Głównym celem artykułu jest zaprezentowanie polskiej polityki wschodniej jako motywowanej zagrożeniem dla bezpieczeństwa państwa. Przyjęto założenie, że stanowi ona kontynuację koncepcji określanych jako „idea jagiellońska” oraz że źródła zagrożenia znajdują się za wschodnią granicą Rzeczypospolitej. W przeprowadzonej analizie została wykorzystana perspektywa realistyczna jako najlepiej charakteryzująca sytuację polityczną wschodniego sąsiedztwa Polski. Autor w swoich rozważaniach skupia się na głównych założeniach polskiej polityki zagranicznej w 1989 r., motywach stojących za staraniami o członkostwo w Sojuszu Północnoatlantyckim i Unii Europejskiej oraz działaniach prowadzonych między 2005 a 2014 r. Za datę końcową artykułu przyjęto 2014 r., gdy rozpoczął się konflikt na Donbasie. W rezultacie przeprowadzonej analizy ustalono, że polskie obawy znalazły potwierdzenie w licznych wydarzeniach, tj. wojna w Gruzji (2008), konflikt na Donbasie (2014 – teraz) czy destabilizacja Białorusi (2020). Artykuł powstał w oparciu o dokumenty państwowe, analizy, wystąpienia polityków, materiały prasowe oraz literaturę przedmiotu.
W. Łysek, Polska polityka wschodnia w świetle teorii realizmu. Zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa polskiego w latach 1989-2014, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 7-24, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.1.
Abdulganiyev K., Czym (czy raczej jakim) może być nowy prometeizm, „Nowy Prometeusz” 2010, nr 0 (sygnalny).
Ambasador. Z ambasadorem Jerzym Bahrem rozmawia Jerzy Sadecki, Warszawa 2013.
Asmus R.D., NATO – otwarcie drzwi, Warszawa 2002.
Avioutskii V., Aksamitne rewolucje, Warszawa 2007.
Balcer A., Na Wschodzie bez zmian? Polska polityka wschodnia stan obecny i perspektywy, Wrocław–Wojnowice 2015.
Bartoszewski W., Informacja ministra spraw zagranicznych o głównych kierunkach polityki zagranicznej Polski, 50. posiedzenie Sejmu, 25.05.1995.
Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Warszawa 2012, https://www.bbn.gov.pl/pl/prace-biura/publikacje/inne-wydawnictwa/6814,Biala-Ksiega-Bezpieczenstwa-Narodowego-RP.html.
Bieleń S., Państwa buforowe w stosunkach międzynarodowych, „Stosunki Międzynarodowe” 1995, nr 17.
Brzeziński Z., Bezład, Warszawa 1993.
Cianciara A.K., Partnerstwo Wschodnie 2009-2014. Geneza. Funkcjonowanie. Uwarunkowania, Warszawa 2014.
Czaputowicz J., Bezpieczeństwo w teoriach stosunków międzynarodowych, [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe. Teoria i praktyka, red. K. Żukrowska, M. Grącik, Warszawa 2006.
Cziomer E., Zyblikiewicz L., Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Warszawa 2005.
Gabryel P., Koniec zimnej wojny, „Wprost” 1999, nr 12 (851), https://www.wprost.pl/tygodnik/3551/koniec-zimnej-wojny.html.
Gaddis J.L., Zimna wojna. Historia podzielonego świata, Kraków 2007.
Jackson R., Sørensen G., Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych.
Teorie i kierunki badawcze, Kraków 2006.
Kaczmarski M., Gry polsko-litewskie z Rosją w tle, „Nowa Europa Wschodnia” 2012, nr 2 (XXII).
Kaczyński chce Ukrainy i Gruzji w NATO, 31.03.2008, TVN24, www.tvn24.pl/12690,1544248,wiadomosc.html.
Kowal P., Między Majdanem a Smoleńskiem, rozmawiają P. Legutko, D. Rodziewicz, Kraków 2012.
Kowal P., Testament Prometeusza. Źródła polityki wschodniej III Rzeczypospolitej, Warszawa–Wojnowice 2018.
Krzysztof Skubiszewski – dyplomata i mąż stanu, red. R. Kuźniar, Warszawa 2011.
Kuźniar R., Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warszawa 2012.
Lech Kaczyński w Gruzji, TVN24, 12.08.2008, www.youtube.com/watch?v=ZAI7Yym9dvY.
Lednicki A., Nasza polityka wschodnia, Warszawa 1922.
Lis T., Wielki finał. Kulisy wstępowania Polski do NATO, Kraków 1999.
Łoś-Nowak T., Przestrzeń międzynarodowa „versus” środowisko międzynarodowe: nowe zjawiska, nowe wyzwania dla polityki zagranicznej RP, [w:] Dylematy polityki zagranicznej Polski na początku XXI wieku, red. K. Czornik, M. Lakomy, M. Stolarczyk, Katowice 2014.
Najder Z., Pojednanie, współpraca, życie obok siebie?, „Nowa Europa Wschodnia” 2013, nr 2 (XXVIII).
Osińska L., Miejsce Ukrainy w koncepcjach polityki wschodniej III RP, „Dialogi Polityczne III RP” 2009, nr 11.
Rapkowski P., „Neojagiellońska” czy „neopiastowska”? – polskie wizje geopolityki ostatnich lat, cz. I/III, Europejskie Centrum Analiz Geopolitycznych, 21.09.2012.
Sikorski R., Informacja Ministra Spraw Zagranicznych Radosława Sikorskiego na temat polskiej polityki zagranicznej RP w 2008 roku, [w:] A. Orzelska-Stączek, Ministrowie spraw zagranicznych Polski w latach 2005-2014.
Stefan Meller, Anna Fotyga, Radosław Sikorski, Warszawa 2016.
Skrzyński A., Polska i pokój, Warszawa 1924.
Stosunki NATO–Federacja Rosyjska w świetle dokumentów, oprac. R. Kupiecki, M. Menkiszak, Warszawa 2018.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Warszawa 2020, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dokumenty/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP_2020.pdf.
Szeptycki A., Kwestia dziedzictwa Krzysztofa Skubiszewskiego we współczesnej polityce wschodniej Polski, [w:] Dziedzictwo Krzysztofa Skubiszewskiego w polityce zagranicznej RP, red. A. Bieńczyk-Missala, R. Kuźniar, Warszawa 2020.
Wieczysty W., Idea prometeizmu w polskiej polityce zagranicznej Lecha Kaczyńskiego, „Arcana” 2014, nr 117.
Wojciechowski M., Pomarańczowy Majdan, Warszawa 2006.
Wystąpienie ministra spraw zagranicznych K. Skubiszewskiego na temat polityki zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej, „Biuletyn”, 17.03.1992, nr 243, Komisja Spraw Zagranicznych, I kadencja, Kancelaria Sejmu, Biuro Informacyjne.
Wystąpienie Pana Ministra Radosława Sikorskiego w Fundacji Batorego, Portal Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej, 8.10.2009, www.msz.gov.pl/Wystapienie,Min_istra,Spraw,Zagranicznych_,30699.html.
Zapis dyskusji pt. „Stan, kierunki i potrzeby polskiej polityki wschodniej”, 14 września 2010 Warszawa, „Nowy Prometeusz” 2010, nr 0 (sygnalny).
Zawsze to samo: kij i marchewka. Rozmowa z Olafem Osicą, „Rzeczpospolita Plus Minus”, 8-9.09.2012, http://www.rp.pl/artykul/931321-Zawsze-to–samo—kij-i-marchewka.html?template=restricted.
Zięba R., Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie, Warszawa 2010.
Ziółkowski M., Projekt: Ukraina, Wrocław 2008.
Żukrowska K., Pojęcie bezpieczeństwa, [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe. Przegląd aktualnego stanu, red. K. Żukrowska, Warszawa 2011.
Żukrowska K., Pojęcie bezpieczeństwa i jego ewolucja, [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe. Teoria i praktyka, red. K. Żukrowska, M. Grącik, Warszawa 2006.
Rezyliencja, rozumiana jako zdolność do przetrwania i adaptacji do sytuacji kryzysowych, dostarcza inspiracji do zmiany sposobu myślenia o bezpieczeństwie i współczesnych zagrożeniach. Celem niniejszego artykułu jest przeanalizowanie ewolucji i specyfiki myśli rezyliencyjnej w polskim dyskursie strategicznym. W artykule zostało wykorzystane podejście ramowo-narracyjne, oparte na materiale tekstowym pozyskanym z polskich strategii bezpieczeństwa narodowego oraz dokumentów o charakterze strategicznym, opublikowanych w latach 2007-2020. Wyniki analizy wskazują, że polskie podejście do rezyliencji ma konserwatywny charakter i bazuje głównie na strategii „utrzymania” status quo państwa w trakcie kryzysu. Do najważniejszych wątków rezyliencyjnych należą ochrona i odporność infrastruktury krytycznej; rozproszenie i upowszechnienie odpowiedzialności za bezpieczeństwo wśród organizacji społecznych i podmiotów prywatnych oraz budowa rezyliencji wspólnotowej, rozumianej jako zwiększenie zdolności odpornościowych obywateli i ich najbliższej wspólnoty. Polska myśl strategiczna marginalizuje elementy adaptacyjne i rekonstrukcyjne, skupiając się głównie na wzmacnianiu odporności poszczególnych elementów państwa. Polskie podejście do rezyliencji nadal wymaga uszczegółowienia, najlepiej w postaci wyspecjalizowanej strategii dotyczącej zwiększenia zdolności odpornościowych i adaptacyjnych państwa.
M. Stępka, W poszukiwaniu odpowiedzi na współczesne kryzysy. Ewolucja rezyliencji w polskim dyskursie strategicznym (2007-2020), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 25-42, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.2.
Biała księga bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2013.
Bourbeau P., Resiliencism: Premises and Promises in Securitisation Research, „Resilience”, vol. 1, 2013, no. 1.
Cavelty Dunn M., Kaufmann M., Søby Kristensen K., Resilience and (in)Security: Practices, Subjects, Temporalities, „Security Dialogue”, vol. 46, 2015, no. 1.
Cavelty Dunn M., Prior T., Resilience in Security Policy: Present and Future, „CSS Analysis in Security Policy” 2013, no. 142.
Chandler D., Resilience and the End(s) of the Politics of Adaptation, „Resilience”, vol. 7, 2019, no. 3.
Entman R., Framing: Toward Clarification of a Fractured Paradigm, „Journal of Communication”, vol. 43, 1993, no. 4.
Gruszczak A., Resilience and Mitigation in Security Management: Concepts and Concerns, „Forum Scientiae Oeconomia”, vol. 4, 2016.
Holling C.S., Resilience and Stability of Ecological Systems, „Annual Review of Ecology and Systematics”, vol. 4, 1973, no. 1.
Lucini B., Disaster Resilience from a Sociological Perspective: Exploring Three Italian Earthquakes as Models for Disaster Resilience Planning, Cham 2014.
Manyena B.S., The Concept of Resilience Revisited, „Disasters”, vol. 30, 2006, no. 4.
Najwyższa Izba Kontroli, System ochrony zdrowia w Polsce – stan obecny i pożądane kierunki zmian, Warszawa 2018.
Najwyższa Izba Kontroli, Współpraca Ministerstwa Obrony Narodowej z organizacjami proobronnymi, 25.03.2021, https://bit.ly/3ffsQuK.Rein M., D. Schön, Frame-Critical Policy Analysis and Frame-Reflective Policy Practice, „Knowledge and Policy”, vol. 9, 1996, no. 1.
Stępka M., Rezyliencja jako paradygmat bezpieczeństwa w czasach przewlekłych kryzysów, „Przegląd Politologiczny”, vol. 26, 2021, no. 2.
Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007.
Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2014.
Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2020.
Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, Warszawa 2013.
Szymański P., Towards Greater Resilience: NATO and the EU on Hybrid Threats, „OSW Commentary” 2020, nr 328.
Wildavsky A., Searching for Safety, New Brunswick, London 1988.
Współczesne bezpieczeństwo ekonomiczne państw coraz silniej zależy od czynników technologicznych. W artykule badaniem porównawczym objęto handel Grupy Wyszehradzkiej, by określić kierunki zmiany technologicznej, wyrażające się w strukturze ich eksportu, ich prawdopodobne przyczyny i konsekwencje. Problem badawczy osadzono w interdyscyplinarnej perspektywie metodologicznej, łączącej krytyczne studia nad bezpieczeństwem, międzynarodową ekonomię polityczną, ekonomię międzynarodową oraz nowe zarządzanie publiczne. Uzyskane wyniki wskazują na cechy gospodarek V4 typowe dla kapitalizmu zależnego oraz potwierdzają strukturalne wyzwanie w postaci zagranicznego przywództwa technologicznego. Słowa kluczowe: zmiana technologiczna, bezpieczeństwo ekonomiczne, handel międzynarodowy, Grupa Wyszehradzka Abstract: The contemporary economic security of states depends more and more heavily on technological factors. The paper provides a comparative study covering the trade of the Visegrád Group with a primary purpose to explore directions of technological change, revealed in the structure of their exports, their likely causes, and consequences. The research problem was positioned in an interdisciplinary methodological perspective, merging critical security studies, international political economy, international economics, and new public governance. The obtained results prove characteristics of V4 economies typical of dependent capitalism and confirm the structural challenge of foreign technological guidance. Keywords: technological change, economic security, international trade, Visegrád Group
B. Michalski, Zmiana technologiczna jako wymiar bezpieczeństwa ekonomicznego państw Grupy Wyszehradzkiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 43-63, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.3.
Agénor P., Caught in the Middle? The Economics of Middle-Income Traps, „Journal of Economic Surveys” 2017, no. 31/3.
Ambroziak Ł., The CEECs in Global Value Chains: The Role of Germany, „Acta Oeconomica” 2018, no. 68/1.
Ambroziak Ł. i in., Grupa Wyszehradzka – 30 lat transformacji, integracji i rozwoju, Warszawa 2020.
Bohle D., European Integration, Capitalist Diversity and Crises Trajectories on Europe’s Eastern Periphery, „New Political Economy” 2018, no. 23/2.
Buzan B., Hansen L., The Evolution of International Security Studies, Cambridge 2009.
Czarny E., Teoria i praktyka handlu wewnątrzgałęziowego, Warszawa 2002.
Czarny E., Folfas P., Molendowski E., Żmuda M., Competitiveness of a Catching-up Economy in the Era of Globalisation: Evidence from the New EU Members States, Warsaw 2021.
Elekdag S., Muir D., Wu Y., Trade Linkages, Balance Sheets, and Spillovers: The Germany–Central European Supply Chain, „Journal of Policy Modelling” 2015, no. 37/2.
Fijałkowski Ł., Teoria sekurytyzacji i konstruowanie bezpieczeństwa, „Przegląd Strategiczny” 2012, nr 1.
Goleński W., Wizje rozwoju zależnego Polski w krytycznym dyskursie eksperckim, „Władza Sądzenia” 2017, nr 11.
Greenaway D., Hine R., Milner C., Country Specific Factors and the Pattern of Horizontal and Vertical Intra-Industry Trade in the UK, „Weltwirtschaftliches Archiv” 1994, no. 1.
Greenaway D., Hine R., Milner C., Vertical and Horizontal Intra-Industry Trade: A Cross-Industry Analysis for the United Kingdom, „The Economic Journal” 1995, no. 105.
Grodzicki M., Konwergencja w warunkach integracji gospodarczej: Grupa Wyszehradzka w globalnych łańcuchach wartości, Kraków 2018.
Grodzicki M., Geodecki T., New Dimensions of Core-Periphery Relations in an Economically Integrated Europe: The Role of Global Value Chains, „Eastern European Economics” 2016, no. 54/5.
Hausmann R., Hwang J., Rodrik D., What You Export Matters, „Journal of Economic Growth” 2007, no. 12/1.
Jaźwiński I., Determinanty kształtowania polskiego bezpieczeństwa gospodarczego. Wybrane aspekty, „Przegląd Strategiczny” 2011, nr 1.
Józefowski B., Evidence-based policy – nowa koncepcja dotykająca starych problemów, „Zarządzanie Publiczne” 2012, nr 1/19.
Kardas M., Określanie priorytetów w polityce naukowej i technologicznej a strategia inteligentnej specjalizacji, „Studia Ekonomiczne”, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach 2016, nr 272.
Kawecka-Wyrzykowska E., Ambroziak Ł., Molendowski E., Polan W., Intra-Industry Trade of the New EU Member States. Theory and Empirical Evidence, Warszawa 2017.
Kuźnar A., Udział Polski w globalnych łańcuchach wartości, „Horyzonty Polityki” 2017, nr 8/22.
Księżopolski K., Bezpieczeństwo ekonomiczne, Warszawa 2011.
Lee K., Malerba F., Primi A., The Fourth Industrial Revolution, Changing Global Value Chains and Industrial Upgrading in Emerging Economies, „Journal of Economic Policy Reform” 2020, online.
Lin J., Wang Y., Structural Change, Industrial Upgrading, and Middle-Income Trap, „Journal of Industry, Competition and Trade” 2020, no. 5.
Matyja R., Wyjście awaryjne, Kraków 2018.
Michalski B., Globalne tendencje, lokalne konsekwencje. Nośniki nowoczesności w świetle analizy handlu wewnątrzgałęziowego Polski w latach 2010-2019, [w:] Globalne problemy, lokalne perspektywy. Studia nad bezpieczeństwem, red. K. Kociubiński, E. Szyszlak, Warszawa 2020.
Musioł M., Znaczenie sekurytyzacji i sektorów bezpieczeństwa w ramach krytycznych studiów nad bezpieczeństwem, „Historia i Polityka” 2018, nr 23.
Nölke A., Vliegenthart A., Enlarging the Varieties of Capitalism. The Emergence of Dependent Market Economies in East Central Europe, „World Politics” 2009, no. 61/4.
Ohno K., Avoiding the Middle-Income Trap Renovating Industrial Policy Formulation in Vietnam, „ASEAN Economic Bulletin” 2009, no. 26/1.
Olczyk M., Kordalska A., Gross Exports Versus Value-Added Exports: Determinants and Policy Implications for Manufacturing Sectors in Selected CEE Countries, „Eastern European Economics” 2017, no. 55/1.
Państwo i my. Osiem grzechów głównych Rzeczypospolitej, red. J. Hausner, S. Mazur, Kraków 2015.
Parteka A., Dywersyfikacja handlu zagranicznego a rozwój gospodarczy, Warszawa 2015.
Pavlínek P., Domański B., Guzik R., Industrial Upgrading through Foreign Direct Investment in Central European Automotive Manufacturing, „European Urban and Regional Studies” 2009, no. 16/1.
Piwowarski J., Nauki o bezpieczeństwie. Kultura bezpieczeństwa i redefinicja środowiska bezpieczeństwa, wyd. drugie, Warszawa 2020.
Pluciński E., Handel międzynarodowy vs bezpieczeństwo ekonomiczne państw. Wybrane aspekty dla kraju członkowskiego UE w globalnej gospodarce światowej na przykładzie Polski, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 2019, nr 2.
Pluciński E., Konkurencyjność strukturalna polskiej gospodarki na wspólnym rynku Unii Europejskiej, Warszawa 2005.
Płaczek J., Ekonomika bezpieczeństwa państwa w zarysie, Warszawa 2014.
Polan W., Intra-Industry Trade and Competitiveness of the New EU Member States. Theory and Practice, Warszawa 2020.
Raczkowski K., Percepcja bezpieczeństwa ekonomicznego i wyzwania dla zarządzania nim w XXI wieku, [w:] Bezpieczeństwo ekonomiczne. Wyzwania dla zarządzania państwem, red. K. Raczkowski, Warszawa 2012.
Radosevic S., Upgrading Technology in Central and Eastern European Economies, „IZA World of Labor” 2017, no. 338.
Riedel R., Ekonomia polityczna jako interdyscyplinarne podejście do studiów nad integracją europejską, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2016, nr 10.
Rugraff E., Are the FDI Policies of the Central European Countries Efficient?, „Post-Communist Economies” 2008, no. 20/3.
Semeniuk P., Protekcjonizm gospodarczy w Unii Europejskiej, Warszawa 2018.
Smith R., El-Anis I., Farrands C., International Political Economy in the 21st Century. Contemporary Issues and Analyses, New York 2013.
Toplišek A., The Political Economy of Populist Rule in Post-Crisis Europe: Hungary and Poland, „New Political Economy” 2020, no. 25/3.
Yeon J.-I., Lee J.-D., Baek C., A Tale of Two Technological Capabilities: Economic Growth Revisited from a Technological Capability Transition Perspective, „The Journal of Technology Transfer” 2021, no. 46.
Współczesne bezpieczeństwo ekonomiczne państw coraz silniej zależy od czynników technologicznych. W artykule badaniem porównawczym objęto handel Grupy Wyszehradzkiej, by określić kierunki zmiany technologicznej, wyrażające się w strukturze ich eksportu, ich prawdopodobne przyczyny i konsekwencje. Problem badawczy osadzono w interdyscyplinarnej perspektywie metodologicznej, łączącej krytyczne studia nad bezpieczeństwem, międzynarodową ekonomię polityczną, ekonomię międzynarodową oraz nowe zarządzanie publiczne. Uzyskane wyniki wskazują na cechy gospodarek V4 typowe dla kapitalizmu zależnego oraz potwierdzają strukturalne wyzwanie w postaci zagranicznego przywództwa technologicznego. Słowa kluczowe: zmiana technologiczna, bezpieczeństwo ekonomiczne, handel międzynarodowy, Grupa Wyszehradzka Abstract: The contemporary economic security of states depends more and more heavily on technological factors. The paper provides a comparative study covering the trade of the Visegrád Group with a primary purpose to explore directions of technological change, revealed in the structure of their exports, their likely causes, and consequences. The research problem was positioned in an interdisciplinary methodological perspective, merging critical security studies, international political economy, international economics, and new public governance. The obtained results prove characteristics of V4 economies typical of dependent capitalism and confirm the structural challenge of foreign technological guidance. Keywords: technological change, economic security, international trade, Visegrád Group
I. Słomczyńska, Pomiędzy technologią i bezpieczeństwem. Ukraiński sektor kosmiczny po 1992 roku, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 65-82, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.4.
Aliberti M., Lisitsyna K., Russia’s Posture in Space: Prospects for Europe, Cham 2019, vol. 18, Studies in Space Policy.
Beach D., Process-Tracing Methods in Social Science, [w:] Oxford Research Encyclopedia of Politics, https://oxfordre.com/politics/view/10.1093/acrefore/9780190228637.001.0001/acrefore-9780190228637-e-176.
Budjeryn M., Was Ukraine’s nuclear disarmament a blunder? „World Affairs”, vol. 179, 2016, no. 2.
Crimean ground station (NIP-16), n.d., http://www.russianspaceweb.com/kik_nip16.html.
Czajkowski M., Nowy wyścig kosmiczny – USA, Chiny i Rosja, „Krakowskie Studia Międzynarodowe”, t. 15, 2018, nr 1.
European Commision, ANNEX of the Commission Implementing Decision on the ENI East Regional Action Programme 2020 Part 1, to be financed from the general budget of the European UnionAction Document for the Extension of EGNOS (the European Geostationary Navigation Overlay Service) to the Eastern European Neighbourhood, 2020, https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/default/files/c_2020_3252_f1_annex_en_v1_p1_1078376.pdf.
Filho J. M., …a better model of cooperation? The Brazilian – Ukrainian agreement on launching Cyclone-4 from Alcantara, „Space Policy”, vol. 21, 2005, no. 1.
Jak Ukrajina bude zapuskaty suputnyky ta skil’ky my zapłatymo Iłonu Masku. Interwju z hołowoju Derżkosmosu epravda, „Ekonomiczna prawda”, https://www.epravda.com.ua/publications/2021/04/19/673101/.
Krawec R., Ukrainian space policy – contributing to national economic development, „Space Policy”, vol. 11, 1995, no. 2.
Krippendorff K., Content Analysis. An Intraduction to Its Methodology, Thousand Oaks – London – New Dehli 2004.
Laffaiteur M. et al., Space Activities: Ukraine Looking for New Developments, „ESPI Perspectives” 2011, no. 51.
Malysheva N.R., Regulation of Space Activities in Ukraine, [w:] National Regulation of Space Activities. Space Regulations Library Series, vol. 5, ed. R. Jakhu, Dodrecht 2010.
Mathieu Ch., Space in Central and Eastern Europe. Opportunities and challenges for the European space endeavor, Vienna 2007.
Mearsheimer J.J., The Case for a Ukrainian Nuclear Deterrent, „Foreign Affairs”, vol. 72, 1993, no. 3
Moltz J.C., The Politics of Space Security. Strategic Restraint and the Pursuit of National Interests, Stanford 2011.
Moorthi N.D., What “Space Security” Means to an Emerging Space Power, „Astropolitics”, vol. 2, 2004, no. 2.
O zatwierdzeniu Koncepcji Narodowego docelowego programu naukowo-technicznego Ukrainy na lata 2021-2025, 13.01.2021, https://zakon.rada.gov.ua/go/15-2021-%D1%80.
O zmianie niektórych ustaw Ukrainy w sprawie regulacji państwowej działalności kosmicznej, n.d., https://zakon.rada.gov.ua/go/143-20.
Ortega A.A., Artemis Accords: A Step Toward International Cooperation or Further Competition?, https://www.lawfareblog.com/artemis-accords–step-toward-international-cooperation-or-further-competition.
Pultarova T., Vega rocket returns to flight with Europe’s most advanced Earth observation satellite yet, n.d., https://www.space.com/vega-rocket-return–to-flight-pleiades-neo.
Robinson J. et al., Strategic Competition for Space Partnerships and Markets, [w:] Handbook of Space Security: Policies, Applications and Programs, ed. K.-U. Schrogl et al., Cham 2020.
Semenyaka V., The Current State of Deregulation of Space Activities in Ukraine, „Advanced Space Law”, vol. 3, 2019.
Sheldon J.B., Gray C.S., Theory Ascendant? Spacepower and the Challenge of Strategic Theory, [w:] Toward a Theory of Spacepower. Selected Essays, ed. Ch.B. Lutes, P.L. Hays, Washington 2011.
Słomczyńska I., Europejska polityka kosmiczna, Lublin 2017.
Ukrajina maje widnowyty łiderstwo ta status prowidnoji aerokosmicznoji derżawy, tomu treba zminiuwaty pidchid do finansuwannia kosmicznoji hałuzi – Wołodymyr Zełens’kyj – Derżawne kosmiczne ahentstwo Ukrajiny, 12.04.2021, https://www.nkau.gov.ua/ua/news/khronika-podii/1727-ukraina-maie-vidnovyty-liderstvo-ta-status-providnoi-aerokosmichnoi-derzhavy-tomu-treba-zminiuvaty-pidkhid–do-finansuvannia-kosmichnoi-haluzi-volodymyr-zelenskyi.
Wspólnota Europejska, Umowa o współpracy w zakresie cywilnego Globalnego Systemu Nawigacji Satelitarnej (GNSS) pomiędzy Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi a Ukrainą, Dz.U. WE L125, 26.04.2014.
Zinets N., UPDATE 1 – Ukraine president approves sanctions against China’s Skyrizon, „Reuters”, 29.01.2021, https://www.reuters.com/article/ukraine–china-sanctions-idUSL1N2K411U.
W artykule przedstawiono zmiany organizacyjne Wojska Polskiego po przystąpieniu Polski do NATO. Podjętą problematykę zaprezentowano w trzech częściach obejmujących: 1) zmiany przeprowadzone bezpośrednio po wstąpieniu Polski do sojuszu, 2) przekształcenia organizacyjne związane z realizacją programu profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP, 3) zmiany wprowadzone w drugiej dekadzie XXI w. Celem badań było określenie zakresu dokonanych zmian organizacyjnych Wojska Polskiego oraz ich wpływu na bezpieczeństwo państwa. Analizą objęto programy rozwoju Sił Zbrojnych RP, które cyklicznie modyfikowano, dostosowując je do nowych wyzwań i bieżących potrzeb wynikających z sytuacji międzynarodowej, oraz opracowania zwarte, artykuły i publikacje internetowe podejmujące zagadnienia zmian organizacyjnych. W czasie badań wykorzystano metody badania dokumentów oraz krytycznej analizy piśmiennictwa. Rezultatem badań jest ukazanie przebiegu wprowadzanych zmian oraz związanych z tym przekształceń struktury organizacyjnej wojska. Umożliwiło to określenie aktualnych możliwości podjęcia działań obronnych przez Siły Zbrojne RP w przypadku ewentualnego konfliktu zbrojnego.
J. Kajetanowicz, Transformacja Sił Zbrojnych RP 1999-2020. Aspekt organizacyjny, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 83-103, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.5.
5 Pułk Inżynieryjny. Tradycje, https://5pinz.wp.mil.pl/pl/pages/tradycje-2017-01-16-6/.
6 Brygada Powietrznodesantowa im. gen. bryg. S.F. Sosabowskiego, Kraków 2011.
Brygada rozpoznawcza w Białymstoku, 15.11.2014, https://www.altair.com.pl/news/view?news_id=14889.
Czernikowski K., Wojska lądowe. Cz. I. Okręgi wojskowe i dywizje 1943-2012, Elbląg 2012.
Czernikowski K., Wojska lądowe. Cz. II. Jednostki wojskowe korpusów i dywizji 1943-2012, Elbląg 2012.
Czernikowski K., Wojska lądowe. Cz. III. Jednostki wojskowe centralnego podporządkowania 1943-2015, Elbląg 2015.
Czmur S., Stefaniak L., Drugi sześcioletni, „Polska Zbrojna” 2003, nr 4.
Decyzja ministra ON nr Z-44/Org./P1 z 18.06.2010 r., http://www.jednostkiwojskowe.pl /index.php?option=com_content&view=article&id=750&Itemid=26.
Drycz C., 9 Flotylla Obrony Wybrzeża – warunki utworzenia, zadania i działalność w Marynarce Wojennej RP oraz uwarunkowania rozformowania, Gdynia 2014.
Dytko T., Restrukturyzacja WP. My pierwszy polski korpus. „Komandos – Militarny Magazyn Specjalny” 1999, nr 5.
Fiszer M., Gruszczyński J., Siły Powietrzne 2008, „Lotnictwo” 2008, nr 6 specjalny.
Gągor F., Dziesięć lat w NATO, „Kwartalnik Bellona” 2009, nr 1.
Gen. Gromadziński: rozpoczął się drugi etap formowania 18 Dywizji Zmechanizowanej, 11.02.2021, https://www.defence24.pl/gen-gromadzinski-rozpoczal-sie-drugi-etap-formowania-18-dywizji-zmechanizowanej-wywiad.
Goławski A., Armia zawodowa i wykonująca zadania poza krajem, „Przegląd Sił Zbrojnych” 2007, nr 1.
Gołąbek A., Wrona A., Organizacja polskiego lotnictwa wojskowego 1989-2019, „Lotnictwo” 2019, nr 10-11.
Historia wojsk górskich, 21 Brygada Strzelców Podhalańskich, https://www.wojsko-polskie.pl/21bsp/historia-wojsk-gorskich/.
Informacja o planowanych zmianach dyslokacyjnych wynikających z Programu rozwoju Sił Zbrojnych RP w latach 2007-2012 oraz jego aneksów, Sztab Generalny WP, Warszawa 2009.
Informacja Rady Ministrów o realizacji w 2001 roku „Programu przebudowy i modernizacji technicznej Sił Zbrojnych RP w latach 2001-2006”, Warszawa 2001.
Kalendarium wydarzeń 2010 – zmiany organizacyjne, http://www.jednostkiwojskowe.pl /index.php?option=com_content&view=article&id=511&Itemid=53.
Kalendarium wydarzeń 2013 – zmiany organizacyjne, http://www.jednostki-wojskowe.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=668&Itemid=124.
Kalendarium wydarzeń 2014 – zmiany organizacyjne, http://www.jednostkiwojskowe.pl /index.php?option=com_content&view=article&id=775&Itemid=124.
Kalendarium wydarzeń 2018 – zmiany organizacyjne, http://www.jednostkiwojskowe.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=970&Itemid=348.
Klisz M., Utworzenie Wojsk Obrony Terytorialnej jako odpowiedź na nowe zagrożenia bezpieczeństwa państwa, „Bezpieczeństwo. Teoria i praktyka” 2017, nr 3.
Kowalska-Sendek M., WOT na zachodniej stronie, 27.09.2019, http://www.polska-zbrojna.pl/mobile/articleshow/29333?t=WOT-na-zachodniej–stronie.
Lewandowski G., Modele organizacyjne Sił Zbrojnych RP, praca doktorska, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2006.
Miernicka M., Nowy pułk artylerii, 12.07.2019, http://polska-zbrojna.pl/home/articleshow/28781?t=Nowy-pulk-artylerii.
Minister określił kierunki rozwoju, 12.12.2012, http://www.polska-zbrojna.pl/home/articleshow/5744?t=Minister-okreslil-kierunki-rozwoju.
Muczyński R., Program rozwoju sił zbrojnych przyjęty, 29.11.2018, https://www.milmag.pl/news/view?news_id=1636.
Nowe korpusy i dowódcy, „Polska Zbrojna” 2001, nr 20.
Odpowiedź na interpelację w sprawie modernizacji Sił Zbrojnych RP ministra ON nr 603/914/13/2005 z dnia 28.12.2005 r.
Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Obrony Narodowej – z upoważnienia ministra – na zapytanie 1005 w sprawie planów MON dotyczących rozformowania 6 Brygady Kawalerii Pancernej w Stargardzie Szczecińskim, https://orka2.sejm.gov.pl/IZ5.nsf/main/50BA3FEE.
Polcikiewicz Z., Wojska Obrony Terytorialnej w systemie bezpieczeństwa narodowego Polski, „Acta Scientifica Academiae Ostroviensis” 2016, nr 7.
Politowski B., Na lądzie i na wodzie, „Polska Zbrojna” 2008, nr 33.
Przeciszewski R., Korpus w przebudowie, „Polska Zbrojna” 2001, nr 21.
Przeciszewski R., Pożegnanie dywizji, „Polska Zbrojna” 2001, nr 6.
Przeciszewski R., Remanent na wschodniej ścianie, „Polska Zbrojna” 2000, nr 42.
Rawski A., Wygaszanie Kilińszczaków, „Polska Zbrojna” 2001, nr 9.
Rdzanek G., Transformacja wojsk lądowych Rzeczpospolitej Polskiej w latach 1995-2013. Wybrane problemy, próba oceny, „Studia Krytyczne/CriticalStudies” 2015, nr 1.
Rochowicz R., Lotnicza jedność, „Polska Zbrojna” 2004, nr 27.
Różański M., Struktura organizacyjna Sił Zbrojnych RP 2018 – filozofia zmian, „Zeszyty Naukowe AON” 2009, nr 1A specjalny.
Siły Zbrojne RP – stan, perspektywy, wyzwania modernizacyjne, red. R. Lipka, T. Smura, Warszawa 2014.
Soloch P., Pietrzak P., Szczyt NATO w Warszawie: uwarunkowania, rezultaty, wnioski dla Polski, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2016, nr I-IV.
Specjalne dowództwo, „Polska Zbrojna” 2007, nr 4.
Szef MON podpisał koncepcję obrony terytorialnej kraju, 25.04.2016, http://www.pap.pl/aktualnosci/news,510965,szef-mon-podpisal-koncepcje–obrony-terytorialnej-kraju.html.
Telep W., Wojska OPL – czas przemian, „Przegląd Sił Powietrznych” 2010, nr 9.
The Military Balance 1999-2000, London 1999.
The Military Balance 2005-2006, London 2005.
The Military Balance 2011, London 2011.
The Military Balance 2019, London 2020.
Tuszyński Z., Trwa proces formowania 16 Pułku Logistycznego w Elblągu, 14.06.2019, https://16brem.wp.mil.pl/pl/articles/6-aktualnosci/2019-06–14v-rozmowy-kadrowe-w-16-puku-logistycznym-w-elblagu/.
Wilewski K., Okręgi, odmaszerować, „Polska Zbrojna” 2012, nr 3.
Wiśniewski G., Podstawowe problemy modernizacji technicznej wojsk lądowych Sił Zbrojnych RP w perspektywie 2022 roku, Warszawa 2018.
Wojska lądowe Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Informator, Warszawa 2005.
Wojska obrony terytorialnej w Polsce w latach 1990-2008, http://militarium.net/wojska-obrony-terytorialnej-w-polsce-w-latach-1990-2008-czesc-i/.
Wojska Obrony Terytorialnej – stan na maj 2017 r., 30.06.2017, http://dziennikzbrojny.pl/aktualnosci/news,1,10598,aktualnosci-z-polski,wojska–obrony-terytorialnej-stan-na-maj-2017-roku.
Wojsko, „Polska Zbrojna” 1999, nr 34.
Wójtowicz T., 18. Dywizja Zmechanizowana Wojska Polskiego – przyczyny powstania, dowództwo, struktura organizacyjna oraz jej rola w Siłach Zbrojnych RP, „Studia de Securitate” 2019, nr 9.
Wzmocniona wysunięta obecność NATO, https://mndne.wp.mil.pl/pl/pages/nato-efp-2017-11-15-y/.
Zarządzenie nr 25/MON ministra Obrony Narodowej z dnia 1 października 2004 r. Dziennik Urzędowy MON 2004, nr 13, poz. 139.
Zawadzki W., Polskie Siły Zbrojne AD 2007, „Nowa Technika Wojskowa” 2007, nr 2.
Celem artykułu jest analiza i ocena zasadności realizacji w Polsce cywilnego programu jądrowego oraz wyboru jako głównego partnera zewnętrznego Stanów Zjednoczonych. Rozważania prowadzone są w kontekście zapewnienia Polsce bezpieczeństwa energetycznego. We wstępie zawarto główne założenia metodologiczne oraz syntetycznie zarysowano historię projektów jądrowych w Polsce. W pierwszej części artykułu przeanalizowano wpływ programu jądrowego na bezpieczeństwo energetyczne Polski. Druga część poświęcona została polsko-amerykańskiej współpracy w zakresie realizacji programu jądrowego w Polsce. W zakończeniu zawarto odpowiedzi na pytania badawcze. Podczas badań skorzystano z metody analizy źródeł tekstowych. Pierwsza z tez zakłada, że realizacja cywilnego programu jądrowego jest optymalnym rozwiązaniem na rzecz wzmocnienia bezpieczeństwa energetycznego Polski. Druga teza zakłada, że wybór USA na głównego partnera przy realizacji programu jądrowego, bez równoprawnego potraktowania oferty francuskiej, wymaga ponownej weryfikacji.
Ł. Jureńczyk, Bezpieczeństwo energetyczne Polski a współpraca polsko-amerykańska w zakresie cywilnego programu jądrowego, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 105-120, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.6.
Anghel V., Together or Apart? The European Union’s East–West Divide, „Survival. Global Politics and Strategy”, vol. 62, 2020, no. 3.
Bojarczyk B., Olchowski J., Energetyka jądrowa w kontekście bezpieczeństwa energetycznego Polski, „Teka Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych”, t. 9, 2014.
Elektrownia w Polsce, swiadomieoatomie.pl, https://swiadomieoatomie.pl/Elektrownia-w-Polsce.
Gardner T., U.S. sees $18 billion from purchases in nuclear power agreement with Poland, reuters.com, 19.10.2020, https://www.reuters.com/article/us-usa-nuclearpower-poland-idUSKBN274239.
Jančošekovà V., Regional cooperation in Central and Eastern Europe and its implications for the EU, „European View”, vol. 16, 2017.
Janowski M. i in., Polityka bezpieczeństwa energetycznego państw Europy Środkowo-Wschodniej. Rola i znaczenie Grupy Wyszehradzkiej, Warszawa 2016.
Krótka historia elektrowni jądrowej w Polsce, elektrownia-jadrowa.pl, http://elektrownia-jadrowa.pl/?page_id=152.
Kublik A., Amerykańskie elektrownie atomowe w Polsce? Znamy ustalenia, wyborcza.pl, 22.10.2020, https://wyborcza.pl/7,155287,26422505,amerykanskie-elektrownie-atomowe-w-polsce-znamy-ustalenia.html.
Lanoszka A., Poland in a time of geopolitical flux, „Contemporary Politics”, vol. 26, 2020, no. 4.
Memorandum of Understanding between the Republic of Poland and the United States of America on a Poland – U.S. Strategic Dialogue on Energy, Warsaw, 9.11.2018, premier.gov.pl, https://www.premier.gov.pl/files/files/memorandum_of_understanding_en.pdf.
Michalik D., Współpraca energetyczna w Grupie Wyszehradzkiej – szanse i zagrożenia, [w:] Bezpieczeństwo energetyczne Polski i Europy. Uwarunkowania – wyzwania – innowacje, red. M. Ruszel, S. Podmiotko, Rzeszów 2019.
Ministerstwo Energii, Polityka energetyczna Polski do 2040 r., Warszawa, 8.11.2019, gov.pl, https://www.gov.pl/web/aktywa-panstwowe/zaktualizowany-projekt-polityki-energetycznej-polski-do-2040-r.
Młynarski T., Tarnawski M., Źródła energii i ich znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego w XXI wieku, Warszawa 2016.
Nuclear Power in Poland, world-nuclear.org, https://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-o-s/poland.aspx.
PAP, Departament Energii USA: „historyczna” umowa z Polską ws. atomu, pb.pl, 19.10.2020, https://www.pb.pl/departament-energii-usa-historyczna-umowa-z-polska-ws-atomu-1005895.
PGE, Pierwsza Polska Elektrownia Jądrowa. Karta Informacyjna Przedsięwzięcia, Warszawa, wrzesień 2015, cire.pl, https://www.cire.pl/pliki/1/kip_pgeej1.pdf.
Polsko-amerykańska umowa o rozwoju polskiego programu energetyki jądrowej podpisana, gov.pl, 19.10.2020, https://www.gov.pl/web/polski-atom/polsko-amerykanska-umowa-o-rozwoju-polskiego-programu-energetyki-jadrowej-podpisana.
Ponad 60-procentowe poparcie dla budowy energetyki jądrowej w Polsce, bankier.pl, 11.12.2020, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Ponad-60-procentowe-poparcie-dla-budowy-energetyki-jadrowej-w-Polsce-8018858.html.
Poparcie społeczne dla budowy elektrowni jądrowej w Polsce – badania z 2020 r., gov.pl, https://www.gov.pl/web/klimat/poparcie-spoleczne-dla–budowy-elektrowni-jadrowej-w-polsce-2020- r.
Porozumienie o współpracy między Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej dotyczące strategicznej współpracy w zakresie energii jądrowej wykorzystywanej do celów cywilnych, Waszyngton, 12.06.2019, premier.gov.pl, https://www.premier.gov.pl/files/files/porozumienie-tlumaczenierobocze.pdf.
President Trump in Poland, whitehouse.gov, 06.07.2017, https://www.whitehouse.gov/articles/president-trump-poland/.
Remarks by President Trump and President Duda of the Republic of Poland in Joint Press Conference, whitehouse.gov, 12.06.2019, https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-president-duda-republic-poland-joint-press-conference-2/.
Remarks by President Trump and President Duda of the Republic of Poland in Joint Press Conference, whitehouse.gov, 24.06.2020, https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-president-trump-president-duda-republic-poland-joint-press-conference-3/.
Silva II P.M., Selden Z., Economic interdependence and economic sanctions: a case study of European Union sanctions on Russia, „Cambridge Review of International Affairs”, vol. 33, 2020, no. 2.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2020, Warszawa 2020, bbn.gov.pl, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dokumenty/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP_2020.pdf.
The Database on Nuclear Power Reactors, iaea.org, https://pris.iaea.org/pris/.
Uchwała nr 15/2014 Rady Ministrów z dnia 28 stycznia 2014 r. w sprawie programu wieloletniego pod nazwą „Program polskiej energetyki jądrowej”, Warszawa, styczeń 2014, [MP poz. 502], isap.sejm.gov.pl, http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wmp20140000502.
Wątor W., Stan i perspektywy energetyki jądrowej w Polsce, [w:] Wokół teoretycznych i praktycznych aspektów stosunków międzynarodowych, red. T. Kubin, J. Łapaj-Kucharska, T. Okraska, Katowice 2020.
Wiech J., Gazem i atomem. USA i Rosja walczą o geopolityczne wpływy. Polska polem bitwy. Analiza, energetyka24.com, 25.03.2020, https://www.energetyka24.com/gazem-i-atomem-usa-i-rosja-walcza-o-geopolityczne-wplywy-polska-polem-bitwy-analiza.
World Nuclear Association, World Nuclear Performance Report 2020, London 2020, world-nuclear.org, https://www.world-nuclear.org/getmedia/3418bf4a-5891-4ba1-b6c2-d83d8907264d/performance-report-2020-v1.pdf.aspx.
Wspólna deklaracja między Departamentem Energii Stanów Zjednoczonych i Ministerstwem Energii Rzeczypospolitej Polskiej dotycząca wzmocnionej współpracy w zakresie bezpieczeństwa energetycznego, Warszawa, 8.11.2018, gov.pl, https://www.gov.pl/web/aktywa-panstwowe/wzmocnienie-polsko-amerykanskiej-wspolpracy-w-zakresie-bezpieczenstwa-energetycznego.
Dostęp do zasobów energetycznych stał się jednym z głównych wyzwań bezpieczeństwa energetycznego we współczesnym świecie. Rosnąca niestabilność polityczna państw eksporterów surowców energetycznych powoduje, że w sposób szczególny kategorię bezpieczeństwa energetycznego postrzegają importerzy nośników energii. Bezpieczeństwo energetyczne wyraża się bowiem przede wszystkim w stabilnym dostępie do surowców energetycznych po akceptowalnej cenie. W publikacji podkreśla się, że w przypadku ropy naftowej – w dalszym ciągu wiodącego surowca energetycznego – gwarancją bezpieczeństwa importu jest odpowiednio rozbudowana infrastruktura naftowa, umożliwiająca dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw. Celem artykułu jest określenie, w jakim stopniu w praktyce realizowana jest strategia dywersyfikacji importu ropy naftowej do Polski i na Białoruś, a także w jakim wymiarze realizacja tej strategii sprzyja budowaniu bezpieczeństwa energetycznego tych obu państw. Wydaje się bowiem, że mimo zbliżonych uwarunkowań geologicznych, geograficznych, a także wspólnej infrastrukturalnej spuścizny historycznej, Polska i Białoruś odmiennie kształtują swoją politykę energetyczną. Przeprowadzona analiza ma wymiar empiryczny, gdyż wykorzystano wskaźnik REES, określający koncentrację importu i pomiar krótkoterminowego ryzyka dla bezpieczeństwa dostaw ropy naftowej. W artykule dowiedziono, że właściwie realizowana strategia dywersyfikacji znacząco poprawia bezpieczeństwo energetyczne państwa, co jest możliwe za sprawą wykorzystania alternatywnych – wobec rosyjskiego – kierunków importu ropy naftowej.
M. Mróz, Ewolucja bezpieczeństwa energetycznego Polski i Białorusi na międzynarodowym rynku ropy naftowej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 121-139, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.7.
Ang B.W., Choong W.L., Ng T.S., Energy Security: Definitions, Dimensions and Indexes, Renewable and Sustainable Energy Reviews, „Renewable and Sustainable Energy Reviews” 2015, no. 42.
Austvik O.G., The Energy Union and security-of-gas supply, „Energy Policy” 2016, no. 96.
Cherp J.J., The concept of energy security: Beyond the four As, „Energy Policy” 2014, no. 75.
Chester L., Conceptualising energy security and making explicit its polysemicnature, „Energy Policy” 2010, no. 38/2.
Cohen G., Joutz F., Loungani P., Measuring Energy Security: Trends in the Diversification of Oil and Natural Gas Supplies, „IMF Working Paper” 2011, no. 12/4.
Fundacja Warsaw Institute, Rosja – Białoruś. Wojna naftowa, „Warsaw Institute”, 28.01.2020, https://warsawinstitute.org/pl/rosja-bialorus-wojna-naftowa/.
Gupta E., Oil vulnerability index of oil-importing countries, „Energy Policy” 2008, no. 36/3.
Hyndle-Hussein J., Wilno skreśla Łukaszenkę. Litewska polityka wobec kryzysu na Białorusi, „Komentarze OSW”, 18.09.2020, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/komentarze_352.pdf.
International Energy Agency, www.iea.org/areas-of-work/energy-security.
Kłysiński K., Białoruś dojrzała do dywersyfikacji przez zagrożenie dominacją Rosji, BiznesAlert.pl, 23.06.2020, https://biznesalert.pl/bialorus-dywersyfikacja-rosja-ropa-polska-przyjazn-energetyka/.
Knox-Hayes J. i in., Understanding attitudes toward energy security: Results of a cross-national survey, „Global Environmental Change” 2013, no. 23/3.
Kontseptsiya Energeticheskoy Bezopasnosti Respubliki Belarus [The Concept of Energy Security of the Republic of Belarus], 2015, http://www.government.by/upload/docs/file5a034ca617dc35eb.PDF.
Kruyt B. i in., Indicators for energy security, „Energy Policy” 2009, no. 37.
Kubiak M., Co oznacza wstrzymanie dostaw ropy na Białoruś?, „Gazeta Prawna”, 8.01.2020, https://www.gazetaprawna.pl/artykuly/1447402,co-oznacza-wstrzymanie-dostaw-ropy-na-bialorus.html.
Kuczyńska-Zonik A., Implikacje gospodarcze kryzysu na Białorusi dla Litwy, „Komentarze IEŚ” 2020, nr 250 (153/2020), https://ies.lublin.pl/komentarze/implikacje-gospodarcze-kryzysu-na-bialorusi-dla-litwy/.
Le Coq Ch., Paltseva E., Measuring the security of external energy supply in the European Union Energy Policy, „Energy Policy” 2009, no. 37.
Loeschel A., Moslener U., Ruebellke D.T.G., Indicators of Energy Security in Industrialised Countries, „Energy Policy” 2010, no. 38/4.
MARSH, „MARSH Long Term Political Risk Index”, https://www.marsh.com/us/insights/research/political-risk-map-2020.html.
Marszałkowski M., Białoruś rozpoczęła budowę ropociągu ułatwiającego dywersyfikacje dostaw m.in z Polski, BiznesAlert.pl, 25.11.2020, https://biznesalert.pl/bialorus-ropa-rosja-polska-dywersyfikacja-energetyka/.
Marszałkowski M., Łukaszenki taniec z dywersyfikacją, BiznesAlert.pl, 17.06.2020, https://biznesalert.pl/rosja-bialorus-polska-gaz-gazprom–energetyka/.
MDI, „Analiza sytuacji na polskim rynku paliwowym”, 2007, http://mdi.com.pl/pl/raporty/polski-rynek-paliwowy.pdf, s. 20.
Niedziółka D., Próchniak M., Sytuacja ekonomiczna w państwach Europy Środkowej i Wschodniej w dobie pandemii koronawirusa SARS CoV-2, Lublin 2020.
Noga M., Stępkowski P., Pietrucha M., Rynek ropy naftowej a bezpieczeństwo energetyczne Polski, Warszawa 2019.
Novikau A., Conceptualizing and achieving energy security: The case of Belarus, „Energy Strategy Reviews” 2019, no. 26.
Nyga-Łukaszewska H., Bezpieczeństwo energetyczne na międzynarodowym rynku gazu ziemnego, Warszawa 2019.
Paszkowski M., Białoruś – Rosja – Polska – rurociągowa układanka, „Komentarze IEŚ” 2020, nr 208 (111/2020).
POPiHN, „Przemysł i handel naftowy 2019”, 2020, https://popihn.pl/wp-content/uploads/2021/01/Raport-za-2019.pdf.
Radovanović M., Filipović S., Pavlović D., Energy security measurement – a sustainable approach, „Renewable and Sustainable Energy Reviews” 2017, no. 68.
Skalamera M., Energy Security in the Wake of the Ukraine Crisis: Getting the Real Threats Right, „Global Policy Essay” 2015.
Sovacool B.K., Differing cultures of energy security: an international comparison of public perceptions, „Renewable and Sustainable Energy Reviews” 2016, no. 55.
Šumskis V., Giedraitis V., Economic implications of energy security in the short run, „Ekonomika” 2015, no. 94/3.
Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz.U. 1997 nr 54 poz. 348).
Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym (Dz.U. 2007 nr 52 poz. 343).
Vivoda V., Evaluating energy security in the Asia-Pacific region: A novel methodological approach, „Energy Policy” 2009, nr 38 (9).
Szabaciuk, A., Białoruś: w kierunku pełnego uzależnienia od Federacji Rosyjskiej, „Komentarze IEŚ” 2021, nr 420 (117/2021), https://ies.lublin.pl/komentarze/bialorus-w-kierunku-pelnego-uzaleznienia-od-federacji–rosyjskiej/.
Celem artykułu są przedstawienie i analiza kluczowych wyzwań stojących przed polskim rynkiem energii, który dopiero rozpoczyna proces transformacji energetycznej. Tempo procesu dostosowywania polityki energetycznej do wyzwań związanych ze współczesnymi wymiarami bezpieczeństwa energetycznego, w obliczu polityki energetyczno-klimatycznej wyznaczonej przez Unię Europejską i oczekiwanych celów transformacji, może być przyczyną powstania zjawiska pogłębiającego się deficytu bezpieczeństwa energetycznego zarówno w skali kraju, jak i w ujęciu regionalnym. Z uwagi na scentralizowany model zarządzania infrastrukturą energetyczną, oparcie krajowych mocy wytwórczych na źródłach konwencjonalnych i niewystarczający rozwój sieci transgranicznych, Polska narażona jest w szczególnym stopniu na deficyt bezpieczeństwa związany z procesem transformacji krajowego systemu energetycznego, który może negatywnie wpłynąć również na inne państwa regionu Europy Środkowo-Wschodniej. Korzystając z dokumentów programowych i analiz sektorowych, artykuł poddaje analizie możliwe strategie zapewniania bezpieczeństwa energetycznego, osadzając problematykę w kontekście wynikającym ze specyfiki polskiej energetyki i możliwości rozwoju współpracy regionalnej pomiędzy państwami Europy Środkowo-Wschodniej. W wyniku analizy zaprezentowano ocenę wskazującą na niedostateczne rozpoznanie przez Polskę czynników zewnętrznych i wewnętrznych warunkujących tempo i kierunek modernizacji energetyki, jak również niedostosowanie celów polityki energetycznej do specyfiki funkcjonowania niskoemisyjnych źródeł energii oraz potencjału oferowanego przez regionalne rynki energii.
B. Jasic, Ocena wyzwań stojących przed polskim rynkiem energii z punktu widzenia współczesnych wymiarów bezpieczeństwa energetycznego, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 141-157, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.8.
Europejski Bank Inwestycyjny, „EIB Energy lending policy. Supporting the Energy transformation”, 2019, https://www.eib.org/attachments/strategies/eib_energy_ lending_policy_en.pdf.
Jędrasik I., Wpływ interesariuszy w polityce energetycznej – przykład kampanii na rzecz energetyki prosumenckiej, [w:] Aktorzy i interesy w publikach publicznych w Unii Europejskiej, red. U. Kurczewska, Warszawa 2018.
Kleczkowski P., Smog w Polsce. Przyczyny, skutki, przeciwdziałanie, Warszawa 2020.
Komisja Europejska, „Czysta energia dla wszystkich – Europejska długoterminowa wizja strategiczna dobrze prosperującej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej dla klimatu gospodarki”, COM(2018)773 final, 28.11.2018.
Komisja Europejska, „National emissions reduction targets (Effort Sharing Regulation) – review based on 2030 climate target plan”, 2020, https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say/initiatives/12656–Updating-Member-State-emissions-reduction-targets-Effort-Sharing–Regulation-in-line-with-the-2030-climate-target-plan.
Komisja Europejska, „Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów.
Ceny i koszty energii w Europie”, COM(2020)951 final, 14.10.2020. Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, „Raport z rynku CO2 – marzec 2021”, 3/2021, https://www.kobize.pl/uploads/materialy/materialy_do_pobrania/ raport_co2/2021/KOBiZE_Analiza_rynku_CO2_marzec_2021.pdf.
Księżopolski K., Kotlewski D., Maśloch G., Energetyka odnawialna – wyzwanie dla krajów Europy Środkowo-Wschodniej, [w:] Raport SGH i Forum Ekonomicznego 2020, red. H. Godlewska-Majkowska i in., Warszawa 2020.
Ministerstwo Gospodarki, „Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. Załącznik do uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2009 roku”, https://www.gov.pl/attachment/adfa9243-99a3-4375-b1b1–3aafca205a01.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska, „Polityka energetyczna Polski do 2040 roku. Załącznik do obwieszczenia Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 2 marca 2021 roku”, http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP20210000264/O/M20210 264.pdf.
Muszyński I., Rynek mocy jako instrument wsparcia budowy nowych elektrowni – czy to zadziała?, „Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2018, nr 5 ( 7).
Najwyższa Izba Kontroli, „Funkcjonowanie i bezpieczeństwo elektroenergetycznych sieci przesyłowych”, 2014, https://www.nik.gov.pl/plik/id,6632,vp,8426.pdf.
Niedziółka D., Regionalizacja rynków energii, Warszawa 2011.
Nowacki M., Prawne aspekty bezpieczeństwa energetycznego w UE, Warszawa 2010.
Pazdej M., Bezpieczeństwo energetyczne w polityce Unii Europejskiej w XXI wieku, Poznań 2020.
Pizoń G., Mechanizmy mocowe – definicja, klasyfikacja i przyszłość rynku dwutowarowego w Unii Europejskiej, „Internetowy Kwartalnik Antymonopolowy i Regulacyjny” 2018, nr 5 (7).
Riedel R., Supranacjonalizacja bezpieczeństwa energetycznego w Europie. Podejścia teoretyczne, Warszawa 2010.
Szaroszyk-Myszka A., Rynek mocy w Polsce w kontekście polityki energetycznej Unii Europejskiej. Aspekty prawno-gospodarcze, Warszawa 2019.
Świrski K., Polska i Ukraina są skazane na energetyczną współpracę, „Rzeczpospolita”, 16.07.2019, https://energia.rp.pl/opinie/17673-polska-i-ukraina-sa-skazane-na-energetyczna-wspolprace.
Terpan F., Soft Law in the European Union – The Changing Nature of EU Law, „European Law Journal” 2015, no. 1 (21).
van der Burgt J., Flexibility in the power system. The need, opportunity, and value of flexibility, Arnhem 2017.
Wojtkowska-Łodej G., Wyzwania klimatyczne i energetyczne a polityka Unii Europejskiej, „Polityka Energetyczna”, t. 17, 2014, nr 3.
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie „Republika Austrii przeciwko Komisji Europejskiej” z 22.09.2020 r., ECLI:EU:C:2020:742, C-594/18 P.
Zanieczyszczenie powietrza jest obecnie jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka, a Polska jest zaliczana do grona państw o najwyższym poziomie zanieczyszczenia powietrza w UE i OECD. Już sama skala zagrożenia, jakie stanowi zanieczyszczenie powietrza w Polsce, wskazuje na istotną rolę tego czynnika z punktu widzenia bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli. Niemniej tocząca się w Polsce debata (zarówno polityczna, jak i naukowa) na temat bezpieczeństwa zdrowotnego często problem ten pomija. Celem artykułu jest 1) aktualna ocena zagrożenia, jakie stanowi zanieczyszczenie powietrza w Polsce, 2) jego umiejscowienie w obszarze bezpieczeństwa zdrowotnego oraz 3) analiza procesu przenoszenia problemu zanieczyszczenia powietrza ze sfery polityki do obszaru bezpieczeństwa, zgodnie z rozwijaną w ramach szkoły kopenhaskiej teorią sekurytyzacji. Jakościowa analiza dokumentów z wykorzystaniem teorii sekurytyzacji pokazała, że w Polsce nastąpiło objęcie przez państwo roli podmiotu sekurytyzującego zanieczyszczenie powietrza jako zagrożenie egzystencjalne. Proces ten znajduje się obecnie na wstępnym etapie, a jego dalsze powodzenie uzależnione jest m.in. od decyzji i możliwości dotyczących przedsięwzięcia nadzwyczajnych środków w celu eliminacji omawianego zagrożenia.
J. Stryjek, Zanieczyszczenie powietrza jako zagrożenie bezpieczeństwa zdrowotnego w Polsce – w świetle teorii sekurytyzacji, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 1, s. 159-176, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.9.
Aldis W., Health security as a public health concept: a critical analysis, „Health Policy and Planning”, vol. 23, 2008, issue 6.
Biuro Bezpieczeństwa Narodowego, Biała Księga Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, 2013, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/01/Biala_Ksiega_inter_mm.pdf.
Buzan B., Rethinking Security after the Cold War, „Cooperation and Conflict”, vol. 32, 1997, no. 1.
Buzan B., Wæver O., De Wilde J., Security: A New Framework for Analysis, Boulder–London 1998.
Cianciara D., Wysocki D.J., Koncepcja bezpieczeństwa zdrowotnego – panaceum czy placebo?, „Problemy Higieny i Epidemiologii”, t. 87, 2001, nr 2.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy, Dz.Urz. UE L 152, 11.06.2008.
Fijałkowski Ł., Teoria sekurytyzacji i konstruowanie bezpieczeństwa, „Przegląd Strategiczny” 2012, nr 1.
GIOŚ, Bank danych pomiarowych, http://powietrze.gios.gov.pl/pjp/archives.
GIOŚ, Ocena jakości powietrza w strefach w Polsce za rok 2019. Zbiorczy raport krajowy z rocznej oceny jakości powietrza w strefach wykonanej przez GIOŚ według zasad określonych w art. 89 ustawy – Prawo ochrony środowiska, Warszawa 2020.
Grzywna P., Bezpieczeństwo zdrowotne w nauce o polityce społecznej. Wprowadzenie do dyskusji, Katowice 2017.
Jędrak J. i in., Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie, https://polskialarmsmogowy.pl/files/artykuly/1346.pdf.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19970780483/U/D19970483Lj.pdf.
Krzyzanowski M., Editorial of Special Issue “Health Impact Assessment of Air Pollution”, „Atmosphere”, vol. 12, 2021, issue 2.
Manisalidis I. et al., Environmental and Health Impacts of Air Pollution: A Review, „Frontiers in Public Health”, vol. 8, 2020.
Ministerstwo Środowiska, Polityka Ekologiczna Państwa 2030, 2019, https://bip.mos.gov.pl/strategie-plany-programy/polityka-ekologiczna-panstwa/polityka-ekologiczna-panstwa-2030-strategia-rozwoju-w-obszarze-srodowiska-i-gospodarki-wodnej/.
Ministerstwo Zdrowia, Determinanty zdrowia, archiwalna wersja strony internetowej: http://www.archiwum.mz.gov.pl/zdrowie-i-profilaktyka/narodowy-program-zdrowia/npz-2007-2015/determinanty-zdrowia/.
Musioł M., Znaczenie sekurytyzacji i sektorów bezpieczeństwa w ramach krytycznych studiów nad bezpieczeństwem, „Historia i Polityka” 2018, nr 23 (30).
Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 11 grudnia 2020 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu, Dz.U. 2020.2279, 17.12.2020.
Shaddick G. et al., Global Air Quality: An Inter-Disciplinary Approach to Exposure Assessment for Burden of Disease Analyses, „Atmosphere”, vol. 12, 2021, issue 1.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2020, 2020, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dokumenty/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP_2020.pdf.
Strategia rozwoju systemu bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022, 2013, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dok/01/strategia_rozwoju_systemu_bezpieczenstwa_narodowego_rp_2022.pdf.
UNDP, Human Development Report – New Dimensions of Human Security, New York 1994.
United Nations Commission on Human Security, Human security now: protecting and empowering people, New York 2003.
WHO, Air quality guidelines. Global update 2005. Particulate matter, ozone, nitrogen dioxide and sulfur dioxide, Copenhagen 2006.
WHO, Ambient Air Pollution: A Global Assessment of Exposure and Burden of Disease, Geneva 2016.
WHO, Ottawa Charter for Health Promotion, Ottawa 1986.
Wyrok Trybunału (trzecia izba) z dnia 22 lutego 2018 r. – Komisja Europejska/Rzeczpospolita Polska, Dz.Urz. UE C 134/6, 16.4.2018.
Era informacyjna napędzająca procesy globalizacji decyduje o coraz większym znaczeniu czynników społeczno-kulturowych dla bezpieczeństwa międzynarodowego, regionalnego i narodowego. Z uwagi na współzależności różnych sfer bezpieczeństwa, geopolitykę i pamięć historyczną społeczeństw regionu środkowoeuropejskiego oraz ekspansywną politykę rosyjską od początku XXI w., uwaga poświęcona jest wsparciu działań militarnych środkami miękkiej siły, w szczególności wysoce skutecznej polityce kulturalnej w państwach postradzieckich. Badania prowadzone w latach 2012-2017 wśród ekspertów ds. bezpieczeństwa umożliwiły pozyskanie informacji nt. kluczowych aspektów bezpieczeństwa niemilitarnego w Europie Środkowej oraz wypracowanie zaleceń dotyczących nowych zagrożeń społeczno-kulturowych dla państw środkowoeuropejskich po 2014 r. W toku pracy badawczej wykorzystano literaturę przedmiotu, materiały z badań Uniwersytetu Warszawskiego i CBOS oraz badania własne prowadzone w wybranych państwach Grupy Wyszehradzkiej, analizowane metodą SWOT.
S. Winiarska, Współczesne wymiary bezpieczeństwa społeczno-kulturowego wybranych państw Europy Środkowej i Wschodniej w kontekście zagrożeń militarnych, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19(2021), z. 1, s. 177-193, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.10.
Agnew J., Is „geopolitics” a word that should be endowed only with the meaning it acquired in the early twentieth century, „Progress in Human Geography”, nr 28 (5).
Brubaker R., Nacjonalizm inaczej – strategie narodowe i kwestie narodowe w nowej Europie, Warszawa 1996.
Budapest Joint Statement of the Visegrád Group Heads of Government on Strengthening the V4 Security and Defence Cooperation, Budapest, 14.10.2013, https://www.visegradgroup.eu/calendar/2013/budapest-joint–statement-140929.
Czaputowicz J., Multilateralna dyplomacja państw środkowoeuropejskich przed i po 1989 roku, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia”, vol. 1, 2016.
Deklaracja praw osób należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1992b.html.
Dialog kultur w edukacji, red. B. Myrdzik, M. Karwatowska, Lublin 2009.
Dyrektywy 2004/38/WE i 2000/43/WE zabraniające dyskryminacji ze względu na pochodzenie etniczne, https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2013:0460:FIN:PL:PDF.
Ellison B.J., Russian Grand Strategy in the South Ossetia War, „Demokratizatsiya”, vol. 19, 2011, issue 4.
Globalizacja – integracja – transformacja: główne problemy polityczne globalizacji, integracji europejskiej oraz transformacji politycznej Europy Środkowej i Wschodniej, red. J. Marszałek-Kawa, J. Modrzyńska, Toruń 2004.
Kwestia mniejszości narodowych w działalności władz komunistycznych – doświadczenie polskie i środkowoeuropejskie, red. M. Semczyszyn, J. Syrnyk, Warszawa 2014.
Łastawski K., Nowa Koncepcja Strategiczna NATO, „Krakowskie Studia Międzynarodowe”, XI, 2014 (nr 4).
Mazurkiewicz A., Relacje między Zgromadzeniem Europejskich Narodów Ujarzmionych a Komitetem Wolnej Europy na tle polityki amerykańskiej 1950-1960, „Pamięć i Sprawiedliwość”, 2013, 12, 1 (21).
Post-Soviet Russian identity and its influence on European-Russian relations, ed. A. Likhacheva, I. Makarov, „European Journal of Futures Research” (2015) 3:4.
Rácz A., Russia’s Hybrid War in Ukraine Breaking the Enemy’s Ability to Resist, „FIIA Report 43”, 2015, https://www.fiia.fi/en/publication/russias–hybrid-war-in-ukraine.
Russia’s Role in the Official Peace Process in South Ossetia, ed. T. Hoch, E. Souleimanov, „Bulletin of Geography. Socio-economic Series”, February 2014.
Samsonowicz H. i in., Polska na przestrzeni dziejów, Warszawa 2006.
Słownik etnologiczny – terminy ogólne, red. Z. Staszczak, Warszawa–Poznań 1987.
The Evolution of Russian Hybrid Warfare: Ukraine, ed. K. Zarembo, S. Solodkyy, 29.01.2012, https://cepa.org/the-evolution-of-russian-hybrid-warfare-ukraine/.
Wschód w globalnej i regionalnej polityce międzynarodowej, red. A.R. Bartnicki, E. Kużelewska, Toruń 2009.
Współczesne teorie socjologiczne, red. A. Jasińska-Kania, J. Szacki, M. Ziółkowski, Warszawa 2008.
Bezpieczeństwo ekonomiczne to współcześnie jedno z najważniejszych zagadnień związanych z funkcjonowaniem państwa. Najczęściej utożsamiane ze zdolnością do tworzenia mechanizmów służących realizacji interesów krajowej gospodarki, zachowania stabilności i sprzyjających rozwojowi. Liczne miary pozwalają w różnorodny sposób ocenić poziom bezpieczeństwa. Potencjał państw Europy Środkowej i Wschodniej, a także konieczność konwergencji stwarzają przestrzeń do zachowania bezpieczeństwa ekonomicznego.
D. Niedziółka, Uwarunkowania bezpieczeństwa ekonomicznego państw Europy Środkowej i Wschodniej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 195-212, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.11.
Carstensen K., Toubal F., Foreign Direct Investment in Central and Eastern European Countries: A Dynamic Panel Analysis, „Journal of Comparative Economics”, vol. 32, 2004, issue 1, no. 1143.
Central Intelligence Agency, „The World Factbook”, https://www.cia.gov/the-world-factbook/.
Fordymacki P., Strategie rozwoju państw Europy Środkowo-Wschodniej, https://journals.indexcopernicus.com/api/file/viewByFileId/691480.pdf.
Institute of Labor Economics, https://www.iza.org/publications/dp/6946/the-economic-security-index-a-new-measure-for-research-and-policy–analysis.
International Monetary Fund, https://www.imf.org/en/Data.
Jóźwik B., Transformacja i rozwój gospodarczy w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, [w:] Transformacja, integracja i kryzysy w Europie Środkowej i Wschodniej, „Rocznik Instytut Europy Środkowo-Wschodniej” 14 (2016).
Kłoczowski J., Europa Środkowowschodnia w historiografii krajów regionu, Lublin 1993.
Kłoczowski J., Młodsza Europa. Europa Środkowo-Wschodnia w kręgu cywilizacji chrześcijańskiej średniowiecza, Warszawa 2003.
Komisja Europejska, https://ec.europa.eu/info/policies/eu-enlargement_pl.
Niedziółka D., Próchniak M., Sytuacja makroekonomiczna w państwach Europy Środkowej i Wschodniej w dobie pandemii koronawirusa SARS CoV-2, Lublin 2020.
Próchniak M. i in., Ścieżki rozwojowe krajów i regionów Europy Środkowo-Wschodniej, https://ssl-www.sgh.waw.pl/pl/Documents/raport_sgh_2020/038_01_Prochniak_.pdf.
Stobiecki R., Europa Środkowa/Europa Środkowo-Wschodnia z perspektywy historii wyobrażonej. Między historią, geografią a literaturą, „Dzieje Najnowsze”, t. 52, 2020, nr 1.
Celem artykułu jest dokonanie analizy przeprowadzonych badań empirycznych nad poczuciem bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli podczas pandemii COVID-19, a następnie próba interpretacji wyników badań w ujęciu analizy komparatystycznej we wszystkich państwach Grupy Wyszehradzkiej. Analiza oparta jest na danych ankietowych zebranych w czterech państwach Grupy Wyszehradzkiej (Polsce, Słowacji, Czechach i Węgrzech) w trzech obszarach tematycznych: bezpieczeństwa, mediów i społeczeństwa obywatelskiego. W artykule wykorzystano także analizę takich danych statystycznych, jak: liczba zakażeń COVID-19, liczba osób zmarłych, liczba testowań oraz liczba wykonanych szczepień. Zgromadzone w taki sposób dane pomogły zobrazować stan faktyczny pandemii, na ich podstawie dokonano analizy komparatystycznej. Sytuacja epidemiczna w poszczególnych państwach na całym świecie znacząco wpłynęła na poczucie bezpieczeństwa obywateli. W państwach Grupy Wyszehradzkiej poczucie bezpieczeństwa obywateli podczas pandemii COVID-19 charakteryzowało się dużym stopniem zmienności, co uwarunkowane było rozwojem pandemii w danym okresie i obostrzeniami wprowadzanymi przez rządy.
E. Kancik-Kołtun, Poczucie bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli podczas pandemii COVID-19 w państwach Grupy Wyszehradzkiej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 213-237, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.12.
Aldis W., Health security as a public health concept: A critical analysis, „Health Policy and Planning”, 23 (6), 2008.
Google Wiadomości, https://news.google.com/covid19/map?hl=pl&gl=PL&ceid=PL%3Apl&mid=%2Fm%2F03gj2.
Grzywna P., Bezpieczeństwo zdrowotne w nauce o polityce społecznej. Wprowadzenie do dyskusji, Katowice 2017.
Jethon Z., Rozwój zdrowia publicznego na przestrzeni wieków w Europie i Polsce, [w:] Zdrowie publiczne – w Polsce, red. M.D. Głowacka, J. Zdanowska, Warszawa 2013.
Komisja Europejska, Strategia szczepień na koronawirusa, https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/coronavirus-response/public-health/eu-vaccines-strategy_pl.
Konstytucja Światowej Organizacji Zdrowia (Dz.U. z 1948 r., nr 61, poz. 477).
Koziński M., Bezpieczeństwo w Unii Europejskiej. Zdrowie publiczne i świadczenia, Gdańsk 2011.
Kruk W., Konecka-Szydełko B., Analiza wystąpienia niepożądanych odczynów poszczepiennych zgłaszanych w województwie podkarpackim w latach 2013-2017, [w:] Aktualne wyzwania zdrowia publicznego, red. W. Kruk, M. Marać, Rzeszów 2020.
Leowski J., Polityka a zdrowie publiczne, Warszawa 2018.
Ministerstvo investícií, regionálneho rozvoja a informatizácie Slovenskej republiky, https://korona.gov.sk/nova-registracia-ockovanie-cakaren/.Ministerstvo Vnitra, https://covid.gov.cz/situace/registrace-na-ockovani/jak–funguje-prioritizacni-system.
Ministerstvo Vnutra Slovenskiej Republiky, https://www.minv.sk/?tlacove–spravy&sprava=od-1-oktobra-plati-na-slovensku-nudzovy-stav.
Nemzeti Népegészségügyi Központ, https://www.nnk.gov.hu/index.php/koronavirus-tajekoztato/932-a-covid-19-vedooltasra-jelentkezesi-hely–az-egeszsegugyi-es-egeszsegugyben-dolgozok-szamara.
Nowicka P.M., Kociak J., Zewnętrzne zagrożenia bezpieczeństwa zdrowotnego Polski, „Studia BAS”, nr 4 (56), 2018, https://doi.10.31268/Studia-BAS.2018.26.
Podolska A., Wykonawstwo szczepień w 2016 roku w powiecie świdnickim na tle województwa lubelskiego, [w:] Epidemiologia a zagrożenia zdrowia publicznego człowieka, red. M. Marć, W. Kruk, Rzeszów 2020.
Przeszłowska-Zapała J., Ruchy antyszczepionkowców – sytuacja szczepień w Polsce, [w:] Epidemiologia a zagrożenia zdrowia publicznego człowieka, red. M. Marć, W. Kruk, Rzeszów 2020.
Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, https://www.gov.pl/web/szczepimysie/od-kiedy-moge-sie-zaszczepic.
Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, Cała Polska w czerwonej strefie, kolejne zasady bezpieczeństwa oraz Solidarnościowy Korpus Wsparcia Seniorów, https://www.gov.pl/web/koronawirus/cala-polska-w-czerwonej-strefie–kolejne-zasady-bezpieczenstwa-oraz-solidarnosciowy-korpus-wsparcia-seniorow.
Serwis Rzeczypospolitej Polskiej, Nowe kroki w walce z koronawirusem – ostatni etap przed narodową kwarantanną, https://www.gov.pl/web/koronawirus/nowe-kroki-w-walce-z-koronawirusem–ostatni-etap–przed-narodowa-kwarantanna.
Zmiana charakteru i sposobów wykorzystania siły militarnej w polityce międzynarodowej z końcem XX w. doprowadziły do wypracowania nowych metod współpracy między państwami. Krąg podmiotów wpływających na działania dyplomatyczne, obok instytucji politycznych i wojskowych, został poszerzony o ośrodki cywilne i pozarządowe. Zrodziło to pytania o skalę ich faktycznego wpływu na kształtowanie bezpieczeństwa międzynarodowego oraz o obszary, w których przejawiają największą aktywność. Niniejszy artykuł ma na celu ukazanie działań polskich think tanków na rzecz dyplomacji obronnej. Zakładając, że wykazują one zaangażowanie w tym zakresie, dokonano identyfikacji obszarów działań, które podejmowały, oraz wskazano odbiorców, do których były adresowane. Analizy dokonano w oparciu o dane uzyskane w wyniku badania ankietowego przeprowadzonego na przełomie 2019-2020 r. na grupie piętnastu polskich podmiotów eksperckich typu think tank1 działających w obszarze stosunków międzynarodowych, nauk o polityce oraz bezpieczeństwa i obronności. W realizacji badań wykorzystano metodę porównawczą (komparatystykę), analizę treści oraz metodę ankietową. Narzędziem, przy pomocy którego prowadzono badanie, był elektroniczny kwestionariusz ankiety opracowany w programie Survio. Dla potrzeb niniejszych analiz przyjęto hipotezę, że podmioty pozapolityczne w postaci think tanków odgrywają istotną rolę w działaniach na rzecz bezpieczeństwa. Swoją działalność adresują do środowisk politycznych, wojskowych oraz społecznych, w najwyższym stopniu jednak z ich potencjału eksperckiego korzysta opinia publiczna i środowiska naukowe.
S. Olszyk, Dyplomacja obronna nowym instrumentem kształtowania bezpieczeństwa międzynarodowego. Obszary działań think tanków w zakresie dyplomacji obronnej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 239-260, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.13.
Attaché obrony – status i funkcjonowanie. Wybór dokumentów, „Dyplomacja Obronna”, t. 1, 2016, red. L. Drab, A. Sochan. British Defence Doctrine, Ministry of Defence, Joint Doctrine Publication 0-01, 2011.
Clinton W.J., A National Security Strategy of Engagement and Enlargement, USA, February 1996, https://nssarchive.us/wp-content/uploads/2020/04/1996.pdf
Cottey A., Forster A., Reshaping Defence Diplomacy. New Role for Military Cooperation Assistance, „Adelphi Papers”, vol. 44, 2004, no. 365.
Defence Diplomacy Plan, Madrid 2012, https://www.defensa.gob.es/Galerias/defensadocs/defence-diplomacy-plan.pdf.
Dodd T., Oakes M., The Strategic Defence Review White Paper, „Research Paper” 98/91.
Drab L., Dyplomacja obronna – nowy instrument polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, „Sprawy Międzynarodowe”, R. 70, 2017, nr 1.
Drab L., Dyplomacja obronna w procesie kształtowania bezpieczeństwa RP, Warszawa 2018.
du Plessis A., Defence Diplomacy. Conceptual and Practical Dimension with Specific Reference to South Africa, Pretoria 2008.
Edmonds M., Mills G., Beyond the Horizon: Defence, Diplomacy and South Africa’s Naval Opportunities, Johannesburg 1998.
Gryz J., Współczesny kształt dyplomacji wojskowej, [w:] Nowe oblicza dyplomacji, red. B. Surmacz, Lublin 2013.
Kupiecki R., Dyplomacja obronna – próba konceptualizacji, „Dyplomacja i Bezpieczeństwo” 2016, nr 1.
Seng Tan S., NGOs in Conflict Management in Southeast Asia, „International Peacekeeping”, vol. 12, 2005, no. 1.
Seng Tan S., Singh B., Defence Diplomacy and Southeast Asia. Introduction, [w:] ‘From Boots’ to Brouges. The Rise of Defence Diplomacy in Southeast Asia, RSIS Monograph, no. 21, ed. B. Singh, S. Seng Tan, Singapore 2011, https://www.rsis.edu.sg/wp-content/uploads/2000/01/Monograph21.pdf.
Seng Tan S., Singh B., Defence Diplomacy in Southeast Asia. Introduction, „Asian Security”, vol. 8, 2012, no. 3.
Vagts A., Fox W.T.R., Defence and Diplomacy. The Soldier and the Conduct of Foreign Relations, New York 1958.
Ziętara W., Istota think tanks, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”, Sectio K, 2009, t. XVI, 1.
Celem niniejszego artykułu jest analiza wpływu procesów migracyjnych w Polsce na aktywność państwa w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Zaprezentowane zostaną w nim zmiany w polskiej polityce migracyjnej w kontekście bezpieczeństwa, w tym prawne i instytucjonalne. Analizie poddany zostanie przebieg procesów migracyjnych zachodzących w Polsce. W artykule postawiono tezę głoszącą, że wzrost znaczenia bezpieczeństwa w polityce migracyjnej Polski nie był proporcjonalny do zagrożenia ze strony uczestników ruchów migracyjnych. W toku procesu badawczego potwierdzono założoną we wstępie tezę. Wskazano, że to intersubiektywne podejście do procesów migracyjnych aktorów politycznych miało wpływ na wzrost znaczenia bezpieczeństwa w dziedzinie migracji, a nie realne zagrożenia.
A. Adamczyk, Procesy migracyjne w Polsce a aktywność państwa w sferze bezpieczeństwa, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 261-278, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.14.
Adamczyk A., Społeczno-polityczne implikacje imigracji do Polski w latach 1989-2007, Poznań 2012.
Departament Rynku Pracy MRPiPS, https://psz.praca.gov.pl/web/urzad-pracy/-/8180075-zezwolenia-na-prace-cudzoziemcow..
Dyjak G., Błaszczak: rząd unieważnił dokument ws. polityki migracyjnej Polski, 20.03.2017, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C868815%2Cblaszczak-rzad-uniewaznil-dokument-ws-polityki-migracyjnej-polski.html.
Główne kierunki emigracji i imigracji na pobyt stały w latach 1966-2018, GUS, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/migracje-zagraniczne-ludnosci/glowne-kierunki-emigracji-i-imigracji-na-pobyt-staly-w-latach-1966-2018,4,2.html.
Mały Rocznik Statystyczny Polski 2020, Warszawa 2020.
Minister Mariusz Błaszczak; dziś przywracamy Karpacki Oddział Straży Granicznej, 16.05.2016, https://www.mswia.gov.pl/pl/aktualnosci/14514, Minister-Mariusz-Blaszczak-dzis-przywracamy-Karpacki-Oddzial-Strazy-Granicznej.html.
Osierda A., Prawne aspekty pojęcia bezpieczeństwa publicznego i porządku publicznego, ,,Studia Iuridica Lublinensia” 2014, nr 23.
Plan wdrażania dla dokumentu ,,Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania” (2014) przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 2 grudnia 2014 r. Opracowanie Zespół do Spraw Migracji, http://www.migration-info.de/sites/migration-info.de/files/documents/strategiedokument_polnische_migrationspolitik.pdf.
Polityka migracyjna Polski – diagnoza stanu wyjściowego, Warszawa, 15.01.2021, https://www.gov.pl/web/mswia/polityka-migracyjna-polski-diagnoza-stanu-wyjsciowego.
Polityka migracyjna Polski – stan obecny i postulowane działania. Wersja z 20 lipca 2011 r. wydana przez Radę Ministrów, Warszawa 2011.
Polityka migracyjna Polski. Projekt z dnia 10 czerwca 2019 r., Zespół do Spraw Migracji, https://interwencjaprawna.pl/wp-content/uploads/2019/06/Polityka-migracyjna-Polski-wersja-ostateczna.pdf.
Rocznik Demograficzny 2021, Tablice w formacie XLSX w pliku ZIP, Migracje zagraniczne, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/rocznik-demograficzny-2021,3,15.html.
Rzeplińska I., Włodarczyk-Madejska J., Przestępczość cudzoziemców w Polsce na podstawie danych policyjnej statystyki przestępczości za lata 2013-2016, „Studia Prawnicze” 2018, nr 4.
Sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2020 r., Warszawa 2021, https://www.pip.gov.pl/pl/f/v/229168/Sprawozdanie%202019.pdf#page=121.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2014, https://www.bbn.gov.pl/ftp/SBN%20RP.pdf.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2020, https://www.bbn.gov.pl/ftp/dokumenty/Strategia_Bezpieczenstwa_Narodowego_RP_2020.pdf.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 grudnia 1993 r., I KZP 30/93. Opublikowano: OSNKW 1994/1-2/6.
Ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim, Dz.U. 2020, poz. 347.
Ustawa z dnia 7 września 2007 r. o Karcie Polaka, Dz.U. 2019, poz. 1598.
Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji, Dz.U. 2019, poz. 1472.
Ustawa z dnia 10 czerwca 2016 r. o działaniach antyterrorystycznych, Dz.U. 2019, poz. 796.
Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, Dz.U. 2020, poz. 35.
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 2019, poz. 1666.
Ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin, Dz.U. 2019, poz. 293.
Ustawa z dnia 24 marca 1920 r. o nabyciu nieruchomości przez cudzoziemców, Dz.U. 2017, poz. 2278.
Wojnowska-Radzińska J., Ochrona cudzoziemców przed arbitralnym wydaleniem w Polsce, ,,Infos” BAS 2014, nr 6 (166).
Wojnowska-Radzińska J., Zakaz arbitralnego wydalenia cudzoziemców w świetle art. 1 Protokołu nr 7 do RKPC i jego realizacja w polskim prawie i praktyce – wybrane problemy, ,,Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2017, z. 1.
Zakres działalności Departamentu Polityki Granicznej i Funduszy Międzynarodowych, https://bip.mswia.gov.pl/bip/organizacja/24002,Departament-Polityki-Granicznej-i-Funduszy-Miedzynarodowych.html.
Zarządzenie nr 21 Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 lutego 2016 r. w sprawie Międzyresortowego Zespołu do spraw zapewnienia bezpieczeństwa w procesie przesiedleń i relokacji cudzoziemców, M. P. 2020, poz. 361.
Zarządzenie nr 45 Prezesa Rady Ministrów z dnia 7 kwietnia 2016 r. zmieniające zarządzenie w sprawie nadania statutu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, M. P. 2016, poz. 348.
Zarządzenie nr 48 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 listopada 2017 r. zmieniające zarządzenie w sprawie ustalenia regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Dz.Urz. MSWiA 2017, poz. 66.
Zarządzenie nr 56 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 12 grudnia 2016 r. w sprawie Zespołu do spraw przygotowania dokumentu ,,Polityka migracyjna Polski”, Dz.Urz. MSWiA 2016, poz. 66.
Zarządzenie nr 85 Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 2020r. w sprawie utworzenia Zespołu do spraw Zintegrowanego Zarządzania Granicą Państwową, M. P. 2020, poz. 570.
Celem artykułu jest analiza realizacji polityki bezpieczeństwa informacyjnego Republiki Białorusi, którą przeprowadzono w wymiarach strategicznym i funkcjonalnym. Badaniami objęto przede wszystkim dokumenty strategiczne odnoszące się do problematyki bezpieczeństwa informacyjnego państwa białoruskiego. Proces badawczy uwzględniał zastosowanie analizy zawartości dokumentów źródłowych. W wyniku jego realizacji ustalono, że polityka bezpieczeństwa informacyjnego Białorusi realizowana jest jedynie w wymiarze formalno-prawnym oraz instytucjonalnym. W zakresie polityki bezpieczeństwa informacyjnego w Republice Białorusi podmiotowo traktowane jest jedynie państwo, a pozostałe podmioty, tj. obywatel i społeczeństwo, przedmiotowo.
„Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 279-298, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.15.
Bezpieczeństwo informacyjne w XXI wieku, red. M. Kubiak, S. Topolewski, Siedlce–Warszawa 2016.
Czachor R., Transformacja system politycznego Białorusi w latach 1988-2001, Polkowice 2016.
Fehler W., O pojęciu bezpieczeństwa informacyjnego, [w:] Bezpieczeństwo informacyjne w XXI wieku, red. M. Kubiak, S. Topolewski, Siedlce–Warszawa 2016.
Korzeniowski L.F., Podstawy nauk o bezpieczeństwie, Warszawa 2012.
Lewandowska A., Kulturowe DNA w wojnie informacyjnej, „Nowa Geopolityka”, 31.01.2019, https://geopolityka.net/anita-lewandowska-kulturowe–dna-w-wojnie-informacyjnej/.
Lewandowska A., Patologia informacji i jej związek z wojną informacyjną.
Prezentacja założeń teoretycznych, „Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem” 2016, nr 2(7).
Liedel K., Bezpieczeństwo informacyjne w dobie terrorystycznych i innych zagrożeń bezpieczeństwa narodowego, Toruń 2008.
Liderman K., Bezpieczeństwo informacyjne, Warszawa 2012.
Michalczyk S., Polityka medialna jako teoria i praktyka regulacyjna, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis”, t. 16, 2016.
Nowak E., Nowak M., Zarys teorii bezpieczeństwa narodowego, Warszawa 2011.
Rajczyk R., Nowoczesne wojny informacyjne, Warszawa 2016.
Rajczyk R., Oblicza współczesnej propagandy. Przypadek chińsko-tajwańskiej wojny informacyjnej, Katowice 2019.
Żebrowski A., Bezpieczeństwo informacyjne Polski a walka informacyjna, „Rocznik Kolegium Analiz Ekonomicznych” 2013, nr 29.
Prawo i Sprawiedliwość jest od początku swojego istnienia formacją „euroatlantycką”. Kurs transatlantycki i zarazem eurorealizm oraz postulowana wysoka i podmiotowa aktywność w Europie Środkowej i wobec Europy Wschodniej były najważniejszymi wyróżnikami myśli politycznej tego stronnictwa w zakresie polityki zagranicznej. Stronnictwo opracowało własną koncepcję roli Sojuszu Północnoatlantyckiego w polityce bezpieczeństwa Polski, czekając na zaistnienie korzystnych warunków do jej realizacji. Nie było wątpliwości, że Rosja jest zagrożeniem dla hemisfery zachodniej. Taka ocena została umocniona w latach 2008-2010 jako następstwo agresji rosyjskiej na Gruzję oraz katastrofy smoleńskiej. Czekano więc na: 1) wygraną w wyborach; 2) koniec resetu w stosunkach amerykańsko-rosyjskich. Wskazane przesłanki teoretyczne i ideowe oraz typ rywalizacji politycznej w Polsce uzasadniały negatywną ocenę polityki zagranicznej Polski wobec Sojuszu w okresie rządów koalicji lewicowo-ludowcowej oraz liberalno-ludowcowej. Bardzo zdecydowanej krytyce poddano styl myślenia Platformy Obywatelskiej o polityce zagranicznej Polski na wszystkich jego poziomach: teoretycznym, koncepcyjnym i decyzyjnym.
W. Paruch, Polityka transatlantycka rządów Prawa i Sprawiedliwości (2015-2019): koncepcja (cz. 2), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 19 (2021), z. 1, s. 299-321, doi: https://doi.org/10.36874/RIESW.2021.1.16.
Archiwum Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, „Założenia polskiej polityki zagranicznej w 2008 r.”, t. 1289/I.
Archiwum KPRM, t. 1291/1, „Pismo minister Anny Fotygi do min. Radosława Sikorskiego”, 16 I 2007, SJK 450-4(1)/07.
Archiwum KPRM, t. 1292/1, „Założenia polskiej polityki zagranicznej w 2006 r.”, luty 2006, SKM 450-1/06.
Archiwum KPRM, t. 1535/3, „Notatka informacyjna nt. działań Federacji Rosyjskiej w kwestii pozyskiwania zaawansowanych technologicznie systemów uzbrojenia w kontekście doświadczeń z operacji gruzińskiej”, 23 XII 2009, PMH-085-117-09/1.
Archiwum KPRM, t. 1535/3, „Notatka informacyjna z rozmowy telefonicznej Prezydenta RP Pana Lecha Kaczyńskiego z Prezydentem Gruzji Panem Micheilem Saakaszwili”, 17.12.2009, SDT 450-29/09/4.
Archiwum Prezydenta RP, https://www.prezydent.pl, „Decyzję Waszyngtonu przyjąłem z niepokojem” [wywiad prezydenta Kaczyńskiego dla gazety „Fakt”], 18.09.2009.
Archiwum Prezydenta RP, https://www.prezydent.pl, „Odprawa rozliczeniowo-koordynacyjna kierowniczej kadry MON i SZ RP”, 08.03.2010.
Archiwum Prezydenta RP, https://www.prezydent.pl, „Rozmowa prezydenta Lecha Kaczyńskiego z Andersem Fogh Rasmussenem”, 12.03.2010.
Archiwum Prezydenta RP, https://www.prezydent.pl, „Wykład Prezydenta w The Chicago Council on Global Affairs”, 25.09.2007.
Archiwum Prezydenta RP, https://www.prezydent.pl, „Wystąpienie Prezydenta na briefingu prasowym po spotkaniu z Sekretarzem Stanu USA”, 20.08.2008.
Archiwum Prezydenta RP, https://www.prezydent.pl, „Wystąpienie Prezydenta na konferencji Foreign Policy Association”, 24.09.2008.
Archiwum Prezydenta RP, https://www.prezydent.pl, „Wystąpienie Prezydenta w nowojorskim Metropolitan Club”, 25.09.2009.
Archiwum Rady Ministrów, Sekretariat Prezesa Rady Ministrów, „Założenia polskiej polityki zagranicznej w 2008 r.”, Warszawa 2008.
Archiwum Rady Ministrów, Sekretariat Prezesa Rady Ministrów, „Założenia polskiej polityki zagranicznej w 2008 r. Notatka Sławomira Nowaka ze stycznia 2008 roku”, Warszawa 2008.
Bieleń S., Pozycja geopolityczna Polski, [w:] Polska w stosunkach międzynarodowych, red. S. Bieleń, Warszawa 2007.
Błaszczak M., Wystąpienie w czasie dyskusji na temat Informacji ministra spraw zagranicznych o założeniach polskiej polityki zagranicznej w 2011 roku, [w:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 6 kadencja, 87 pos., 16 III 2011, http://orka2.sejm.gov.pl.
Bober M., Rząd przekształca Polskę w kolonię: Rozmowa z Anną Fotygą, „Nasz Dziennik”, 23.08.2010.
Buksiński T., Prawdy w polityce, Bydgoszcz 2018.
Buksiński T., Racjonalność współdziałań: szkice z filozofii polityki, Poznań 1996.
Czaputowicz J., Teorie stosunków międzynarodowych: krytyka i systematyka, Warszawa 2007.
Czaputowicz J., Wystąpienie. Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 8 kadencja, 60 pos., 21.03.2018, http://orka2.sejm.gov.pl.
IV Rzeczpospolita. Sprawiedliwość dla Wszystkich. Program 2005, PiS, [Warszawa] 2005.
Dbamy o Polskę. Dbamy o Polaków, PiS, [Warszawa] 2007. Decyzję Waszyngtonu przyjąłem z niepokojem [wywiad prezydenta L. Kaczyńskiego dla czasopisma „Fakt”], http://www.pap.pl, 18.09.2009.
Dobry czas dla Polski. Program Prawa i Sprawiedliwości 2019, PiS, Warszawa 2019.
Dziubka M., Wystąpienie, [w:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 1 kadencja, 4 pos., 23 XII 1991, s. 14, http://orka2.sejm.gov.pl.
Exposé premiera Jana Olszewskiego – fragment dotyczący polityki zagranicznej – 21 grudnia 1991 r., http://stosunki-miedzynarodowe.pl.
Fotyga A., Informacja ministra spraw zagranicznych o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2007 r., [w:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 5 kadencja, 41 pos., 11 V 2007, http://orka2.sejm.gov.pl.
Fotyga A., Polska-USA: sympatia i młodość, „Gazeta Wyborcza”, 16.06.2006.
Gęsicka G., Przemówienie po informacji ministra spraw zagranicznych o założeniach polskiej polityki zagranicznej w 2010 roku, [w:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 6 kadencja, 64 pos., 08.04.2010, http://orka2.www.sejm.gov.pl.
Habowski M., Platforma Obywatelska wobec zagadnień polityki zagranicznej, [w:] Polityka zagraniczna Polski w latach 2004-2011: struktury, koncepcje, sąsiedzi, Izrael, red. M.S. Wolański, Polkowice 2013.
Kaczmarski M., Realizm neoklasyczny, [w:] Teorie i podejścia badawcze w nauce o stosunkach międzynarodowych, red. R. Zięba, S. Bieleń, J. Zając, Warszawa 2015.
Kaczyński J., Polska naszych marzeń, Lublin 2011.
Kaczyński J., Przedstawienie przez prezesa Rady Ministrów programu działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania, [w:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 5 kadencja, 22 pos., 19.07.2006, http://orka2.www.sejm.gov.pl.
Kaczyński J., Sojusznicy i wartości, 30.09.2010, http://www.old.pis.org.pl.
Kaczyński J., Tusk powinien przyznać się do błędu [rozmowa Jacka i Michała Karnowskich z Jarosławem Kaczyńskim], „Sieci”, nr 12(68), 17-30.03.2014.
Kaczyński J., Za Leszka z Polską się liczono [wywiad Piotra Gursztyna z Jarosławem Kaczyńskim], „Do Rzeczy”, nr 37(37), 07-13.10.2013.
Kaczyński: musimy mieć silniejszą armię, 14.10.2015, http://www.pap.pl.
Klatt M., Polska – jako „średnie państwo”: możliwości i perspektywy, [w:] Polska na arenie międzynarodowej – współczesne wyzwania, red. J.J. Piątek, R. Podgórzańska, Toruń 2009.
Kloczkowski J., Żukowski T., Polityka polska: czas na poważną debatę, [w:] Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej: idee i praktyczne dylematy polityki zagranicznej, red. J. Kloczkowski, T. Żukowski, Warszawa 2010.
Konferencja bezpieczeństwa w Monachium, 10.02.2007, http: //www.fakty.interia.pl.
Konferencja L. Kaczyńskiego po powrocie ze Stanów Zjednoczonych, 17.07.2007, http://serwis.pap.pl.
Konferencja z okazji rocznicy wstąpienia do NATO, 13.03.2017, http://www.pap.pl.
Koszel B., „Nowe otwarcie”? Stosunki polsko-niemieckie w okresie rządów koalicji PO-PSL (2007-2009), Poznań 2009.
Krasnodębski Z., Putin nie jest szaleńcem [rozmowa Tomasza Terlikowskiego ze Zdzisławem Krasnodębskim], „Do Rzeczy”, 24-30.03.2014, nr 13(61).
Lasoń M., Zagrożenia dla bezpieczeństwa Polski w XXI wieku w świetle analizy porównawczej kolejnych Strategii Bezpieczeństwa Narodowego, „Bezpieczeństwo: Teoria i praktyka: czasopismo Krakowskiej Szkoły Wyższej im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego” 2016, nr 10 (3).
Macierewicz A., Konferencja prasowa przed szczytem NATO, 08.07.2016, http://wiadomoscidziennik.pl.
Macierewicz A., Konferencja z okazji szczytu NATO, 09.07.2016, http://www.pap.pl.
Meller S., Informacja ministra spraw zagranicznych o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2006 r., [w:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 5 kadencja, 10 pos., 15.02.2006, http://orka2.sejm.gov.pl.
Migalski M., Polityka zagraniczna w programie i działalności Platformy Obywatelskiej, [w:] Platforma Obywatelska, red. M. Migalski, Toruń 2009.
Monachium: Putin atakuje Zachód, Gates nie chce zimnej wojny, 11.02.2007, http://www.pb.pl.
Nowoczesna Polska 2020: materiały i dokumenty [III Kongres Prawa i Sprawiedliwości. Zespół Pracy Państwowej], PiS, Poznań 2010.
Nowoczesna, solidarna, bezpieczna Polska. Program Prawa i Sprawiedliwości, PiS, Kraków 2009.
Paruch W., Między romantyzmem a realizmem – Prawo i Sprawiedliwość o polityczności, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”, Studia Politologica 2015, nr 15.
Paruch W., Przeszłość w myśli politycznej Prawa i Sprawiedliwości: polska wersja neorealistycznej doktryny stosunków międzynarodowych, [w:] Pomiędzy pamięcią zbiorową a historią: rekonstrukcje przeszłości w Europie Środkowo-Wschodniej, red. P. Bałdys, J. Caruta-Kojkoł, I. Jakimowicz-Ostrowska, Gdynia 2016.
Paruch W., Regionalne czynniki bezpieczeństwa Polski: powrót do doktryny realistycznej w myśleniu politycznym, [w:] Współczesne bezpieczeństwo ekonomiczne i społeczno-kulturowe: wymiar międzynarodowy, red. M. Gębska, Warszawa 2017.
Paruch W., Źródła orientacji eurorealistycznej w Polsce: o myśli politycznej Prawa i Sprawiedliwości, [w:] Integracja europejska: polska perspektywa, red. Z. Czachór, T. Grosse, W. Paruch, Warszawa 2018.
Polska polityka zagraniczna – U.S. First, lecz także więcej Europy, „Rocznik Strategiczny” 2004/2005.
Pożegnanie Polskiego Kontyngentu Wojskowego, 12.02.2018, http://www.pap.pl.
Prawo i Sprawiedliwość. Wywiad Lecha Kaczyńskiego dla „Naszego Dziennika” z 7 X 2005, http://pis.org.pl.
Program PiS z 2011 roku „Nowoczesna, solidarna, bezpieczna Polska”, http://old.pis.org.pl.
Program Prawa i Sprawiedliwości 2014 „Zdrowie, praca, rodzina”, PiS, Warszawa 2014.
Putin atakuje Stany Zjednoczone, 10.02.2007, http://www.wprost.pl.
Raport o stanie Rzeczypospolitej, PiS, Warszawa 2011.
Rozmowa z Lechem Kaczyńskim w „Der Spiegel”, 06.03.2006, www.pis.org.pl.
Rozmowa z Radosławem Sikorskim w „Sygnałach dnia”, 29.11.2006, http://www.pis.org.pl.
Rubisz L., Platforma obywatelska – tradycje i inspiracje światopoglądowe, [w:] Platforma Obywatelska, red. M. Migalski, Toruń 2009.
Sajduk B., Tradycyjne metody analizy polityki zagranicznej, [w:] Podmiotowość geopolityczna: studia nad polską polityką zagraniczną, red. K. Szczerski, Warszawa 2009.
Sanecka-Tyczyńska J., Państwo obywatelskie i wspólnota polityczna: studium o myśli politycznej Prawa i Sprawiedliwości, Lublin 2011.
Sanecka-Tyczyńska J., Racja stanu we współczesnej polskiej myśli politycznej 2001-2015, Lublin 2019.
Sanecka-Tyczyńska, Model bezpieczeństwa zewnętrznego państwa w myśli politycznej Prawa i Sprawiedliwości, „Zeszyty Naukowe WSOWL” 2011, nr 3(161).
Sellin J., Wystąpienie w czasie dyskusji na temat Informacji ministra spraw zagranicznych o założeniach polskiej polityki zagranicznej w 2011 roku, [w:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 6 kadencja, 87 pos., 16.03.2011.
Sikorski R., Lekcje historii, modernizacja i integracja, „Gazeta Wyborcza”, 29.08.2009.
Sikorski R., Polska a przyszłość Unii Europejskiej, Berlin, 28.11.2011, http://www.scribd.com.
Sikorski R., Polska i Niemcy w jednoczącej się Europie, [w:] Modernizacja – centrum – peryferie: księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Ryszarda Stemplowskiego, red. W. Borodziej, S. Dębski, Warszawa 2009.
Sokołowski J.K., Od sojuszu do skrajnej wrogości: Ewolucja zachowań parlamentarnych Platformy Obywatelskiej i Prawa i Sprawiedliwości w latach 2001-2013, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis”, Studia Politologica, 2015, nr 15.
Spotkanie z żołnierzami w bazie w Mińsku Mazowieckim, 09.03.2019, http://www.pap.pl.
Strategia bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2007.
Sykulski L., Ku Nowej Europie: perspektywa związku Unii Europejskiej i Rosji. Spojrzenie geopolityczne z Polski, Częstochowa 2011.
Szczerski K., Analiza neogeopolityczna (neo-geo), [w:] Podmiotowość geopolityczna: studia nad polską polityką zagraniczną, red. K. Szczerski, Warszawa 2009.
Szczerski K., Nie jesteśmy niemieckim zasobem [wywiad Mariusza Staniszewskiego z Krzysztofem Szczerskim], „Wprost”, 17.08.2015, nr 34.
Szczerski K., Polską rządzą dzicy [wywiad Jacka i Michała Karnowskich z Krzysztofem Szczerskim], „Sieci”, 27.10-02.11.2014, nr 44.
Szczygło A., Wozi mnie kobieta, „Wprost”, 09.08.2009, nr 32/33.
Ujazdowski K.M., Wystąpienie, [w:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 4 kadencja, 16 pos., 14.03.2002, http://orka2.sejm.gov.pl.
Waltz K.N., Structural Realism after the Cold War, „International Security”, Summer 2000, vol. 25, no. 1.
Warzecha Ł., Czy możliwa jest realistyczna polityka zagraniczna nie na kolanach, czyli o fałszywej interpretacji realizmu, [w:] Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej: idee i praktyczne dylematy polityki zagranicznej, red. J. Kloczkowski, T. Żukowski, Warszawa 2010.
Waszczykowski W., Chcę się ułożyć z Białorusią [rozmowa Elizy Olczyk i Jakuba Mielnika z Witoldem Waszczykowskim], „Wprost”, 08.01.2017, nr 1.
Waszczykowski W., Informacja ministra spraw zagranicznych o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2016 roku, [w:] Sprawozdania stenograficzne z posiedzeń Sejmu RP, 8 kadencja, 10 pos., 29.01.2016, http://orka2.sejm.gov.pl.
Waszczykowski W., O trudnej drodze do NATO. Kilka wspomnień i refleksji, 12.03.2019, http://wiadomosci.onet.pl.
Waszczykowski W., Refleksje na temat polskiej polityki bezpieczeństwa, http://www.omp.org.pl.
Waszczykowski W., Refleksje na temat polskiej polityki bezpieczeństwa, [w:] Rzeczpospolita na arenie międzynarodowej: idee i praktyczne dylematy polityki zagranicznej, red. J. Kloczkowski, T. Żukowski, Warszawa 2010.
Waszczykowski W., Wysłaliśmy Rosji jasny sygnał [wywiad Marcina Makowskiego z Witoldem Waszczykowskim], „Do Rzeczy”, 18.07.2016, nr 29 (180).
Witkowski P., Plany umieszczenia „tarczy antyrakietowej” na terenie RP a bezpieczeństwo Polski – wpływ, znaczenie, analiza krytyczna, [w:] NATO w dobie transformacji. Siły zbrojne w transatlantyckim systemie bezpieczeństwa początku XXI wieku, red. K. Kubiak, P. Mickiewicz, Toruń 2008.
Witold Waszczykowski w „Poranku Radia TOK FM”, 06.06.2007, http://www.pis.org.pl.
Wodzińska K., Polskie dylematy strategiczne. Debata na temat uczestnictwa Polski w amerykańskim systemie obrony rakietowej, [w:] NATO na początku XXI wieku, red. S. Zakrzewski, Poznań 2008.
Wypowiedź A. Macierewicza do żołnierzy polskich wracających z Afganistanu, 24.06.2017, http://www.pap.pl.
Wypowiedź J. Kaczyńskiego na konferencji w 20. rocznicę „Nocnej zmiany”, 07.06.2012, http://www.tvn24.pl.
Wypowiedź Prezydenta dla PAP, 23.09.2009, http;//www.pap.pl.
Wypowiedź prezydenta L. Kaczyńskiego dla polskiego radia, 13.03.2009, http://wiadomosci.dziennik.pl.
Wystąpienie M. Błaszczaka w bazie lotnictwa z okazji pikniku NATO, 09.03.2019, http://www.tvp.info.
Wywiad J. Kaczyńskiego w „Sygnałach dnia”, 15.02.2019, http://www.polskieradio.pl.
Wywiad L. Kaczyńskiego dla polskiego radia, 09.06.2007, http://www.polskieradio.pl.
Wywiad prezydenta Kaczyńskiego, 12.03.2009, http://www.bankier.pl.
Zalewski P., Dyplomacja w imię wartości, „Polski Przegląd Dyplomatyczny”, listopad-grudzień 2006, nr 6(34).
Zasadnicze cele naprawy Państwa [III Krajowa Konwencja Platformy Obywatelskiej RP, 21.05.2006], PO, Warszawa 2006.
Zięba R., Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie, Warszawa 2010.
Żurawski vel Grajewski P., Geopolityka – siła – wola: Rzeczypospolitej zmagania z losem, Kraków 2010.
