Podcasty

Liderka partii socjaldemokratycznej Magdalena Andersson drugi raz w ciągu ostatnich kilku dni została wybrana przez szwedzki parlament na stanowisko premiera. W ubiegłym tygodniu musiała podać się do dymisji, po tym jak koalicję rządową opuściła Partia Zielonych. Tym razem nowy gabinet będą tworzyć politycy tylko z jej ugrupowania. Magdalena Andersson jest zaangażowana w działalność polityczną od ponad 30 lat. Jest pierwszą kobietą, która pokieruje rządem w Szwecji. O wyzwaniach, jakie przed nią stoją, opowiada dr Damian Szacawa z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Vetëvendosje przegrywa wybory lokalne w Kosowie. Partia premiera Albina Kurtiego, która kilka miesięcy temu wygrała wybory parlamentarne z ponad 50-procentowym poparciem, teraz musi pogodzić się z porażką. Co obecny wynik oznacza dla premiera Albina Kurtiego i dla jego rządów na poziomie krajowym – wyjaśnia dr hab. Agata Domachowska z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Porażka w wyborach lokalnych rządzących w Macedonii Północnej socjaldemokratów nie wpłynie na zmianę koalicji rządowej. Po pierwszej turze wyborów premier Zoran Zaev złożył deklarację, że w przypadku przegranej w drugiej turze rząd poda się do dymisji. Socjaldemokraci przegrali wybory, jednak dotychczasowa koalicja rządowa przetrwała. Spowodowało to spore zamieszanie na macedońskiej scenie politycznej – ocenia dr hab. Agata Domachowska z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Jednostronny przekaz medialny dotyczący sytuacji na granicy z Białorusią umacnia pozycję Alaksandra Łukaszenki. Do takich wniosków dochodzą eksperci analizujący ostatnie publikacje na temat kryzysu migracyjnego, ukazujące się na Zachodzie. Łukaszenka zgodził się, by po białoruskiej stronie granicy pracowali dziennikarze z wiodących koncernów medialnych. I to daje mu spore możliwości manipulacji – ocenia kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Jakub Olchowski.

Siłowe próby przekroczenia przez migrantów granicy białorusko-polskiej grożą poważnymi konsekwencjami. W ostatnim czasie setki osób próbowały nielegalnie wkroczyć na terytorium Polski. Kryzys niestety się pogłębia i wszystko wskazuje na to, że ten stan szybko się nie zmieni. Alaksandr Łukaszenka wciąż sprowadza osoby z państw Bliskiego Wschodu i Afryki na terytorium Białorusi, aby destabilizować sytuację w regionie. Czego możemy się spodziewać w najbliższym czasie i jakie cele chce osiągnąć Łukaszenka – wyjaśnia dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Estonia będzie musiała zrezygnować z energii uzyskiwanej z łupków bitumicznych. To konsekwencja Europejskiego Zielonego Ładu, który ma przekształcić UE – do 2050 roku – w obszar neutralny klimatycznie. Problem polega na tym, że z łupków Estonia pokrywa 76 procent swojego zapotrzebowania na energię. W najbliższych latach państwo to będzie musiało zwiększyć import gazu oraz rozbudować odnawialne źródła energii. Niewątpliwie koszty rezygnacji z łupków i budowa nowych systemów energetycznych będą sporo kosztować – ocenia dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Ugrupowanie Chorwaccy Suwereniści sprzeciwia się pomysłom wprowadzenia euro w Chorwacji. Jego członkowie wystąpili z inicjatywą przeprowadzenia referendum, w którym to mieszkańcy państwa mieliby się wypowiedzieć, czy chcą europejskiej waluty, czy też są za zachowaniem waluty narodowej. Wprowadzenia euro chce rząd premiera Andreja Plenkovicia i prezes Chorwackiego Banku Narodowego Borys Vujčić. Jakie są szanse nowej inicjatywy, kto na niej może zyskać politycznie, a kto stracić i co na ten temat sądzą sami Chorwaci – wyjaśnia dr Jan Muś z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

W ciągu ostatnich 10 lat zauważalny jest dynamiczny rozwój polsko-estońskich stosunków gospodarczych. Obroty towarowe pomiędzy tymi państwami wynoszą 1,5 miliarda euro i w ciągu minionej dekady wzrosły dwukrotnie. Z ubiegłorocznych danych dotyczących importu wynika, że Polska była 5 partnerem Estonii, wyprzedzając m.in. Litwę, Łotwę i Szwecję. Dalszemu rozwojowi wspólnych działań ma służyć powołana niedawno Polsko-Estońska Izba Gospodarcza. O przyszłości i przeszłości wspólnych działań opowiada analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ – Marlena Gołębiowska.

Ugrupowania tworzące koalicję rządową w Czarnogórze nie mogą dojść do porozumienia. Kryzys trwa od wielu miesięcy, a wywołało go odwołanie ministra sprawiedliwości, wywodzącego się z koalicyjnego Frontu Demokratycznego. Ugrupowanie bojkotuje obrady parlamentu, co uniemożliwia efektywną działalność koalicji. Niewykluczone zatem, że w Czarnogórze dojdzie do przedterminowych wyborów, jednak nie musi to oznaczać radykalnych zmian poparcia dla koalicji rządzącej i opozycji – wyjaśnia dr hab. Agata Domachowska z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Władze Ukrainy postanowiły ograniczyć wpływy oligarchów w państwie. Uchwalono odpowiednią ustawę, w ramach której m.in. powstanie rejestr oligarchów, natomiast funkcjonariusze publiczni będą musieli składać deklaracje dotyczące kontaktów z tymi osobami. Ma to przede wszystkim ograniczyć korupcję i wpływy wielkiego ukraińskiego biznesu na politykę państwa. Istnieje jednak zagrożenie, że nowa ustawa może stać się narzędziem walki politycznej – zauważa dr Hanna Bazhenova z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

17 października w Kosowie odbyły się wybory samorządowe. Wyniki głosowania wskazują na spadek poparcia dla rządzącej partii Vetëvendosje. Przedwyborcze sondaże wskazywały, że ugrupowanie premiera Albina Kurtiego cieszy się 40-procentowym poparciem. Przypomnijmy, że we wcześniejszych wyborach parlamentarnych, w tym roku, na to ugrupowanie głosowało 50% wyborców. W północnym Kosowie tradycyjnie Serbowie głosowali na serbskie ugrupowanie. Przed samymi wyborami doszło natomiast do działań kosowskiej policji przeciwko przemytnikom. Skupiły się one w dużej mierze na terytorium zamieszkiwanym przez Serbów, co wywołało zamieszki. Obecną sytuację w Kosowie wyjaśnia kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr hab. Konrad Pawłowski.

Podczas niedawnego szczytu UE–Ukraina nie doszło do przełomowych decyzji. Nie pojawiły się konkretne daty ewentualnego członkostwa Ukrainy we Wspólnocie, pozytywnie oceniono jednak podjęte w tym państwie reformy i działania antykorupcyjne. Podpisano też umowę o wspólnej przestrzeni powietrznej, a także porozumienia o finansowaniu badań, kultury i innowacji. O efektach szczytu informuje dr Marta Drabczuk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Kłopoty z dostawami gazu i wzrost cen tego surowca wpływają na preferencje wyborcze na Słowacji. Ceny gazu są tam już tak wysokie, że duże firmy ograniczają produkcję, a gospodarstwa domowe i małe firmy muszą się przygotować na przyszłoroczne podwyżki. Szacuje się, że Słowacy za gaz ziemny i energię elektryczną zapłacą o 10 procent więcej niż w bieżącym roku. Tematyka rosnących cen jest intensywnie wykorzystywana w debacie politycznej – wyjaśniają analitycy IEŚ: dr Łukasz Lewkowicz i dr Michał Paszkowski.

Nieoczekiwane zwycięstwo w wyborach parlamentarnych w Czechach odniosła konserwatywna koalicja SPOLU. Drugie miejsce zajęła partia ANO premiera Andreja Babiša, dla którego wyborcza porażka może oznaczać koniec władzy w państwie. Trzecie miejsce uzyskała koalicja Czeskiej Partii Piratów i STAN. O nastrojach politycznych w Czechach opowiada analityk Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ – Szczepan Czarnecki.

Białoruskie władze konsekwentnie pogłębiają kryzys migracyjny na granicy z Unią Europejską, szczególnie na odcinku z Polską. Na Białoruś sprowadzane są kolejne osoby z państw azjatyckich i afrykańskich, które następnie kierowane są na Zachód. Nie odstraszają ich pogarszające się warunki atmosferyczne ani większa kontrola granicy przez polskich pograniczników oraz wojsko. Migranci są brutalnie wykorzystywani do realizacji politycznych i gospodarczych celów przez Alaksandra Łukaszenkę – wyjaśnia starszy analityk w Zespole Europy Wschodniej IEŚ dr Andrzej Szabaciuk.

Wprowadzenie zakazu wjazdu na terytorium Kosowa samochodów z serbskimi tablicami rejestracyjnymi spowodowało wzrost napięcia w regionie. Władze Kosowa twierdzą, że postąpiły tak, ponieważ Serbowie nie pozwalają na wjazd na swoje terytorium pojazdów z tablicami kosowskimi. W obu przypadkach należy wykupić tablice tymczasowe. W północnej części Kosowa, gdzie większość stanowią Serbowie, zablokowano przejścia graniczne i zaatakowano urzędy, w których wydawane są kosowskie tablice rejestracyjne. Na szczęście nikt nie ucierpiał. Władze Kosowa wysłały na przejścia oddziały policji, a kontrolujące granicę wojska NATO wzmocniły patrole. Do eskalacji konfliktu nie powinno jednak dojść z kilku powodów – wyjaśnia kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr hab. Konrad Pawłowski.

Niedawne wybory w Rosji nie spowodowały większych zmian na tamtejszej scenie politycznej. Raczej można mówić o umocnieniu obozu władzy – przynajmniej oficjalnie. Głosowanie odbywało się przez trzy dni i miało podobny przebieg do ubiegłorocznego głosowania w referendum konstytucyjnym. Jednym słowem, sprzyjało fałszerstwom wyborczym i dalece odbiegało od standardów demokratycznych. Oficjalnie frekwencja wyniosła ponad 50 procent. Na uwagę zasługuje dosyć wysokie poparcie dla partii komunistycznej, co może wiązać się z wcześniejszym apelem opozycjonisty Aleksieja Nawalnego, który namawiał Rosjan, aby nie głosowali na putinowską „Jedną Rosję” i nie wspierali obozu władzy – przypomina dr Andrzej Szabaciuk, starszy analityk Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Zgodnie z przewidywaniami Lewica wygrała wybory w Norwegii. Co prawda liczenie głosów jeszcze trwa, ale nie powinno już dojść do większych zmian. Frekwencja wyborcza wyniosła ponad 76 procent i jest jedną z niższych w historii norweskich wyborów. Po głosowaniu pojawia się wiele pytań dotyczących, m.in. ostatecznego kształtu
nowej koalicji i polityki energetycznej – zauważa dr Damian Szacawa, starszy analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Białorusko-rosyjskie manewry „Zapad” skupiają uwagę społeczności międzynarodowej, zwłaszcza w naszej części Europy. W przedsięwzięcie zaangażowano w sumie około 200 tys. osób, a część działań odbywa się niedaleko granicy polsko-białoruskiej. Niewątpliwie ćwiczenia wpływają na dalszą integrację Białorusi i Rosji, co budzi poważne zaniepokojenie, m.in. na Ukrainie – ocenia dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Wszystko wskazuje na to, że konserwatyści przegrają zaplanowane na 13 września wybory w Norwegii. Z przedwyborczych sondaży wynika, że władze przejmie koalicja ugrupowań centrolewicowych. Pomimo skutecznej walki z pandemią rząd Erny Solberg stracił popularność, w dużej mierze z powodu reform sektora publicznego – wyjaśnia starszy analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Damian Szacawa.

Zaostrzają się stosunki chińsko-litewskie. Pekin odwołał swojego ambasadora w Wilnie i tego samego oczekuje od władz litewskich. Przyczyną tej sytuacji jest otwarcie przedstawicielstwa Tajwanu na Litwie. Tajwan ma swoje przedstawicielstwa w innych państwach unijnych, jednak oficjalnie zawierają one w nazwach słowo „Tajpej”. Inaczej postąpiła Litwa i to właśnie spowodowało ostrą reakcję Chin. Jakie będą konsekwencje obecnej sytuacji – wyjaśniają dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik i Marlena Gołębiowska z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Estoński parlament wybrał nowego prezydenta. Będzie nim naukowiec i obecny dyrektor Muzeum Narodowego, 63-letni Alar Karis. Do tej pory Karis nie zajmował się polityką, a jego kandydatura pojawiła się stosunkowo niedawno. Głosowało na niego 72 deputowanych w 101-osobowym parlamencie. To kandydat politycznego kompromisu – podkreśla kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

W najnowszym odcinku Rozmów IEŚ opowiadamy o historii i jednocześnie o przyszłości Ukrainy, która niedawno obchodziła 30 rocznicę niepodległości. Postanowiliśmy przypomnieć, w jakich warunkach doszło do jej ogłoszenia, i opisać zmiany zachodzące w ukraińskim społeczeństwie od 1991 roku. Razem z prof. Walentym Balukiem, dyrektorem Centrum Europy Wschodniej UMCS, dyskutujemy m.in. o roli elit i oligarchii oraz o szansach rozwoju państwa.

Ukraina świętuje 30-lecie niepodległości. W ciągu tych lat, pomimo konfliktu z Rosją i utraty części terytorium, państwo to konsekwentnie się umacnia. Podtrzymywane są także prozachodnie aspiracje dotyczące członkostwa w Unii Europejskiej i NATO. O sukcesach i porażkach Ukrainy oraz o perspektywach na przyszłość mówią zastępca dyrektora IEŚ prof. Tomasz Stępniewski i starszy analityk z Zespołu Europy Wschodniej dr Andrzej Szabaciuk.

Państwa europejskie mają poważne kłopoty z gazem. Jest go zbyt mało przed zbliżającym się sezonem grzewczym. Wpływ na to miało większe zużycie tego surowca zarówno z powodu dłuższej zimy, jak i w związku z odbudową gospodarki po pandemii COVID-19. W wielu państwach magazyny gazowe nie są wystarczająco wypełnione, nastąpił też duży wzrost cen gazu, co dodatkowo komplikuje sytuację. Korzysta na tym Rosja, która dynamizuje końcowe prace nad gazociągiem Nord Stream 2. W zdecydowanie lepszej sytuacji jest natomiast Polska – wyjaśnia starszy analityk w Zespole Bałtyckim IEŚ dr Michał Paszkowski.