Podcasty

„Granice marzeń. O państwach nieuznawanych” – to tytuł seminarium, które odbyło się w Instytucie Europy Środkowej. Poprowadził je Tomasz Grzywaczewski – reporter, pisarz i analityk specjalizujący się w problematyce Europy Środkowej i Wschodniej. Tytuł spotkania nawiązywał do jego książki, wyróżnionej nagrodą Magellana dla najlepszej książki reportażowej 2018 roku oraz Kryształową Kartą Polskiego Reportażu w kategorii Nagroda Publiczności przyznanej w tym samym roku.

Kryzys polityczny na Białorusi może wywrzeć wpływ na przewodnictwo Szwecji w Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Państwo to obejmie przewodnictwo w OBWE w styczniu 2021 roku. Szwecja zaprezentowała już swoje priorytety i prowadzi intensywne działania zmierzające do uregulowania sytuacji na Białorusi. Czy będą to działania skuteczne? Na to pytanie odpowiada starszy analityk z Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Damian Szacawa.

Około 6 procent PKB Białorusi wytwarza sektor IT. Wydaje się jednak, że władze tego państwa nie doceniają tego faktu. W związku ze skomplikowaną sytuacją polityczną na Białorusi i – co za tym idzie – ograniczaniem przez władze dostępu do Internetu sektor ten ponosi spore straty. Ofertę dla firm i specjalistów z branży IT przygotowały już państwa bałtyckie. Najkorzystniejsze propozycje przedstawiła Litwa. O zmianach gospodarczych na linii Białoruś – państwa bałtyckie rozmawiamy z dr Aleksandrą Kuczyńską-Zonik, kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Na temat obecnej sytuacji na ukraińskiej scenie politycznej wypowiedział się dr Oleksii Polegkyi z Uniwersytetu Alberty w Kanadzie, który na seminarium w Instytucie Europy Środkowej wystąpił z wykładem zatytułowanym „Ukraina w pułapce pomiędzy populizmem a rewanżyzmem”. W trakcie spotkania omówiono, między innymi, poparcie dla poszczególnych partii politycznych przed październikowymi wyborami samorządowymi na Ukrainie. Prognozy te z pewnością nie są korzystne dla obozu prezydenta Wołodymyra Zełenskiego.

Decyzja o niezaproszeniu liderki białoruskiej opozycji Swiatłany Cichanouskiej na ostatnie obrady Grupy Wyszehradzkiej była zaskakująca. Na dzień przed spotkaniem premierów państw V4, do którego doszło w Lublinie, sprzeciwił się temu premier Czech. Jego stanowisko było sprzeczne z wcześniejszymi deklaracjami. O przyczynach tej zmiany red. Marcin Superczyński rozmawiał z dr Agatą Tatarenko, kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Białoruś otrzyma od Rosji kolejną pożyczkę finansową – to wynik ostatniego spotkania prezydentów obu państw w Soczi. Jakie jeszcze mogą być efekty rozmów przywódców, na razie oficjalnie nie wiadomo. Sytuacja gospodarcza Białorusi i przedłużające się protesty przeciwników Alaksandra Łukaszenki mogą doprowadzić do głębszej integracji obu państw. O ustaleniach w Soczi i dalszym rozwoju sytuacji na Białorusi red. Marcin Superczyński rozmawia z dr. Andrzejem Szabaciukiem, starszym analitykiem z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Spotkanie premierów państw Grupy Wyszehradzkiej w Lublinie uwidoczniło różnicę w postrzeganiu sytuacji na Białorusi. Początkowo planowano udział w obradach liderki białoruskiej opozycji Swiatłany Cichanouskiej, jednak ostatecznie do tego nie doszło. O ile w tej kwestii nie było zgody, to w pozostałych sprawach stanowiska były raczej zbieżne – zauważają dr Łukasz Lewkowicz i dr Dominik Héjj, starsi analitycy z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Stan zdrowia rosyjskiego opozycjonisty Aleksieja Nawalnego poprawia się – informują lekarze. Jak przekazali przedstawiciele niemieckiego rządu, Nawalny został przewieziony do Niemiec z Omska, po tym jak został otruty środkiem bojowym z grupy nowiczoków. Moskwa zaprzecza tym doniesieniom i podkreśla, że nie było żadnego otrucia. Faktem jest jednak, że afera wokół tej sprawy osłabia Rosję na arenie międzynarodowej. Na ten temat z red. Marcinem Superczyńskim dyskutują dr Agnieszka Bryc z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i dr hab. Tomasz Stępniewski, zastępca dyrektora Instytutu Europy Środkowej.

W Waszyngtonie podpisano porozumienie o normalizacji stosunków gospodarczych pomiędzy Serbią i Kosowem. Podpisy pod dokumentami złożyli prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump, prezydent Serbii Aleksandar Vučić i premier Kosowa Avdullah Hoti. Eksperci mają dylemat: kto, z kim i co podpisał. W związku z tym pojawiają się wątpliwości natury prawnej – zauważa dr hab. Konrad Pawłowski, kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Skazanie na wieloletnie więzienie zabójcy słowackiego dziennikarza Jána Kuciaka i jego narzeczonej nie zamyka sprawy. Domniemani zleceniodawcy zbrodni zostali oczyszczeni z zarzutów, co oburzyło słowacką opinię publiczną. Wyrok krytykują politycy i dziennikarze, ponownie pojawiają się też zarzuty pod adresem wymiaru sprawiedliwości – zauważa w rozmowie z red. Marcinem Superczyńskim starszy analityk w Zespole Wyszehradzkim IEŚ dr Łukasz Lewkowicz.

Wszystko wskazuje na to, że zależność białoruskiego sektora energetycznego od Rosji będzie się pogłębiać. Co prawda władze Białorusi próbowały szukać innych dostawców ropy naftowej, jednak rosyjską ofertę trudno przebić. Dokładając do tego pogarszającą się z powodu pandemii sytuację gospodarczą i protesty powyborcze, scenariusze dla Białorusi rysują się pesymistycznie – uważają starsi analitycy dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego oraz dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

W związku z pandemią wirusa COVID-19 Węgry ponownie ograniczają wjazd na swoje terytorium. Są jednak pewne wyjątki. Mieszkańcy państw Grupy Wyszehradzkiej mogą wjechać na Węgry zdecydowanie łatwiej niż pozostali. Z czego wynika ta różnica – wyjaśnia starszy analityk z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Dominik Héjj.

Do końca wieku liczba mieszkańców Europy Środkowej i Wschodniej może się zmniejszyć aż o połowę. Potwierdzają to kolejne wyniki badań. Jeśli nie zostaną podjęte zdecydowane działania, to np. ludność Polski spadnie do około 15,5 miliona osób. Jakie są przyczyny takiego stanu rzeczy i jak odwrócić niepokojące zjawisko wyludniania – w rozmowie z red. Marcinem Superczyńskim wyjaśnia analityk z Zespołu Bałtyckiego IEŚ Marlena Gołębiowska.

Macedonia Północna będzie miała nowy rząd. Po wyborach koalicję utworzą socjaliści Zorana Zaeva i jedna z partii albańskich pod przewodnictwem Alego Ahmetiego. Na pierwszy rzut oka niewiele się zmieni w porównaniu do sytuacji przed wyborami, jednak pozory mogą mylić – podkreśla starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ dr Jan Muś.

Alaksandr Łukaszenka wykorzystuje wojsko do wzmocnienia swojej pozycji. Straszy Białorusinów – protestujących przeciwko fałszerstwom wyborczym – użyciem siły i jednocześnie ogłasza pełną gotowość bojową armii na granicy z państwami NATO. W ten sposób chce wywołać wśród swoich obywateli poczucie zagrożenia rzekomą obcą interwencją. Białoruskie wojska ćwiczą przy granicy z Polską, demonstrując swoje wyszkolenie. O możliwościach tej armii red. Marcin Superczyński rozmawia z kierownikiem Zespołu Europy Wschodniej IEŚ, drem Jakubem Olchowskim.

Nie ustają protesty przeciwko sfałszowaniu wyborów prezydenckich na Białorusi. Demonstrują tysiące mieszkańców tego państwa, jednak Alaksandr Łukaszenka nie godzi się na żadne ustępstwa. Większość państw domaga się poszanowania praw Białorusinów i uczciwych wyborów. W specjalnym podcaście IEŚ prezentujemy opinie i komentarze na ten temat. Swoimi spostrzeżeniami podzielili się: zastępca dyrektora IEŚ dr hab. Tomasz Stępniewski, kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik oraz starsi analitycy w Zespole Europy Wschodniej – dr Andrzej Szabaciuk i dr Marta Drabczuk.

Norwegia będzie niestałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ. Do wyboru doszło w czerwcu, a kadencja rozpocznie się w styczniu przyszłego roku. Jakie będą główne kierunki działań Norwegii i na co szczególnie będzie ona zwracać uwagę – na ten temat rozmawiamy ze starszym analitykiem w Zespole Bałtyckim IEŚ dr. Damianem Szacawą.

W Bułgarii wciąż trwają antyrządowe protesty. Obywatele tego państwa domagają się dymisji rządu Bojko Borisowa, oskarżając go o korupcję i sprzyjanie interesom oligarchów. Chcąc uspokoić protestujących, premier dokonał zmian w rządzie. Nie spowodowały one jednak zmian nastrojów społecznych – zauważa analityk w Zespole Wyszehradzkim IEŚ Szczepan Czarnecki.

W czasie rosyjskiej agresji na Ukrainę w 2014 roku spopularyzowano pojęcie „wojny hybrydowej”. Wśród ekspertów było ono znane oczywiście już wcześniej, jednak dla szerokiego grona odbiorców było czymś nowym. Wielokierunkowe działania państwa rosyjskiego, między innymi w cyberprzestrzeni, i nieoficjalne działania zbrojne na Krymie i Donbasie ukazały nowe oblicze konfliktów. Na ten temat red. Marcin Superczyński rozmawia z kierownikiem Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr. Jakubem Olchowskim i dr hab. Agnieszką Legucką z Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych.

Już w niedzielę, 9 sierpnia, Białorusini będą wybierać prezydenta. Chociaż poparcie społeczne obecnego prezydenta Alaksandra Łukaszenki jest minimalne, to właśnie on ma największe szanse na utrzymanie dotychczasowego stanowiska. Chyba że Białorusini na to nie pozwolą. Na spotkania z kandydatką opozycji Swiatłaną Cichanouską przychodzą dziesiątki tysięcy jej zwolenników. O obecnej sytuacji na Białorusi red. Marcin Superczyński rozmawia ze starszym analitykiem z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr. Andrzejem Szabaciukiem.

Ministrowie spraw zagranicznych Litwy, Polski i Ukrainy powołali w Lublinie „Trójkąt Lubelski”. Będzie to stała platforma współpracy między tymi państwami. We wspólnej deklaracji wskazano między innymi na wielowiekowe, historyczne i kulturalne więzi łączące nasze narody. Podkreślono strategiczne znaczenie współpracy pomiędzy Unią Europejską, NATO i krajami Partnerstwa Wschodniego. Potępiono również próbę aneksji Krymu przez Rosję i wezwano ją do wycofania wojsk z części obwodów donieckiego i ługańskiego. O znaczeniu podpisanej deklaracji red. Marcin Superczyński rozmawiał z dr Martą Drabczuk, starszym analitykiem Zespołu Europy Wschodniej.

Polska objęła roczne przewodnictwo w Grupie Wyszehradzkiej. Początkowe założenia prezydencji musiały zostać zmienione z powodu pandemii. Z dzisiejszej perspektywy kluczowe będzie wzmocnienie regionalnej gospodarki, która w ostatnich miesiącach mocno ucierpiała. Wyróżniono przy tym cztery główne kierunki działań – informuje starszy analityk w Zespole Wyszehradzkim, dr Łukasz Lewkowicz.

Pandemia COVID-19 może przyczynić się do wzmocnienia regionalnych powiązań gospodarczych. W ciągu ostatnich miesięcy dotychczasowy model międzynarodowej współpracy handlowej został poważnie osłabiony. Z ostatnich analiz wynika też, że nastąpi zmniejszenie zależności od chińskich dostaw. Obecna sytuacja wpływa na konieczność ich dywersyfikacji – uważa Marlena Gołębiowska, analityk Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Odbudowa kolumny mariackiej w centrum Pragi wywołała ożywioną dyskusję czeskiego społeczeństwa. Oryginalną budowlę postawiono na tamtejszym rynku w XVII wieku, jednak po uzyskaniu przez Czechy niepodległości po I wojnie światowej została ona zburzona. Była postrzegana jako symbol germanizacji i austriackiej dominacji. Przez wiele lat toczyła się dyskusja poświęcona ewentualnej odbudowie monumentu i sposobu traktowania podobnych miejsc, będących pozostałością dziedzictwa cesarstwa austriackiego i austro-więgierskiego. Była to debata wielowątkowa, obejmująca zagadnienia nie tylko historyczne, ale także religijne i polityczne – podkreśla w rozmowie z red. Marcinem Superczyńskim dr Agata Tatarenko, kierownik Zespołu Wyszehradzkiego.

W czasie pandemii COVID-19 byliśmy świadkami wielu rosyjskich działań dezinformacyjnych. Dotyczyły one m.in. sytuacji na Białorusi, Ukrainie, Estonii czy Łotwie. Narracja Moskwy wskazywała na szereg negatywnych zjawisk, do których miało dochodzić w tych państwach. Podkreślano jednocześnie, że sytuacja z pewnością byłaby zupełnie inna, gdyby prowadzono w nich politykę zbieżną z interesami Rosji. O przyczynach takiego stanu rzeczy opowiada dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej.