Podcasty

Serbia i Kosowo są coraz bliżej podpisania historycznego porozumienia o normalizacji relacji. Zostało ono już przyjęte przez obie strony, ale jeszcze nie doszło do jego podpisania. Negocjacje prowadzili prezydent Serbii Aleksandar Vučić i premier Kosowa Albin Kurti. Obecnie trwają prace nad aneksem do porozumienia, który ma określać zasady implementacji. Porozumienie praktycznie prowadzi do uznania Kosowa przez Serbię, jednak wciąż pojawia się wiele pytań. Sprawę wyjaśnia szczegółowo kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr hab. Konrad Pawłowski. [Zdj. premier Kosowa i prezydent Serbii spotykają się po raz pierwszy w Brukseli, 15 czerwca 2021 r. / Josep Borrell / Twitter]

Wizyty prezydenta Stanów Zjednoczonych Joe Bidena w Kijowie i w Warszawie miały ogromne znaczenie. Zarówno w stolicy Ukrainy, jak i w stolicy Polski prezydent zapewniał o dalszym wsparciu dla broniących się Ukraińców, wsparciu dla walki o wolność i demokrację. Z kolei z orędziem do Rosjan zwrócił się też Władimir Putin, który po raz kolejny podkreślał, że to Zachód odpowiada za obecną sytuację na Ukrainie. O znaczeniu wizyty Joe Bidena oraz sytuacji Rosji i Ukrainy mówią: dr Agnieszka Bryc z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, dr Dariusz Materniak z portalu polukr.net oraz dr Jakub Olchowski z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. strona Prezydenta Ukrainy]

Zdecydowana większość państw bałkańskich popiera sankcje nakładane na Rosję za zaatakowanie Ukrainy. Wyjątkiem jest Serbia. Nie oznacza to jednak, że w innych państwach tego regionu nie ma środowisk wpisujących się w rosyjską retorykę. Mijający rok na Bałkanach, w kontekście wojny na Ukrainie, ocenia kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr hab. Konrad Pawłowski. [Aleksandar Vučić / Facebook]

Rok od rozpoczęcia rosyjskiego ataku na Ukrainę podsumowujemy politykę państw Grupy Wyszehradzkiej. Zauważamy tutaj duże różnice pomiędzy poszczególnymi państwami, a także zmianę nastrojów społecznych. O szczegółach mówi kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.[Zdj. Facebook Victora Orbána]

Pomimo dymisji rządu Natalii Gavrilițy prozachodnia polityka Mołdawii jest niezagrożona. Nowym premierem ma być Dorin Recean. Przyczyny dymisji to spadające poparcie dla partii rządzącej, zbyt wolne tempo reform oraz problemy z komunikacją pomiędzy rządem, parlamentem a społeczeństwem. O mołdawskiej polityce wewnętrznej i obawach wynikających z rosyjskich gróźb wobec Mołdawii mówi dr Piotr Oleksy z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Kandydat na premiera Dorin Recean, 10 lutego 2023 r. / Kancelaria Prezydenta Mołdawii]

Szwecja wciąż nie może znaleźć wspólnego języka z Turcją w sprawie zgody na członkostwo w NATO. Strona turecka domaga się, między innymi, wydania jej osób podejrzanych o terroryzm. Chodzi o kilkadziesiąt osób kurdyjskiego pochodzenia, które otrzymały w Szwecji azyl. Zdaniem władz w Sztokholmie, ich wydanie byłoby złamaniem prawa. Dodatkowo relacje pomiędzy państwami zostały zaostrzone po niedawnym demonstracyjnym spaleniu Koranu przez jednego z duńsko-szwedzkich polityków. Jakie są zatem możliwe wyjścia z obecnej sytuacji i co z członkostwem w NATO Finlandii? Odpowiedzi na te i inne pytania udzielają prof. Kazimierz Musiał z Uniwersytetu Gdańskiego i dr Damian Szacawa z IEŚ. [Zdj. Konferencja prasowa Recepa Tayyipa Erdogana i Ulfa Kristerssona w Ankarze, 8 listopada 2022 r. / Depo Photos/ABACA / Abaca Press / Forum]

Atakując Ukrainę i prowadząc niezwykle brutalne działania wobec ludności cywilnej, Rosja złamała szereg zapisów prawa międzynarodowego. W powszechnym odczuciu społecznym agresor pozostaje bezkarny, a sprawcy zbrodni nie przejmują się jakimikolwiek zarzutami. Jednak wiele wskazuje na to, że rosyjska agresja przyczyni się do szerokich zmian prawnych. Nie można zatem wykluczyć, że z czasem sprawcy zbrodni zostaną osądzeni i skazani, tak jak to miało miejsce w przypadku zbrodniarzy z dawnej Jugosławii. Obecny i możliwy w przyszłości stan prawny ocenia dr Tomasz Lachowski z Uniwersytetu Łódzkiego. [zdj. Prezydent Zełenski i premier Sunak / Londyn / 8 lutego 2023 r. źródło: ABACA / Abaca Press / Forum]

Choć minął prawie rok od rozpoczęcia pełnej agresji Rosji na Ukrainę, na razie nie widać możliwości szybkiego zakończenia wojny. Ukraina stawia zacięty opór przy wsparciu społeczności międzynarodowej. Rosja także jest zdeterminowana do prowadzenia dalszych działań ofensywnych. W obecnej sytuacji nie ma miejsca na rozmowy pokojowe, jednak kiedyś wojna musi się zakończyć. Jakie warunki powinny być spełnione, aby tak się stało? Na to i inne pytania odpowiada dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Bruksela, 9.02.23, Szczyt Rady Europejskiej, n/z: Prezydent Ukrainy Volodymyr Zelenski / Aleksiej Witwicki / Forum]

Co dalej z działalnością Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego? Część duchownych, w tym także hierarchów, podjęła współpracę z rosyjskim agresorem na terenach okupowanych. Kilkudziesięciu oskarżono o przekazywanie rosyjskiej armii pozycji wojsk ukraińskich, szerzenie rosyjskiej propagandy czy też bezpośrednią pomoc agresorowi. Wykonanie w czasie nabożeństwa w kijowskiej Ławrze Peczerskiej prorosyjskiej pieśni spowodowało w końcu ostrą reakcję ukraińskich władz. Dokonano przeszukań budynków cerkiewnych i aresztowań. Rozpoczęto także prace nad przepisami, które mogą doprowadzić do likwidacji moskiewskiej prawosławnej struktury na Ukrainie. Na ile jest to możliwe i jakie może rodzić konsekwencje – wyjaśnia dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Metropolita Kijowa i całej Ukrainy Onufry / Wikimedia]

Petr Pavel będzie nowym prezydentem Czech. W drugiej turze wyborów uzyskał ponad 58% głosów, a jego konkurent Andrej Babiš około 42%. W polityce wewnętrznej prezydenta Petra Pavla można się spodziewać dobrej współpracy z rządem, a w polityce zewnętrznej – dalszego wsparcia dla Ukrainy. Priorytety nowego prezydenta omawia Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Zdj. Petr Pavel / Twitter / wieczór wyborczy]

Wynik narodowych konsultacji przeprowadzonych na Węgrzech wskazuje, że obywatele tego państwa są przeciwni sankcjom nakładanym na Rosję. Taką opinię wyraziło 97% z 1,4 mln osób, które wzięły udział w konsultacjach. Dodajmy, że na Węgrzech mieszka około 9,7 mln osób. Rząd Viktora Orbána nie chce dalszych sankcji, ponieważ jego zdaniem, odbijają się one niekorzystnie na państwie. Dodatkowo w węgierskich mediach nie ukazuje się prawdziwego oblicza rosyjskiej agresji na Ukrainę. Czym są narodowe konsultacje na Węgrzech i do czego mogą być wykorzystane – wyjaśnia dr Dominik Héjj z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Zdj. Krajowe listy konsultacyjne rządu w sprawie sankcji / László Végh/ Magyar Hang]

Niemcy wyrażają zgodę na przekazanie Ukrainie czołgów Leopard 2. Dzięki temu będą je mogły wysłać zainteresowane państwa, takie jak na przykład Polska. Dodatkowo Stany Zjednoczone przekażą 31 czołgów typu Abrams. To ważne wsparcie, jednak Ukraina potrzebuje znacznie więcej, między innymi systemów artyleryjskich czy nowoczesnych samolotów. O tym, jaki sprzęt i w jakiej ilości może trafić w najbliższym czasie na Wschód, mówi dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Leopard 2A5 podczas pokazu dydaktyczno-bojowego /Bundeswehr Fotos/ Wikimedia]

Emerytowany generał Petr Pavel i doświadczony polityk Andrej Babiš spotkają się w drugiej turze wyborów prezydenckich w Czechach. Minimalnie lepszy w pierwszej turze okazał się Petr Pavel, ale Andrej Babiš nie jest na straconej pozycji. O czyje głosy będą zabiegać obaj kandydaci, jak ważna będzie frekwencja w drugiej turze i co oznacza wybór jednego lub drugiego kandydata – wyjaśnia Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ. [Zdj. PRAGA, 14 stycznia: kandydat na prezydenta Andrej Babis i jego żona Monika Babisova / Lukas Kabon / AA/ABACA / Abaca Press / Forum]

Od 1 stycznia walutą obowiązującą w Chorwacji jest euro. Dla mieszkańców tego państwa sporym zaskoczeniem jest wzrost cen podstawowych produktów. Rząd wprowadza pewne działania, które mają temu przeciwdziałać. Czy będą to działania skuteczne? Na to pytanie odpowiada dr Jan Muś z Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [Zdj. SIBENIK, Banknoty kuny i euro na straganie z warzywami w Szybeniku, Chorwacja, 14 stycznia 2023 r. / Dusko Jaramaz / Agencja informacyjna Xinhua / Forum]

Rosyjska telewizja „Deszcz” została pozbawiona koncesji na nadawanie na terytorium Łotwy. Zostało to spowodowane pojawiającymi się w jej programach sformułowaniami, które stoją w sprzeczności z łotewską narracją dotyczącą rosyjskiej agresji na Ukrainę. Dodatkowo stacja nie stosowała tłumaczenia nadawanych programów na język łotewski. Zdania na temat decyzji władz są jednak podzielone – mówi kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik. [Zdj. DENIS KAMINEV / Reuters / Forum]

1 stycznia Szwecja objęła przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej. Jednym z jej priorytetów jest budowanie silnego frontu państw Wspólnoty, wspierającego Ukrainę w walce z Rosją. Dodatkowo Szwecja wciąż prowadzi działania dyplomatyczne, które mają na celu skłonienie Turcji do poparcia jej członkostwa w NATO. Jak dotąd bez skutku. O priorytetach obecnej prezydencji i istocie sporu szwedzko-tureckiego opowiada dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. [Zdj. Henrik Montgomery / TT newsagency / Forum]

Przedłużający się kryzys polityczny w Bułgarii powoduje wzrost znaczenia prezydenta na tamtejszej scenie politycznej. Pomimo kolejnych wyborów parlamentarnych nie udaje się wyłonić stabilnej większości. Zarówno obóz reformatorski, jak i politycy sprzeciwiający się zmianom nie są w stanie samodzielnie kierować państwem. Najprawdopodobniej w marcu czekają Bułgarię kolejne wybory – i to prezydent nadal będzie miał największy wpływ na kształt tymczasowego rządu. O słabościach bułgarskiego systemu politycznego i nastrojach społecznych w tym państwie opowiada dr Spasimir Domaradzki z Zespołu Bałkańskiego IEŚ. [Zdj. Prezydent Bułgarii Rumen Radew w Brukseli, 15 grudnia 2022 r. / JOHANNA GERON / Reuters / Forum]

Rosyjska ropa nie może być już sprowadzana do Unii Europejskiej drogą morską – to efekt kolejnych sankcji nałożonych na to państwo po agresji na Ukrainę. W lutym ma także wejść w życie zakaz importu produktów ropopochodnych. Na ile te ograniczenia wpłyną na stan rosyjskiego budżetu i politykę Rosji wobec Ukrainy oraz państw zachodnich – wyjaśnia dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. [Zdj. Moskwa zimą 2022 / Michaił Metzel / TASS / Forum]

Rosyjska agresja na Ukrainę to najważniejsze wydarzenie mijającego roku. Od miesięcy oglądamy brutalność rosyjskich działań, które spowodowały tysiące ofiar, zniszczenie miast i wsi oraz kryzys migracyjny. Razem z analitykami z Zespołu Wschodniego podsumowujemy dotychczasowe wydarzenia i zastanawiamy się nad możliwymi scenariuszami na przyszłość. Rozmówcami Marcina Superczyńskiego są: Anna Bazhenova, Marta Drabczuk, Jakub Olchowski, Piotr Oleksy i Andrzej Szabaciuk.

Parlament Europejski uchwalił rezolucję, która uznaje Rosję za sponsora terroryzmu. Podkreślono w niej, że państwo to celowo atakuje cele cywilne na terenie Ukrainy, niszczy infrastrukturę i dopuszcza się aktów okrucieństwa. Jakie są konsekwencje rezolucji zarówno dla samej Rosji, jak i dla innych państw – wyjaśnia dr Jakub Olchowski z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Kobieta trzyma tabliczkę z napisem „Rosja jest państwem terrorystycznym” podczas wiecu przed ambasadą Rosji 15 października 2022 r. w Warszawie / Aleksander Kalka / Zuma Press / Forum]

Kto zastąpi Miloša Zemana na stanowisku prezydenta Republiki Czeskiej? W styczniu odbędą się wybory, jednak już teraz można przewidzieć, kto ma największe szanse. Najszerszym poparciem cieszą się obecnie były premier Andrej Babiš, emerytowany generał Petr Pavel oraz Danuše Nerudová. Niewątpliwie obecną kampanię wyborczą zdominowała problematyka dotycząca bezpieczeństwa i rosnących cen. Najnowsze sondaże komentuje analityk Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ Szczepan Czarnecki.

Dramatycznie pogarsza się sytuacja ludności cywilnej na Ukrainie. Po rosyjskich bombardowaniach infrastruktury krytycznej wiele miast i wsi pozostaje bez prądu i ogrzewania. Niektóre obiekty, takie jak elektrownie czy ciepłownie, nie nadają się już do remontu, ponieważ uległy całkowitemu zniszczeniu. Co może poprawić sytuację ludności i czy możemy się spodziewać kolejnej dużej fali migracyjnej – wyjaśnia dr Marta Drabczuk z Zespołu Wschodniego IEŚ [ Zdj. ratownicy walczący ze skutkami ataku rakietowego na Kijów 23 listopada 2022 r. / Państwowa Służba Ratunkowa Ukrainy / Forum]

Litwa i Łotwa wciąż wzmacniają swoje granice w obawie przed możliwymi migracjami z Białorusi. Sztucznie wywołany ubiegłoroczny kryzys spowodował energiczne działania obronne obu państw. Zarówno ugrupowania polityczne, jak i społeczeństwa Litwy oraz Łotwy w większości poparły i popierają te działania, pomimo krytyki niektórych instytucji międzynarodowych. O obecnej sytuacji na granicach państw bałtyckich opowiada dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

To prawdopodobnie rakiety ukraińskiej obrony przeciwlotniczej spadły na wieś Przewodów na Lubelszczyźnie. Niestety, zginęły dwie przypadkowe osoby. Incydent spowodował podwyższenie gotowości niektórych polskich jednostek wojskowych i szerokie konsultacje polskich polityków z przywódcami państw NATO. Zgodnie podkreślono, że incydent nie był celowym działaniem, i stwierdzono, że ostatecznie winę ponosi Rosja, dokonująca zmasowanego uderzenia rakietowego na Ukrainę. O konsekwencjach wynikających z tego zdarzenia mówi dr Andrzej Szabaciuk, starszy analityk z Zespołu Wschodniego IEŚ. [Zdj. Przewodow, pow. hrubieszowski. Policjanci blogują dojazd do miejsca, w którym spadł pocisk, zabijając dwie osoby / Jacek Szydlowski / Forum]

Nataša Pirc Musar będzie nowym prezydentem Słowenii i zarazem pierwszą kobietą na tym stanowisku. Nie jest związana z żadną partią polityczną, ale z pewnością jest jej bliżej do środowisk lewicowych. Na Pirc Musar zagłosowało 54 procent wyborców, podczas gdy jej rywal, konserwatysta Anže Logar, otrzymał 46 procent głosów. Na co będzie kładła nacisk nowa prezydent i jaki będzie jej stosunek do idei Trójmorza – wyjaśnia starszy analityk z Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr Jan Muś. [Zdj. domena publiczna]