z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Poprawiają się relacje polsko-ukraińskie. To wnioski, jakie nasuwają się po ostatniej wizycie prezydenta Andrzeja Dudy na Ukrainie. Podczas spotkań omawiano przede wszystkim wiele projektów gospodarczych, skoncentrowano się także na zagadnieniach bezpieczeństwa w regionie. Jak ocenia starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Marta Drabczuk – była to ważna wizyta, a o jej znaczeniu będzie świadczyć realizacja omawianych przedsięwzięć.

O realizacji projektów energetycznych będą dyskutowali przedstawiciele państw zaangażowanych w projekt Trójmorza. Szczyt zaplanowano 19 i 20 października w Tallinie. W sumie omówionych zostanie osiem priorytetowych projektów inwestycyjnych. Są one realizowane zgodnie z harmonogramem, bez względu na panującą pandemię COVID-19 – podkreśla starszy analityk z Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Michał Paszkowski.

Na Litwie już po pierwszej turze wyborów parlamentarnych. Można powiedzieć, że w wyniku głosowania nie doszło do rewolucyjnych zmian na tamtejszej scenie politycznej. Triumfują konserwatyści. Słaby wynik zanotowała Akcja Wyborcza Polaków na Litwie – Związek Chrześcijańskich Rodzin. Prawdopodobnie jest on spowodowany stanowiskiem tego ugrupowania w sprawie Białorusi. W rozmowie z Marcinem Superczyńskim szczegóły wyjaśnia dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik, kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Problematyka bezpieczeństwa, strategiczny dialog z Rosją i wybory na Białorusi – to główne tematy rozmów prezydenta Francji Emmanuela Macrona z przywódcami państw bałtyckich, w których prezydent Francji złożył niedawno wizytę. Różnice poglądów pojawiły się szczególnie przy okazji wizji relacji z Rosją – zauważają dr Agata Tatarenko, kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ, i dr Aleksandra Kuczyńska Zonik, kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

W wyniku wyborów parlamentarnych w Czarnogórze po raz pierwszy od 30 lat możliwa jest zmiana władzy. Demokratyczna Partia Socjalistów musi uznać wyższość ugrupowań opozycyjnych, które prawdopodobnie pod koniec października utworzą nowy rząd. Jednak różnice, które dzielą te ugrupowania, mogą spowodować, że nie będzie to stabilna koalicja – podkreśla dr hab. Agata Domachowska, starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ.

Ponowny wzrost zakażeń koronawirusem w Czechach spowodował wprowadzenie stanu wyjątkowego. Pojawiły się nowe ograniczenia, które mają spowodować obniżenie zachorowalności. Dodatkowo pod koniec września doszło do zmiany na stanowisku ministra zdrowia. Co się zmieni w polityce zdrowotnej Czech – wyjaśnia dr Agata Tatarenko, kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.