Podcasty

Rosyjskojęzyczna ludność państw nadbałtyckich i Mołdawii ostrożnie ocenia inwazję Rosji na Ukrainę. O rosyjskiej agresji inaczej mówią media rosyjskie, inaczej zachodnie, w związku z czym znaczna część tych społeczności nie potrafi jednoznacznie ocenić sytuacji. Pojawiają się także próby wykorzystywania społeczności rosyjskojęzycznej przez Rosję, co wzbudza poważne zaniepokojenie, szczególnie na Łotwie i w Estonii. Problem ten oceniają: kierownik Zespołu Bałtyckiego IEŚ dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik oraz dr Piotr Oleksy z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Jak szacuje ONZ, w wyniku rosyjskiej agresji na Ukrainę swoje domy musiało opuścić około 10 milionów osób, z czego kilka milionów już wyjechało z kraju. Organizowanie pomocy humanitarnej jest ogromnym wyzwaniem nie tyko dla samej Ukrainy, ale także dla państw, do których uchodźcy przyjeżdżają. O tym, czego najbardziej potrzeba i co powinno być zrobione w najbliższym czasie, rozmawiamy z dr Martą Drabczuk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Wojna na Ukrainie to nie tylko działania zbrojne, ale także umiejętne działania informacyjne. Na tym polu zdecydowanie lepiej od Rosji wypada Ukraina, która starannie przygotowała odpowiednie działania komunikacyjne. Wskazuje się przede wszystkim na ogólnonarodowy opór przeciwko najeźdźcy i jednocześnie jego brutalne metody postępowania. Tymczasem Rosjanom pozostają głównie kłamstwa, bo specjalnie nie mają się czym pochwalić. Taki stan nie może jednak trwać w nieskończoność – uważa dr Jakub Olchowski z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Rosyjska agresja na Ukrainę dopiero teraz uświadomiła wielu zachodnim politykom, jakim państwem jest dzisiejsza Rosja. Trudno jest budować stabilną przestrzeń polityczną i gospodarczą z krajem, który najeżdża zbrojnie swojego sąsiada. Przez lata rozwijano projekty paliwowe z Rosją, uzależniając się w dużym stopniu od jej dostaw. Dzisiaj trzeba to jak najszybciej zmienić, jednak niezwykle trudno to uczynić w krótkim czasie. Jak wygląda to uzależnienie od Rosji i jak można budować alternatywę – wyjaśnia dr Michał Paszkowski z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

Dotychczasowe negocjacje ukraińsko-rosyjskie nie przynoszą przełomu. Podczas ostatniego spotkania ministrów spraw zagranicznych obu państw, do którego doszło w Turcji, strony potwierdziły swoje stanowiska. Rosja wciąż żąda demilitaryzacji Ukrainy i uznania m.in. aneksji Krymu. Z kolei Ukraina jest daleka od spełnienia tych warunków i opowiada się za dalszą walką. Tymczasem Rosja przegrywa rozpętaną przez siebie wojnę. Nie osiąga praktycznie żadnych celów strategicznych, a wprowadzane w życie sankcje już odbijają się na gospodarce i całym społeczeństwie – uważa dr Andrzej Szabaciuk z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Międzynarodowe organizacje podejmują kolejne kroki, które mają powstrzymać rosyjską agresję na Ukrainę. Na Rosję nakładane są bezprecedensowe sankcje, państwa NATO i Unii Europejskiej dostarczają na Ukrainę broń, kroki prawne podejmuje też Międzynarodowy Trybunał Karny. Na ile działania te są wystarczające i co można jeszcze zrobić – odpowiadają prof. Tomasz Stępniewski z IEŚ i dr Tomasz Lachowski z Uniwersytetu Łódzkiego.

Wojna na Ukrainie inaczej jest oceniana na Węgrzech, a inaczej w pozostałych państwach Grupy Wyszehradzkiej. Polska, Czechy i Słowacja wysyłają Ukrainie broń, opowiadają się za mocnymi sankcjami wobec Rosji i w sposób jednoznacznie negatywny oceniają jej działania. Nawet słynący z prorosyjskich sympatii prezydent Czech Miloš Zeman, a także zdecydowana większość opinii publicznej podobnie oceniają tę sytuację. Tymczasem Węgry nie wysyłają broni ani nie pozwalają jej przesyłać przez swoje terytorium. Co prawda, do tego państwa przyjęto już około 130 tysięcy uchodźców, ale jednocześnie podkreśla się, że w pierwszej kolejności należy pomagać Węgrom z Ukrainy. Politykę państw Grupy Wyszehradzkiej oceniają analitycy IEŚ: Dominik Héjj, Łukasz Lewkowicz i Szczepan Czarnecki.

Rosja, atakując Ukrainę, łamie wszelkie normy prawa międzynarodowego. Agresorzy ostrzeliwują obiekty cywilne, bombardują miasta i wsie. Władimir Putin, rozpoczynając wojnę, argumentował, że chce bronić uciśnionej ludności Donbasu. Nie ma to nic wspólnego z prawdą, a to, z czym mamy do czynienia w rosyjskim wykonaniu, jest po porostu zbrodnią. Czy prawo międzynarodowe jest w tym wypadku bezsilne? Jak to prawo interpretuje Putin? Na ten temat rozmawiamy z dr. hab. Konradem Pawłowskim, kierownikiem Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

Analitycy są zaskoczeni wielkością strat ponoszonych przez rosyjską armię na Ukrainie. Ukraińskie siły zbrojne niszczą całe kolumny wojsk zmechanizowanych, część sprzętu jest porzucana przez najeźdźców. Sprawnie działa ukraińska obrona, w tym wojska obrony terytorialnej formowane na wzór polskich wojsk tego typu. Nie można oczywiście bagatelizować siły, jaką wojska rosyjskie dysponują, jednak ich możliwości są znacznie mniejsze, niż wcześniej przypuszczano. Swoimi spostrzeżeniami dzielą się ze słuchaczami dr Dariusz Materniak z portalu PolUkr.net i dr Jakub Olchowski – kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

USA i Unia Europejska wprowadzają sankcje dla Rosji za jej agresję wobec Ukrainy i uznanie tzw. republiki donieckiej i republiki ługańskiej za niepodległe państwa. Na Donbas oficjalnie weszły rosyjskie wojska i niestety należy się spodziewać dalszych agresywnych działań. Nasi analitycy zastanawiają się, na ile sankcje okażą się skuteczne, oraz oceniają ostatnie, nerwowe wypowiedzi rosyjskich polityków. W dyskusji biorą udział eksperci z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ: dr Jakub Olchowski, dr Piotr Oleksy i dr Andrzej Szabaciuk.

Wizyty dyplomatów w Moskwie i Kijowie, koncentracja wojsk wokół ukraińskich granic i seria cyberataków – sytuacja we wschodniej Europie jest daleka od stabilnej. Dodatkowo praktycznie każdego dnia pojawiają się informacje wskazujące na to, kiedy dojdzie do inwazji na Ukrainę i w których miejscach. Ten informacyjny chaos komplikuje rzetelną ocenę sytuacji przez mniej zorientowanych odbiorców. Postanowiliśmy zatem uporządkować ostatnie doniesienia związane z obecnym kryzysem i określić cele, które chce osiągnąć Rosja. Jak zwykle niezawodni okazują się nasi analitycy: dr Jakub Olchowski, dr Andrzej Szabaciuk i dr Piotr Oleksy z Zespołu Europy Wschodniej IEŚ.

Kryzys wokół Ukrainy wywołuje skrajne oceny na Słowacji i w Czechach. Zwłaszcza w tym pierwszym państwie znaczna część społeczeństwa i partii opozycyjnych nie kryje swoich prorosyjskich sympatii. Mało tego – wskazuje się, że to raczej NATO przyczyniło się do obecnego kryzysu, a nie Rosja. W Czechach – można powiedzieć tradycyjnie – Rosja może liczyć na wsparcie prezydenta Miloša Zemana i części ugrupowań opozycyjnych. Rządzące na Słowacji i w Czechach partie mają zupełnie inny pogląd na obecną sytuację. O różnych ocenach kryzysu wokół Ukrainy mówią – dr Łukasz Lewkowicz i Szczepan Czarnecki z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Zaostrzająca się sytuacja wokół Ukrainy z niepokojem jest obserwowana przez państwa bałtyckie oraz nordyckie. Nieprzewidywalność władz rosyjskich skłania do wzmacniania potencjału militarnego oraz większej aktywności międzynarodowej. W znajdujących się poza NATO Finlandii i Szwecji coraz częściej pojawiają się głosy dotyczące ewentualnego członkostwa w Pakcie Północnoatlantyckim. Na razie jednak liczba zwolenników takiego rozwiązania w tych państwach nie jest zbyt duża. Oprócz tego trwa ożywiona dyskusja związana z ewentualnymi sankcjami, które miałyby być nałożone na Rosję. Ich wprowadzenie spowodowałoby także ogromne kłopoty dla państw Unii Europejskiej. Dlaczego? Wyjaśniają: dr Aleksandra Kuczyńska-Zonik, dr Damian Szacawa i dr Michał Paszkowski – analitycy z Zespołu Bałtyckiego IEŚ.

O oczekiwaniach społecznych i spodziewanych w tym roku na Bałkanach wydarzeniach rozmawiamy z naszymi analitykami w kolejnym odcinku „Rozmów IEŚ”. We wcześniejszym posumowaniu omówiliśmy sytuację polityczną w Albanii, Bośni i Hercegowinie, Czarnogórze, Chorwacji, Kosowie, Macedonii Północnej oraz Serbii. Tym razem wybiegamy w bliską przyszłość i jednocześnie oceniamy pierwsze wydarzenia tegoroczne. Jednym z nich było referendum poświęcone zmianom prawym w Serbii. O szczegółach mówią: dr hab. Agata Domachowska, dr hab. Konrad Pawłowski oraz dr Jan Muś – eksperci z Zespołu Bałkańskiego IEŚ.

W kolejnym odcinku Rozmów podsumowujemy miniony rok z perspektywy wydarzeń na Bałkanach. Z pewnością był to czas gorących sporów politycznych i bezowocnych negocjacji serbsko-kosowskich. Nie doszło też do postępów w negocjacjach w sprawie członkostwa zainteresowanych państw w Unii Europejskiej. Najważniejsze wydarzenia na Bałkanach oceniają analitycy Zespołu Bałkańskiego IEŚ: dr hab. Agata Domachowska, dr hab. Konrad Pawłowski i dr Jan Muś.

Zmiana koalicji rządowej w Czechach, węgierska prezydencja w Grupie Wyszehradzkiej czy spory o szczepionkę Sputnik na Słowacji – to tylko część najważniejszych wydarzeń, które omawialiśmy w minionym roku. W dużym stopniu koncentrowaliśmy się oczywiście na skutkach pandemii COVID-19 oraz na podwyżkach cen gazu i energii elektrycznej i z pewnością te zagadnienia nadal będą aktualne w roku bieżącym. O podsumowaniach i perspektywach na 2022 rok mówią analitycy Zespołu Wyszehradzkiego – dr Łukasz Lewkowicz i Szczepan Czarnecki.

Dotychczasowe rozmowy amerykańsko-rosyjskie dotyczące obecności NATO w Europie Środkowej i Wschodniej nie przynoszą rozstrzygnięć. Rosja ostro sprzeciwia się możliwości przyjęcia do paktu Ukrainy i Gruzji i żąda gwarancji, że tak się w przyszłości nie stanie. Stany Zjednoczone odrzucają te żądania. Rozmowy przeprowadzono w Genewie. Stronę amerykańską reprezentowała zastępca sekretarza stanu Wendy Sherman, natomiast rosyjską wiceminister spraw zagranicznych Siergiej Riabkow. To spotkanie oraz rosyjską aktywność wojskową na Ukrainie i w Kazachstanie podsumowuje kierownik Zespołu Europy Wschodniej – dr Jakub Olchowski.

Agresywne działania Rosji wobec Ukrainy i kryzys na granicy białorusko-polskiej to najważniejsze wydarzenia minionego roku z perspektywy Zespołu Europy Wschodniej IEŚ. Należy się spodziewać, że będą one miały kontynuację w roku bieżącym i będą dotyczyły także innych państw regionu. Jaka przyszłość czeka Alaksandra Łukaszenkę, co dalej z ograniczeniem wpływów oligarchów na Ukrainie i jak Mołdawia poradzi sobie z kryzysem gazowym wywołanym przez Rosję? W tym odcinku naszych Rozmów to między innymi na te pytania szukamy odpowiedzi razem z dr. Andrzejem Szabaciukiem, dr. Jakubem Olchowskim i dr Martą Drabczuk.

Kryzys migracyjny, walka z inflacją, rosnące ceny gazu i zmiany polityczne w poszczególnych państwach – to główne tematy, którymi w 2021 roku zajmowali się eksperci z Zespołu Bałtyckiego IEŚ. Koniec grudnia to dobry czas na podsumowanie ostatnich dwunastu miesięcy oraz omówienie scenariuszy na kolejny rok. Swoimi spostrzeżeniami podzielą się ze słuchaczami analitycy zespołu: Aleksandra Kuczyńska-Zonik, Marlena Gołębiowska, Damian Szacawa i Michał Paszkowski.

Tysiące mieszkańców Serbii sprzeciwia się budowie kopalni litu w zachodniej części kraju. W wielu miastach, w tym w Belgradzie, doszło do demonstracji i blokad dróg. Oburzenie społeczeństwa spowodowała nie tylko sama inwestycja, która miałaby powstać na terenach o dużych walorach przyrodniczych, ale także zmiany prawne. Przede wszystkim chodzi o możliwość bardzo szybkiego wywłaszczenia z terenów, gdzie kopalnia ma być zlokalizowana. Inwestycje miałaby przeprowadzić firma Rio Tinto, która jest jednym z największych koncernów wydobywczych na świecie. Sam lit jest wyjątkowo cenny i użyteczny w elektronice, zwłaszcza w perspektywie rozwoju rynku aut elektrycznych. Na ten temat rozmawiamy z kierownikiem Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr. hab. Konradem Pawłowskim.

Dwie godziny trwała rozmowa pomiędzy prezydentem Rosji Władimirem Putinem a prezydentem USA Joe Bidenem. Rosyjski przywódca miał zażądać gwarancji obejmujących zakaz rozszerzania NATO na Wschód – chodzi przede wszystkim o obecność Paktu na Ukrainie. Z kolei prezydent Biden miał nie składać żadnych obietnic. Szczegóły ustaleń mamy poznać niebawem. Rozmowę Putin–Biden ocenia kierownik Zespołu Europy Wschodniej IEŚ dr Jakub Olchowski.

Węgry zachowują wstrzemięźliwość w ocenie sytuacji na wschodniej granicy Unii Europejskiej. O wykorzystaniu migrantów do destabilizacji granicy białorusko-polskiej mówi się tu zupełnie inaczej niż w Polsce. Obecność tych osób na granicy wpisuje się raczej ogólnie w kryzys migracyjny trwający od 2015 roku. Nie wskazuje się białoruskich władz jako winnych zaistniałej sytuacji ani nie krytykuje się postawy Rosji w tej sprawie. W podobnym tonie węgierskie media opisują kryzys wokół Ukrainy – podkreśla dr Dominik Héjj z Zespołu Wyszehradzkiego IEŚ.

Serbia i Rosja ugruntowują współpracę w sektorze energetycznym. W ostatnim czasie doszło do porozumienia obu państw w sprawie cen gazu. Serbia przez najbliższe sześć miesięcy będzie kupowała rosyjski gaz za cenę ustaloną jeszcze w 2013 roku. Niewątpliwie jest to korzystna informacja dla odbiorców surowca, jednak w polityce nie ma nic za darmo. O szczegółach tej sytuacji opowiadają kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr hab. Konrad Pawłowski i starszy analityk Zespołu Bałtyckiego dr Michał Paszkowski.

Mija 30 lat od rozpadu ZSRR. 8 grudnia 1991 roku przywódcy Białorusi, Rosji i Ukrainy – Stanisław Szuszkiewicz, Borys Jelcyn i Leonid Krawczuk – podpisali porozumienia białowieskie, w wyniku których formalnie rozwiązano ZSRR i powołano Wspólnotę Niepodległych Państw. O przyczynach upadku tego światowego mocarstwa i znaczeniu tego faktu opowiada prof. Walenty Baluk, dyrektor Centrum Europy Wschodniej UMCS.

Dialog serbskich władz z opozycją rozwija się powoli i trudno przewidzieć, jakie przyniesie efekty. Opozycja zbojkotowała ostatnie wybory parlamentarne, co przyczyniło się do miażdżącego zwycięstwa ugrupowania SNS prezydenta Aleksandra Vučicia. Jednak brak opozycji w serbskim parlamencie jest wizerunkowym kłopotem dla władz. Toczące się rozmowy mają przekonać opozycję do udziału w najbliższych wyborach parlamentarnych i zagwarantować jej częściowy wpływ na publiczne media. Istotę sytuacji politycznej w Serbii wyjaśnia kierownik Zespołu Bałkańskiego IEŚ dr hab. Konrad Pawłowski.