Podcasty

Odbudowa kolumny mariackiej w centrum Pragi wywołała ożywioną dyskusję czeskiego społeczeństwa. Oryginalną budowlę postawiono na tamtejszym rynku w XVII wieku, jednak po uzyskaniu przez Czechy niepodległości po I wojnie światowej została ona zburzona. Była postrzegana jako symbol germanizacji i austriackiej dominacji. Przez wiele lat toczyła się dyskusja poświęcona ewentualnej odbudowie monumentu i sposobu traktowania podobnych miejsc, będących pozostałością dziedzictwa cesarstwa austriackiego i austro-więgierskiego. Była to debata wielowątkowa, obejmująca zagadnienia nie tylko historyczne, ale także religijne i polityczne – podkreśla w rozmowie z red. Marcinem Superczyńskim dr Agata Tatarenko, kierownik Zespołu Wyszehradzkiego.

W czasie pandemii COVID-19 byliśmy świadkami wielu rosyjskich działań dezinformacyjnych. Dotyczyły one m.in. sytuacji na Białorusi, Ukrainie, Estonii czy Łotwie. Narracja Moskwy wskazywała na szereg negatywnych zjawisk, do których miało dochodzić w tych państwach. Podkreślano jednocześnie, że sytuacja z pewnością byłaby zupełnie inna, gdyby prowadzono w nich politykę zbieżną z interesami Rosji. O przyczynach takiego stanu rzeczy opowiada dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej.

W nowym parlamencie Macedonii Północnej znalazły się trzy albańskie partie polityczne. W wyniku ostatnich wyborów zdobyły one rekordową liczbę 32 mandatów. I to właśnie o tych parlamentarzystów będzie zabiegać Socjalistyczny Związek Macedonii, który co prawda wygrał wybory, ale do utworzenia rządu potrzebuje koalicjantów. Jakie są szanse na porozumienie? Wyjaśnia starszy analityk w Zespole Bałkańskim, dr hab. Agata Domachowska.

Zapowiedź wprowadzenia godziny policyjnej – w ramach walki z pandemią – spowodowała intensywne protesty w Serbii. Na ulice Belgradu wyszli mieszkańcy miasta, sprzeciwiający się pomysłom władz. Doszło do starć z policją. Pojawiły się też informacje, że demonstracje zostały sprowokowane przez inne państwa. Z takim twierdzeniem nie zgadza się jednak dr hab. Konrad Pawłowski, kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Władimir Putin może być prezydentem Rosji praktycznie do 2036 roku. To efekt ogólnorosyjskiego głosowania dotyczącego zmian w konstytucji, które odbywało się od 25 czerwca do 1 lipca. Głosować można było zarówno w lokalach wyborczych, jak i zdalnie. Sposób przeprowadzenia głosowania – w tym m.in. ograniczenie działalności obserwatorów, przypadki naruszania zasady tajności oraz fałszerstwa – uniemożliwia uznanie jego wyników za wiarygodne i zgodne z prawem. O tych zagadnieniach red. Marcin Superczyński rozmawia ze starszym analitykiem w Zespole Europy Wschodniej IEŚ dr. Andrzejem Szabaciukiem.

Pracownicy z Ukrainy chcą wrócić do Polski. Pandemia spowodowała ich odpływ, jednak teraz sytuacja powoli zaczyna się zmieniać. Większość z nich z pewnością woli przyjechać do Polski, niż wybrać np. Czechy lub Niemcy. Co prawda w tych państwach mogliby liczyć na większe zarobki, jednak w tym wypadku nie jest to decydujące – wyjaśnia dr Marta Drabczuk.

Chorwacka Wspólnota Demokratyczna wygrała wybory parlamentarne. Zdobyła nawet o kilka mandatów więcej niż w poprzednich wyborach. To dosyć zaskakujące – oceniają eksperci. Rząd Chorwacji będzie miał z pewnością mocną pozycję i będzie mógł się skoncentrować na dużych wyzwaniach, szczególnie gospodarczych – ocenia starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ dr Jan Muś.

Nowe rozdanie polityczne w Serbii i Kosowie może ułatwić uregulowanie wzajemnych relacji pomiędzy tymi państwami. Jest to warunek konieczny, aby w przyszłości Serbia i Kosowo znalazły się w Unii Europejskiej. Rozmowy serbsko-kosowskie zostały zawieszone prawie dwa lata temu, po wprowadzeniu przez władze w Prisztinie wysokich ceł na serbskie towary. Obecnie, po zmianie rządu w Kosowie i zakończonych wyborach w Serbii, zapowiadane jest wznowienie rozmów w Brukseli – zauważa kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr hab. Konrad Pawłowski.

W czasie pandemii COVID-19 zagadnienia związane z bezpieczeństwem zdrowotnym stały się kluczowe. Dlatego też wybory w takich państwach, jak np. Macedonia Północna, Polska czy Serbia, trzeba było przesunąć. Jak się wydaje, rozwiązania bezpieczne – i to pod różnymi względami – stosuje się od lat w Estonii, o czym przypomina kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

Niskie ceny na rynkach paliw to bardzo duży problem dla Rosji. Mniejsze zapotrzebowanie na te produkty, spowodowane pandemią, mocno osłabia rosyjską gospodarkę. W najbliższym czasie trudno oczekiwać poprawy tej sytuacji – uważa dr Michał Paszkowski, analityk rynku ropy naftowej i paliw w Grupie LOTOS S.A.

Kosowo ma nowy rząd. Na jego czele stanął Avdullah Hoti z Demokratycznej Ligii Kosowa, były wicepremier i minister finansów. Trudno jednak mówić o mocnej pozycji nowej koalicji rządzącej, która ma minimalną przewagę w parlamencie – wyjaśnia dr hab. Agata Domachowska, starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ.

Ukraina została członkiem Programu Rozszerzonych Możliwości NATO. Oznacza to docenienie jej zaangażowania w działalność tej organizacji. Z drugiej jednak strony udział w programie nie wiąże się z pełnym członkostwem w Sojuszu Północnoatlantyckim. Aby to nastąpiło, muszą zostać spełnione określone warunki, o czym mówią: zastępca dyrektora IEŚ ds. badawczo-analitycznych dr hab. Tomasz Stępniewski oraz dr Piotr Andrusieczko, dziennikarz, korespondent z Ukrainy.

Kandydaci na prezydenta Białorusi mają coraz większe problemy. Oczywiście poza obecnie urzędującym Alaksanderm Łukaszenką. W ostatnich dniach zatrzymano Wiktara Babarykę, cieszącego się dużym poparciem społecznym. Wszystko wskazuje na to, że prezydent Łukaszenka, powołując się na łamanie prawa przez kontrkandydatów, uniemożliwi niektórym z nich start w wyborach. Opinię na ten temat przygotował starszy analityk w Zespole Europy Wschodniej IEŚ dr Andrzej Szabaciuk.

Pandemii wirusa COVID-19 towarzyszy globalna dezinformacja. Niejednokrotnie stykamy się z nieprawdziwymi informacjami, celowo zmanipulowanymi, za pomocą których pewne środowiska czy nawet państwa chcą osiągnąć określone cele. Za przykład może służyć narracja rosyjska dotycząca zwalczania pandemii w Unii Europejskiej. Odróżnienie prawdziwej informacji od zmanipulowanej nie jest proste. Indywidualni odbiorcy są w bardzo trudnej sytuacji – podkreśla dr Jakub Olchowski, kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Na początku czerwca doszło do pierwszej w historii oficjalnej wizyty premiera Węgier na Białorusi. Jak się okazuje, niektóre tematy zbliżyły przywódców tych państw, na przykład problematyka europejskiego bezpieczeństwa czy energetyka atomowa. Białorusi bardzo zależy na rozwijaniu kontaktów z państwami unijnymi i Węgry mogą być tutaj bardzo pomocne – podkreśla dr hab. Krzysztof Fedorowicz, profesor w Katedrze Studiów Wschodnich Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, autor komentarza gościnnego.

Zakończyło się pierwsze w historii przewodnictwo Estonii w Radzie Bezpieczeństwa ONZ – czas na wnioski i podsumowania. Priorytetem prezydencji, o czym wspominaliśmy przed objęciem przewodnictwa, było zwrócenie uwagi na zagadnienia związane z bezpieczeństwem w cyberprzestrzeni oraz przeciwstawienie się rosyjskiej narracji historycznej dotyczącej II wojny światowej. Rola, jaka przypadła Estonii w czasie pandemii wirusa COVID-19, była sporym wyzwaniem, z którym to państwo sobie poradziło – zauważa kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik.

Po raz pierwszy od aneksji Krymu w 2014 roku szef resortu spraw zagranicznych Rosji wziął udział w spotkaniu ministerialnym Rady Państw Morza Bałtyckiego. Obecność Siergieja Ławrowa podczas majowego szczytu tego gremium nie oznacza jednak, że państwa współtworzące Radę pogodziły się z rosyjską polityką wobec Ukrainy i godzą się na łamanie prawa międzynarodowego. Minister Ławrow nawoływał do szerokiego otwarcia na współpracę, jednak na razie nie ma takiej możliwości – podkreśla dr Damian Szacawa, starszy analityk w Zespole Bałtyckim IEŚ.

Mija 100 lat od zawarcia traktatu z Trianon, na mocy którego Węgry utraciły około 2/3 swojego terytorium i 63 procent ludności. Był to skutek porażki państwa austro-węgierskiego w I wojnie światowej. Największą część utraconego terytorium – czyli Siedmiogród – przyłączono do Rumunii. Z kolei dzisiejsza Słowacja, określana jako północne Węgry, weszła w skład Czechosłowacji. Dla Węgrów 4 czerwca 1920 roku jest jedną z najboleśniejszych kart w ich historii. W znacznej mierze determinuje to politykę zagraniczną tego państwa – podkreśla dr Dominik Héjj, starszy analityk w Zespole Wyszehradzkim IEŚ.

Projekt autonomii Seklerszczyzny spowodował wzrost napięcia w relacjach węgiersko-rumuńskich. Region ten, leżący w Siedmiogrodzie, jest zamieszkany przez ludność o tożsamości węgierskiej, która domaga się większej samodzielności. Znajduje ona wsparcie w Budapeszcie i jednocześnie nie ma poparcia w Bukareszcie. Zdecydowana większość rumuńskich senatorów odrzuciła przedstawiony projekt. Został on także mocno skrytykowany przez prezydenta Rumunii Klausa Iohannisa – zauważa kierownik Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ dr Agata Tatarenko.

Z pozoru błahy spór o interpretację historii i tożsamości może utrudnić integrację Macedonii Północnej z Unią Europejską. Przez lata państwo to nie mogło przystąpić do NATO z powodu sporu o swoją nazwę z Grecją. Tym razem Bułgaria ma poważne zastrzeżenia co do macedońskiego punktu widzenia dotyczącego m.in. tożsamości bohaterów narodowych. Dialog historyczny przerodził się w spór polityczny – podkreśla dr Jan Muś, starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ.

Pandemia wirusa COVID-19 wpływa na zmiany własnościowe w gospodarce. Coraz więcej przedsiębiorstw jest wspieranych przez państwa lub też przez nie przejmowanych. Ma to uchronić je przed upadkiem i jednocześnie pomóc w przetrwaniu kryzysu. Widać to bardzo wyraźnie na przykładzie linii lotniczych, które szczególnie ucierpiały w ostatnich miesiącach. Więcej na ten temat w rozmowie z Marleną Gołębiowską z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Rok temu urząd prezydenta Ukrainy objął Wołodymyr Zełenski. Ten popularny aktor i satyryk wszedł do polityki przebojowo, pokonując w drugiej turze wyborów dotychczasowego prezydenta Petra Poroszenkę. Zdobył aż 73 procent głosów wyborców. Zapowiadał głębokie zmiany dotyczące funkcjonowania państwa oraz zakończenie konfliktu na wschodzie Ukrainy. Co mu się udało, a co nie – oceniają zastępca dyrektora IEŚ ds. badawczo-analitycznych dr hab. Tomasz Stępniewski oraz dr Piotr Andrusieczko, dziennikarz, korespondent z Ukrainy.

Po wielu latach uchwalono na Ukrainie ustawę o obrocie ziemią. Przez długi czas dominujące siły polityczne przekonywały, że umożliwienie obrotu ziemią spowoduje przejęcie jej przez wielki kapitał i spekulantów. Uchwalenie ustawy było jednym z warunków otrzymania przez Ukrainę międzynarodowej pomocy finansowej na rozwój kraju. Ustawa jest niewątpliwie rozwiązaniem ważnym i kompromisowym – podkreśla dr Hanna Bazhenova, starszy analityk w Zespole Europy Środkowej IEŚ.

Polityka historyczna Rosji jest poważnym wyzwaniem dla państw naszego regionu. Rosja, wykorzystując swoje bardzo duże możliwości oddziaływania i ogromne zasoby archiwalne, dokonuje manipulacji i przekłamań. Dodatkowo żąda wyjątkowego traktowania oraz wdzięczności za postępowanie Związku Sowieckiego w czasie II wojny światowej i nie godzi się z postrzeganiem go jako agresora i okupanta. W ostatnim czasie widzimy kolejne przykłady przeinaczania faktów, służące uzyskaniu określonych efektów politycznych – zauważa starszy analityk w Zespole Europy Wschodniej IEŚ dr Andrzej Szabaciuk.

Pandemia COVID-19 radykalnie wpłynęła na chorwacką prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. Założenia zaprezentowane kilka miesięcy temu musiały zostać radykalnie zmodyfikowane, łącznie ze szczytem Unii Europejskiej i państw Bałkanów Zachodnich w Zagrzebiu. Plusy i minusy obecnej prezydencji zebrał dr Jan Muś, starszy analityk w Zespole Bałkańskim IEŚ.