Celem niniejszego krótkiego artykułu jest pokazanie, że stosunki między Ukrainą a Rosją są niezwykle złożone, ponieważ zbudowane są na wspólnej historii, religii, języku i kulturze i nie należy ich oceniać według zachodnich standardów. Oceniając obecną sytuację z szerszej perspektywy, należy podkreślić istotną rolę Ukrainy w polityce zagranicznej Rosji. Ukraina jest uważana za kluczowe państwo poradzieckie, znaczący kraj „bliskiej zagranicy”, którego pozycja, potencjał i położenie geopolityczne mają kluczowe znaczenie dla równowagi sił zarówno w Europie Wschodniej, jak i na całym kontynencie. W tekście podjęto próbę syntetycznego spojrzenia na obecną wojnę rosyjsko-ukraińską z punktu widzenia walki Ukrainy o pełną niepodległość, pamięć i tożsamość. Czy wojna bratnich narodów zniweczy wieloletnią politykę Rosji wobec Ukrainy? Czy konflikt zrujnuje rosyjskie plany reintegracji przestrzeni poradzieckiej, których osią jest Ukraina? Czy wojna pobudzi Ukrainę do zajęcia się kwestią swojej tożsamości, postsowieckiej spuścizny i zbiorowej pamięci?
T. Stępniewski, Russia-Ukraine war: independence, identity, and security, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 7-16, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.1.
Dyner A.M., Dyplomacja siły – rosyjska polityka bezpieczeństwa po 2008 r., “Sprawy Międzynarodowe” 2015, vol. 68, no. 1, pp. 33-49.
Eberhardt A., Ukraińska wojna o niepodległość, “Nowa Europa Wschodnia” 2015, no. 3-4, p. 42.
Hillis F., Children of Rus’. Right-Bank Ukraine and the Invention of a Russian Nation, Ithaca and London 2013.
Klatt M., Stępniewski T., Normative Influence. The European Union, Eastern Europe and Russia, Lublin–Melbourne 2012.
Kulyk W., Narodowościowe przeciwko radzieckiemu: pamięć historyczna na niepodległej Ukrainie, [in:] Dialog kultur pamięci w regionie ULB, A. Nikžentaitis, M. Kopczyński (eds.), Warsaw 2014, p. 163.
Dilemmas of State-Led Nation Building in Ukraine, T. Kuzio and P. D’Anieri (eds.), Westport, CT and London 2002.
Kuzio T., National identity and history writing in Ukraine, “Nationalities Papers: The Journal of Nationalism and Ethnicity” 2006, vol. 34, no. 4, p. 407.
Magocsi P.R., A History of Ukraine. The Land and Its Peoples, 2nd edition, Toronto 2010.
Menkiszak M., Doktryna Putina: Tworzenie koncepcyjnych podstaw rosyjskiej dominacji na obszarze postradzieckim, “Komentarze OSW”, no. 131, 27 March 2014, http://www.osw.waw.pl.
Plokhy S., The Cossack Myth. History and Nationhood in the Age of Empires, Cambridge 2012.
Smith G. et al., Nation-building in the Post-Soviet Borderlands. The Politics of National Identities, part I, Cambridge 1998.
Stępniewski T., Russia–Ukraine War: Remembrance, Identity and Legacies of the Imperial Past, “Yearbook of Polish European Studies” 2017, vol. 20, pp. 169-176.
Subtelny O., Imperial Disintegration and Nation-State Formation: The Case of Ukraine, [in:] The Successor States to the USSR, J.W. Blaney (ed.), Washington DC 1995, pp. 184-195.
Subtelny O., Ukraine: A History, 4th edition, Toronto 2009.
Ukraine under Zelenskyy: Domestic, Foreign and Security Policy in Flux, M. Drabczuk, T. Stępniewski (eds.), “IEŚ Policy Papers” 2021, no. 10, Lublin 2021.
Umland A., The Global Impact of the “Ukraine Crisis”. Russia’s Decline and Euro-Asiatic Security in the Early 21st Century, “Krytyka Magazine”, June 2015, http://krytyka.com/en/articles/global-impact-ukraine-crisis-russias-decline-and-euro-asiatic-security-early-21st-century#sthash.ufEIB3S9.dpuf.
Wężyk K., Niedźwiedziowi wolno więcej (rozmowa z Andrej Krickovic), 18 July 2015, http://wyborcza.pl/magazyn/1,146875,18384515,niedzwiedziowi-wolno-wiecej.html.
Zięba R., Międzynarodowe implikacje kryzysu ukraińskiego, “Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2014, vol. 50, no 2, p. 15.
Dziś nie ma wątpliwości, że zakrojona na szeroką skalę inwazja wojsk rosyjskich na Ukrainę w lutym 2022 roku to tylko kolejny etap wielkiej wojny rosyjsko-ukraińskiej, która trwa już dziewiąty rok. Ta konfrontacja ma wiele aspektów. Konsekwencje wojny wpłyną na całą architekturę przyszłego porządku światowego. Dotyczyć to będzie takich aspektów jak bezpieczeństwo, tworzenie nowych bloków, wzajemne oddziaływanie sił ustrojów politycznych, wybór modeli budowy państwa, sztuka wojenna, rola społeczeństwa obywatelskiego oraz wzmocnienie komponentu informacyjnego w konfrontacji między państwami i ich sojuszami. W artykule autorzy wykazują, że zjawisko infodemii, a także jeden z jej elementów strukturalnych – epidemia szczepionkowa, w czasie pandemii choroby koronawirusowej COVID-19 stały się żywym przykładem globalnego starcia aktorów stosunków międzynarodowych, które są realizowane w życiu społecznym i politycznym ich państw oraz wdrażane w polityce zagranicznej jako sprzeczne ideologie – rządy demokratyczne i autorytarne. Autorzy skłaniają się do założenia, że obecne wydarzenia na Ukrainie, a mianowicie otwarta inwazja wojskowa ze strony Rosji, dalsze zaostrzanie się kryzysu bezpieczeństwa, przede wszystkim w regionie europejskim, to dopiero kolejna faza ideologicznej konfrontacji, jaką można było zaobserwować podczas przezwyciężania pandemii COVID- 19 przez ludzkość. Teraz odbywa się w jeszcze bardziej agresywnym, konwencjonalnym formacie. Manifestacje infodemii i jej szczególnego formatu – wakcynodemii – uchwyciły istotę globalnej konfrontacji, która na kolejne dziesięciolecia będzie determinować procesy międzynarodowe. Mianowicie: konfrontacja demokracji z autorytaryzmem, który w Rosji nabrał cech neototalitaryzmu. Ich konfrontacja określi, obok innych zjawisk społecznych, strukturę i treść globalnej przestrzeni informacyjnej. Należy zauważyć, że reżimy autorytarne odniosły pewien sukces podczas pandemii. Może to świadczyć o zaostrzeniu rywalizacji między demokracjami a autorytaryzmem, bo te pierwsze będą musiały udowodnić swoją skuteczność i długofalowe zalety.
S. Danylenko, O. Fursai, “Vaccinodemic” as a component of the global hybrid conflict between democracy and autocracy: the case of Ukraine, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 19-45, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.2.
About Sputnik V, Sputnik V. Official website vaccine against coronavirus Sputnik, https://sputnikvaccine.com/rus/about-vaccine/.
[#BREAKING France slams Russia’s Sputnik V vaccine as tool of ‘propaganda and aggressive diplomacy’], AFP News Agency on Twitter, 26 March 2021, https://twitter.com/AFP/status/1375364153133662209.
Agamben G., Medicine as a religion, Quodlibet, 2 May 2020, https://www.quodlibet.it/giorgio-agamben-la-medicina-come-religione.
Bazhenova H., Liberal Democracy vs. Autocracy: the Case of Ukraine, “Yearbook of the Institute of East-Central Europe” 2018, vol. 16, no. 5, https://ies.lublin.pl/rocznik/riesw/2018/5/2/.
Biswas S., Covaxin: What was the rush to approve India’s homegrown vaccine?, BBC News, 5 January 2021, https://www.bbc.com/news/worldasia-india-55534902.
Board T.E., The Era of Vaccine Diplomacy Is Here, The New York Times, 28 February 2021, https://www.nytimes.com/2021/02/28/opinion/covid-vaccine-global.html.
Boldyrev O., Sputnik V raised doubts in Slovakia. RDIF demanded everything back, BBC News Russian Service, 8 April 2021, https://www.bbc.com/russian/news-56681244.
Bridgman A. et al., Infodemic pathways: evaluating the role that traditional and social media play in cross-national information transfer, Frontiers, 29 March 2021, https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpos.2021.648646/full.
Cabinet of Ministers of Ukraine, Some issues of the formation and use of a certificate confirming vaccination against the acute respiratory disease COVID-19 caused by the SARS-CoV-2 coronavirus, a negative test result or a person’s recovery from the specified disease, Resolution of the Cabinet of Ministers of Ukraine, 29 June 2021, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/677-2021-п#Text.
COVID-19: Emmanuel Macron criticizes China, Beijing denies any “concealment”, France24, 17 April 2020, https://www.france24.com/fr/20200416-emmanuel-macron-appelle-à-ne-pas-être-naïfs-face-à-lagestion-chinoise-du-covid-19.
Covid-19: the vaccine, a new issue of power on a global scale, Franceinfo, 26 March 2021, https://www.francetvinfo.fr/sante/maladie/coronavirus/vaccin/covid-19-le-vaccin-un-nouvel-enjeu-de-pouvoir-a-l-echelle-mondiale_4348763.html.
Durand F. et al., Portrait of an infodemic. Back to the first wave of COVID-19, March 2021, https://www.researchgate.net/publication/351349226_Portrait_d’une_infodemie_Retour_sur_la_premiere_vague_de_la_COVID-19.
Enders A.M. et al., The different forms of COVID-19 misinformation and their consequences, Harvard Kennedy School / Misinformation Review, 16 November 2020, https://misinforeview.hks.harvard.edu/article/the-different-forms-of-covid-19-misinformation-and-their-consequences/.
European Commission, Safe COVID-19 vaccines for Europeans, https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/coronavirus-response/safe-covid-19-vaccines-europeans_en.
Habermas J., The Theory of Communicative Action, Polity Press, 1989.
Huang Y., Vaccine Diplomacy Is Paying Off for China, Foreign Affairs, 11 March 2021, https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2021-03-11/vaccine-diplomacy-paying-china.
Šimonytė I., [They say, Sputnik V is good but Putin doesn’t care to use it as a cure for the Russian people – he offers it to the world as another hybrid weapon to divide and rule. This is neither news nor good…] [Twitter], 5 February 2021, https://twitter.com/IngridaSimonyte/status/1357767922106720258.
Iliuk K., How does Telegram spread misinformation and manipulation?, ms.detector.media, 18 April 2021, https://ms.detector.media/internet/post/27097/2021-04-18-yak-telegram-spryyaie-dezinformatsii-ta-manipulyatsiyam/.
Infodemic of COVID-19 disinformation bad for Ukrainians health, study for UN finds, United Nations Development Programme, 3 March 2021, https://www.undp.org/uk/ukraine/press-releases/«інфодемія»-дезінформації-про-covid-19-шкодить-здоров’ю-українців-з’ясовано-в-дослідженні-на-замовлення-оон.
In Ukraine started the pilot operation of Covid certificates, Interfax Ukraine, 1 July 2021, https://ua.interfax.com.ua/news/pharmacy/753099.html.
Jones I., Roy P., Sputnik V COVID-19 vaccine candidate appears safe and effective, “The Lancet”, 2 February 2021, https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(21)00191-4/fulltext.
Kuczyńska-Zonik A., The Baltic States: digital democracy in the era of the pandemic, B. Surmacz, T. Stępniewski (eds.), Lublin 2021, https://ies.lublin.pl/wp-content/uploads/2021/08/ies_policy_papers_no_2021-006.pdf.
Kurenkova O., Needle diplomacy. How the Russian vaccine is splitting Europe, Hromadske, 18 April 2021, https://hromadske.ua/posts/diplomatiya-golki-yak-rosijska-vakcina-rozkolyuye-yevropu.
Lefevr V., Lectures on the theory of reflexive games, Cogito Centre 2019.
Livre Noir, Chinese Ambassador: “We will take back Taiwan by all means!”, YouTube, 23 June 2022, https://www.youtube.com/watch?v=GkFO9e5h-NDY [23.06.2022].
Mamchur N., Hybrid warfare in the time of the coronavirus. Who, how and why controls our perception, Texty.org.ua, 12 June 2021, https://texty.org.
Monnier A., Covid-19: from the pandemic to the infodemic and the hunt for fake news, “Recherches & éducations”, July 2020, https://journals.openedition.org/rechercheseducations/9898.
Olchowski J., How to Weaponise Information, [in:] Disinformation, Narratives and Memory Politics in Russia and Belarus, edited by Agnieszka Legucka, Robert Kupiecki, London 2022, pp. 59-71.
Öztürk T., Hungary premier: No East, West vaccines, only good, bad, Anadolu Ajansı, 23 February 2021, https://www.aa.com.tr/en/europe/hungarypremier-no-east-west-vaccines-only-good-bad/2154649.
Pocheptsov H., Contexts of the disinformation emergence, ms.detector.media, 3 June 2018, https://ms.detector.media/mediaanalitika/post/21264/2018-06-03-konteksty-voznyknovenyya-dezynformatsyy/.
Pocheptsov H., Three models for building information operations, ms.detector.media, 12 October 2014, https://ms.detector.media/manipulyatsii/post/11571/2014-10-12-try-modely-postroenyya-ynformatsyonnykh-operatsyy/.
Pomerantsev P., This Is Not Propaganda: Adventures in the War Against Reality, Public Affairs, 2019.
Read EEAS Special Report Update: Short Assessment of Narratives and Disinformation around the COVID-19/Coronavirus Pandemic (Update December 2020 – April 2021), EEAS Website, 19 May 2021, https://www.eeas.
Exclusive: Germany wants to buy Sputnik COVID vaccine if approved by EU, source says, Reuters, 24 March 2021, https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-germany-sputnik-ex-idUSKBN2BU389.
Richtel M., W.H.O. Fights a Pandemic Besides Coronavirus: An ‘Infodemic’, New York Times, 6 February 2020, https://www.nytimes.com/2020/02/06/health/coronavirus-misinformation-social-media.html.
Schliebs M., The COVID-19 “Infodemic”, Zeitschrift Internationale Politik, 10 December 2020, https://internationalepolitik.de/en/covid-19-infodemic.
SemanticForce, Research and analysis of misinformation and disinformation on Covid-19 in Ukraine in online media, Unicef, March–November 2020, https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/migration/ua/UNDP-COVID-19-Report-2020-by-SemanticForce.pdf.
Sitnikova I., In Slovakia, six ministers have already resigned: a political crisis has arisen in the country due to the purchase of “Sputnik V”, Hromadske, 24 March 2021, https://hromadske.ua/posts/u-slovachchini-vzhe-shistministriv-podali-u-vidstavku-cherez-zakupivlyu-sputnika-v-u-krayinirozgorilas-politichna-kriza.
Smolian H., Reflexive control is a technology for making manipulative decisions, “Труды ИСА РАН” 2013, vol. 63, no 2, https://gtmarket.ru/library/articles/7309.
Sputnik V vaccine authorized in India, Sputnik V. Official website vaccine against coronavirus Sputnik, 12 April 2021, https://sputnikvaccine.com/newsroom/pressreleases/sputnik-v-authorized-for-use-in-india/.
The most common fakes about vaccination, Ministry of Health of Ukraine, 2021, https://moz.gov.ua/najposhirenishi-fejki-pro-vakcinaciju.
The Prime Minister of Slovakia resigned over the Russian vaccine scandal, Ukrinform. Multimedia platform of Ukraine, 30 March 2021, https://www.ukrinform.ua/rubric-world/3218168-premer-slovaccini-podav-u-vidstavku-cerez-skandal-iz-rosijskou-vakcinou.html.
WHO / World Health Organization, Managing the COVID-19 infodemic: promoting healthy behaviours and mitigating the harm from misinformation and disinformation, 23 September 2020, https://www.who.int/news/item/23-09-2020-managing-the-covid-19-infodemic-promoting-healthy-behaviours-and-mitigating-the-harm-from-misinformation-and-disinformation.
Wojna hybrydowa Rosji przeciwko Ukrainie w latach 2014-2016 [Russia’s hybrid war against Ukraine in 2014-2016], W.R. Baluk, M. Doroszko (eds.), Lublin 2017.
World Immunization Week: Pandemic does not cancel routine vaccination, Public Health Center of Ukraine / Ministry of Health of Ukraine, 24 April 2020, https://www.phc.org.ua/news/vsesvitniy-tizhden-imunizacii-pandemiya-ne-skasovue-rutinnu-vakcinaciyu.
Zolotukhin D., Reflexive control of mass consciousness: analysis of manipulative technologies, detector.media, 2 November 2020, https://detector.media/withoutsection/article/182139/2020-11-02-refleksyvnyy-kontrol-masovoi-svidomosti-rozbir-manipulyatyvnykh-tekhnologiy/.
Artykuł ukazuje drogę Polski do NATO, która wbrew wcześniejszym oczekiwaniom i obietnicom Zachodu była długa i trudna do pokonania. Przedstawiam i analizuję tutaj różne bariery, które utrudniały akcesję Polski do NATO. Ogólnie bariery te dzielę na obiektywne i subiektywne, ale stosując inne kryteria, wskazuję również na konkretne uwarunkowania, m.in. geopolityczne, międzynarodowe, polityczne, społeczne i wojskowe. Ponadto ukazuję stanowiska poszczególnych państw wobec rozszerzania Sojuszu Północnoatlantyckiego po zakończeniu zimnej wojny, zwłaszcza Stanów Zjednoczonych, Niemiec, Francji, Związku Radzieckiego i Rosji, które mniej lub bardziej aktywnie wspierały starania Polski o członkostwo w NATO lub były im przeciwne. W latach 1989-1999 powoli ewoluowało też stanowisko samego Sojuszu, od początkowo nieprzychylnego do wspierającego akcesję Polski do NATO. W niniejszym artykule stawiam kilka pytań badawczych dotyczących wspomnianych barier na drodze Polski do NATO oraz kilka tez i hipotez. Między innymi stwierdzam, że przeciwny akcesji Polski do Sojuszu Północnoatlantyckiego był przede wszystkim Związek Radziecki, a następnie Federacja Rosyjska, ale początkowo również Zachód, dla którego priorytetem po 1989 roku było zjednoczenie Niemiec oraz stabilizacja relacji wojskowych z Moskwą poprzez zawarcie porozumienia o redukcji konwencjonalnych sił zbrojnych (CFE) i likwidacji radzieckich baz wojskowych w postkomunistycznych krajach Europy Środkowo-Wschodniej.
J.M Fiszer, Poland’s road to NATO – objective and subjective obstacles, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 47-73, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.3.
Badanie polityki zagranicznej państwa, E. Haliżak (ed.), Warsaw 2018.
Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian: zagrożenia-koncepcje-instytucje, R. Kuźniar (ed.), Warsaw 2003.
Bobińska E. et al. (eds.), Polska w NATO, Warsaw 2002.
Brzeziński B., Balancing the East. Upgrading the West. U.S. Grand Strategy in an Age of Upheavel, “Forreign Affairs” 2012, vol. 91, no. 1.
Buras P., Między europeizacją a Gazpromem: Niemcy, Rosja i bezpieczeństwo energetyczne, “Raporty i analizy” 2008, no. 7.
Czajkowski A., Federacja Rosyjska: przywracanie utraconej wielkości, [in:] Polityka zagraniczna. Aktorzy, potencjały, strategie, T. Łoś-Nowak (ed.), Warsaw 2011.
Czaputowicz J., Mapa współczesnego realizmu: realizm klasyczny, neorealizm, realizm neoklasyczny, [in:] Teoria realizmu w nauce o stosunkach międzynarodowych, E. Haliżak, J. Czaputowicz (eds.), Warsaw 2014.
Czaputowicz J., Teoretyczne wyjaśnienia Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, “Stosunki Międzynarodowe – International Relations” 2013, vol. 48, no. 2.
Czaputowicz J., Teorie stosunków międzynarodowych. Krytyka i systematyzacja, Warsaw 2008.
Cziomer E., Początki partnerstwa strategicznego Niemcy-Rosja w XXI wieku, [in:] Integracja, polityka zagraniczna, praworządność, wyzwania dla Polski współczesnej, E. Mreńca (ed.), Warsaw 2019.
Cziomer R., NATO w systemie bezpieczeństwa europejskiego, Cracow 1999.
Curanović A., Przeznaczeni do wielkości! Poczucie misji w polityce zagranicznej.Przypadek Rosji, Warsaw 2020.
Curanović A., Kardaś S., Alf R., Polityka zagraniczna Rosji w okresie prezydentury Władimira Putina. Próba bilansu, Warsaw 2008.
Czajkowski A., Federacja Rosyjska: przywracanie utraconej wielkości, [in:] Polityka zagraniczna. Aktorzy, potencjały, strategie, T. Łoś-Nowak (ed.), Warsaw 2011.
Dąbrowska M., Kos A., Rozwój współpracy wojskowej w stosunku do NATO na przykładzie udziału Wojska Polskiego i Bundeswehry w działaniach militarnych prowadzonych w Afganistanie, “Obronność. Zeszyty Naukowe” 2014, no. 1.
Dębski S., Fałszerstwa Putina, “Gazeta Wyborcza”, 8 January 2020.
Dokumentation, “NATO Review” 1997, no. 4.
Domagała A., Integracja Polski z Unią Europejską, Warsaw 2008.
Dudek A., Historia Polityczna Polski 1989-2005, Cracow 2007.
Falęcki J., Zapewnienie bezpieczeństwa w świetle koncepcji strategicznych NATO, “Ante Portas – Studia nad Bezpieczeństwem” 2014, no. 1.
Fiszer J.M., Uwarunkowania i cele polityki zagranicznej Polski – aspekty teoretyczne i utylitarne, [in:] Polityka zagraniczna Polski w latach 1989-2020, A. Chojan (ed.), Warsaw 2021.
Fiszer J.M., Przesłanki wewnętrzne i międzynarodowe upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku oraz jego konsekwencje geopolityczne dla polityki zagranicznej Polski, “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2021, vol. 2, no. 2.
Fiszer J.M., Rosja wobec akcesji Polski do NATO i Unii Europejskiej, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2018, no. 1(60).
Fiszer J.M., Pragmatyczna polityka Niemiec wobec Rosji i jej skutki dla bezpieczeństwa Europy w XXI wieku, “Studia Politica Germanica” 2016, no. 2(5). Fiszer J.M., Stosunki polityczne między Polską i Rosją oraz ich determinanty w latach 1989-2014, [in:] Polska. Sąsiedztwo bliższe i dalsze. Różne punkty widzenia, R. Żelichowski (ed.), Warsaw 2019, pp. 177-205.
Fiszer J.M., Stanowisko Rosji wobec akcesji Polski do NATO i Unii Europejskiej, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2018, no. 1(60).
Fiszer J.M., Rosja wobec akcesji Polski do NATO i Unii Europejskiej, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2018, no. 1(60).
Fiszer J.M., The Thirtieth Anniversary of the Sejm and Senate Elections in 1989.
Systemic Transformation in Poland and its Consequences for Europe and the World, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2019, no. 3(66).
Fiszer J.M., Kto wygrał II wojnę światową, a kto przegrał pokój? Refleksje na kanwie 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej, “Rocznik Polsko-Niemiecki” 2016, vol. 24, no. 1.
Fiszer J.M., Transformacja ustrojowa w Polsce po 1989 roku oraz jej sukcesy i porażki, [in:] Polska i Europa w perspektywie politologicznej, J. Wojnicki, J. Miecznikowska, Ł. Zamęcki (eds.), vol. II, Warsaw 2020.
Fiszer J.M., Czasak M., Trójkąt Weimarski. Geneza i działalność na rzecz integracji Europy w latach 1991-2016, Warsaw 2019.
Fiszer J.M., Unia Europejska a Polska. Dziś i jutro, Toruń 2002.
Fiszer J.M., Rozszerzenie NATO o Polskę, Czechy i Węgry oraz ich znaczenie dla partnerstwa transatlantyckiego, “Przegląd Politologiczny” 2002, no. 4.
Fiszer J.M., Czy Chiny przejmą kontrolę nad światem w połowie XXI wieku?, “Biuletyn Analiz i Opinii” 2021, no. 3(44).
Feldmeyer K., Partnerschaft fűr den Frieden. Die Mehrheit in der NATO zőgert mit der Erweiterung nach Osten, “Frankfurter Allgemeine Zeitung”, 27 October 1993.
Frédéric B., Oú en est l’Alliance atlantique? L’improbable partenariat, “Les notes de I’IFRI” 1998, no. 6.
Friedman T.L., Jak radzić sobie z mocarstwem, którym rządzi zbrodniarz wojenny?, “Gazeta Wyborcza”, 16 April 2022.
Gaddis J.L., International Relations Theory and the End of the Cold War, “International Security” 1992-1993, vol. 17, no. 3.
Gardocki S., Geopolityczne uwarunkowania bezpieczeństwa Polski w drugiej dekadzie XXI wieku, [in:] Integracja, polityka zagraniczna, praworządność, wyzwania dla Polski współczesnej, E. Mreńca (ed.), Warsaw 2019.
Golec J., Polska droga do Unii. Tło polityczne, “Dziś” 1998, no. 11.
Góralczyk B., Wielki renesans. Chińska transformacja i jej konsekwencje, Warsaw 2018.
Holzer J., Europa zimnej wojny, Warsaw 2012.
Jackson R., Sorensen G., Wprowadzenie do stosunków międzynarodowych. Teorie i kierunki badawcze, Cracow 2006.
Kaczmarek J., NATO w systemie bezpieczeństwa świata, Wrocław 1998.
Kaczmarek J., NATO, Europa, Polska 2000, Wroclaw 2000.
Kissinger H., No Illusion about the USSR, “The Washington Post”, 22 January 1991.
Kiwerska J., Partnerstwo w przywództwie? Stany Zjednoczone i Niemcy (1989-2016). Perspektywa polska, Poznań 2017.
Koszel B., Droga państw tzw. Grupy Wyszehradzkiej do Unii Europejskiej (ze szczególnym uwzględnieniem Polski), [in:] M. Kosman (ed.), Przeszłość przyszłości, Poznań 2001.
Mazurkiewicz B., Zmiany w postrzeganiu przestrzeni a geopolityka we współczesnej Rosji, “Przegląd Geopolityczny” 2017, no. 22.
Kołodko G., Polskie drogi i bezdroża transformacji, Cracow 2007.
Kończal K., An Inspiring and Intimidating Relationship: Franco-German Cooperation from the Polish Perspective, [in:] Franco-German Relations Seen from Abroad. Post-war Reconciliation in International Perspectives, N. Colin, C. Demesmay (eds.), Switzerland 2021.
Koziej S., Polityka bezpieczeństwa Polski na przełomie XXI i XXI wieku: od odrodzenia w latach dziewięćdziesiątych do zerwania ciągłości po 2015 roku, [in:] Polityka zagraniczna Polski w latach 1989-2020, A. Chojan (ed.), Warsaw 2021.
Koziej S., Polska doktryna obronna i jej modyfikacja w obliczu integracji z NATO, Warsaw–Toruń 1996.
Kozub-Karkut M., Realizm neoklasyczny – główne założenia i możliwości, [in:] Mapa współczesnego realizmu, E. Haliżak, J. Czaputowicz (eds.), Warsaw 2014.
Krajobraz po transformacji, Środowisko międzynarodowe Polski lat dziewięćdziesiątych, R. Kuźniar (ed.), Warsaw 1992.
Kupiecki R., Stopniowa rewolucja. Krzysztof Skubiszewski i początki polskiej drogi do NATO, [in:] Dziedzictwo Krzysztofa Skubiszewskiego w polityce zagranicznej RP, A. Bieńczyk-Missala, R. Kuźniar (eds.), Warsaw 2020.
Kupiecki R., „Mit założycielski” polityki zagranicznej Rosji, “Sprawy Międzynarodowe” 2019, vol. 72, no. 4.
Kupiecki R., NATO w polskiej perspektywie 1989-2019, Warsaw 2019.
Kupiecki R., NATO u progu XXI w., Warsaw 2000.
Kupiecki R., Od Londynu do Waszyngtonu. NATO w latach dziewięćdziesiątych, Warsaw 2007.
Kupiecki R., O kierunkach nowej strategii NATO, “Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2021, no. 3.
Kuźniar R., Polska polityka bezpieczeństwa 1989-2000, Warsaw 2001.
Kuźniar R., Polityka bezpieczeństwa w polskiej polityce zagranicznej, [in:] Polska polityka bezpieczeństwa: 1989-2000, R. Kuźniar (ed.), Warsaw 2001.
Kuźniar R., NATO w nowym środowisku strategicznym, “Sprawy Międzynarodowe” 2006, no. 3.
Łoś R., Soft power Rosji, “Przegląd Strategiczny” 2017, no. 10.
Łoś-Nowak T., Europejskie dylematy na XXI wiek: między chaosem a ładem międzynarodowym, “Przegląd Politologiczny” 2020, no. 2.
Łuczak A., Dekada polskich przemian. Studium władzy i opozycji, Warsaw 2010.
Łuczak A., Porozumienie przy „Okrągłym Stole”, [in:] Rzeczpospolita Polska 1989-2009. Problemy wybrane, K. Leszczyńska (ed.), Toruń 2010.
Madera A.J., Stosunki polityczne między USA a Federacją Rosyjską w latach 1991-2001, “Środkowoeuropejskie Studia Polityczne“ 2003, vol. 1.
Malendowski W., Waszczykowski W., Międzynarodowe uwarunkowania bezpieczeństwa Polski, [in:] Międzynarodowe stosunki polityczne, W. Malendowski, Cz. Mojsiewicz (ed.), Poznań 1996.
Mania A., Department of State i Foreign Service w polityce zagranicznej USA lat gorącej i zimnej wojny 1939-1989, Cracow 2019.
Mazurkiewicz B., Zmiany w postrzeganiu przestrzeni a geopolityka we współczesnej Rosji, “Przegląd Geopolityczny” 2017, no. 22.
Menkiszak M., The Russian challenge. Its nature and the right response to it, “Federal Academy of Security Policy Working Paper” 2017, no. 27.
Morawski M., Zmiana instytucjonalna. Społeczeństwo, gospodarka, polityka, Warsaw 1998.
Nałęcz D. i T., 1989-1990. Czas przełomu, Warsaw 2019.
Nye J., Konflikty międzynarodowe. Wprowadzenie do teorii historii, Warsaw 2009.
Otłowski T., Polska w procesie integracji z NATO i Unią Zachodnioeuropejską 1991-1998, Toruń 1998.
Parzymies S., Polityka zagraniczna Francji po zimnej wojnie, Warsaw 2017.
Podraza A., Początki transatlantyckiego partnerstwa bezpieczeństwa: wybuch zimnej wojny i powstanie Sojuszu Atlantyckiego, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2019, no. 2(65).
Pod tronem cara kipi młoda Rosja, Z Adamem Michnikiem rozmawia Stanisław Skarżyński, “Gazeta Wyborcza”, 30 December 2017 – 1 January 2018.
Polska droga do Unii Europejskiej w świetle spuścizny Jana Kułakowskiego.
Dokumenty i materiały, M. Jabłonowski, W. Janowski, G. Sołtysiak (eds.), Warsaw 2018.
Polska polityka europejska. Wyzwania krajowe i międzynarodowe, Z. Czachór, A. Jaskulski (eds.), Poznań 2019.
Polska w NATO: bibliografia selektywna 1999-2004, M. Burzyńska (ed.), Warsaw 2004.
Postrzeganie Unii Europejskiej i jej instytucji, survey report, Centrum Badania Opinii Społecznej 2020, no. 32.
Przeszło 70 lat Sojuszu Północnoatlantyckiego. Geneza, stan obecny i perspektywy, J.M. Fiszer (ed.), Warsaw 2021.
Radziwinowicz W., Kokot M., Putin: Polska wspierała Hitlera, “Gazeta Wyborcza”, 27 December 2019.
Radziwinowicz W., Rosja mniej zbrojna, „Gazeta Wyborcza”, 29 December 2017.
Rose G., Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy, “World Politics” 1998, vol. 51.
Robertson G., NATO i Rosja: przemiany, “Polski Przegląd Dyplomatyczny” 2002, no. 1.
Rotfeld A.D., Nowy początek: dylematy polskiej polityki zagranicznej w latach 1989-1993, [in:] Dziedzictwo Krzysztofa Skubiszewskiego w polityce zagranicznej RP, A. Bieńczyk-Missala, R. Kuźniar (eds.), Warsaw 2020.
Sadowski Z., Cele społeczne w określaniu strategii rozwoju w procesie transformacji systemowej, Warsaw 1994.
Sakson A., Współczesna niemiecka geopolityka – ciągłość i zmiana, “Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2016, no. 4(55).
Skubiszewski K., Polska i Sojusz Północnoatlantycki w latach 1989-1991, “Sprawy Międzynarodowe” 1999, no. 1.
Słomka T., Od Okrągłego Stołu do Konstytucji małej 1992, [in:] Polski rok 1989. Sukcesy, zaniechania, porażki, M. Jabłonowski, S. Stępka, S. Sulowski (eds.), vol. 1, Warsaw 2009.
Stanowisko do NATO i obecności wojsk sojuszniczych w Polsce, survey report, Centrum Badania Opinii Społecznej, 2022, no. 40.
Transition to democracy in Poland, R.F. Staar (ed.), New York 1993.
Stolarczyk M., Główne kwestie sporne i dylematy w stosunkach polsko-niemieckich w drugiej dekadzie XXI wieku, [in:] Integracja, polityka zagraniczna, praworządność, wyzwania dla Polski współczesnej, E. Mreńca (ed.), Warsaw 2019.
Sułek J., O pojednaniu polsko-niemieckim po II wojnie światowej po 30 latach trudnych doświadczeń (1989-2019), [in:] Integracja, polityka zagraniczna, praworządność, wyzwania dla Polski współczesnej, E. Mreńca (ed.), Warsaw 2019.
Tálas P., The Role of NATO and the EU in Poland’s Security and Defence Policy, [in:] The NATO and EU Relations of Central and Eastern European Nations, G. Varga (ed.), Budapest 2020, pp. 57-70.
Taliaferro J., State Building for Future Wars; Neoclassical Realism and the Resorce-Extractive State, “Security Studies” 2006, vol. 15, July–September.
Transformacja, elity, społeczeństwo, M. Jarosz (ed.), Warsaw 2005.
Trembicka K., Okrągły stół w Polsce. Studium o porozumieniu politycznym, Lublin 2003.
Świetlicki B., Współpraca Polski z NATO, “Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej” 1998.
Wągrowska M., Partnerstwo dla pokoju, Warsaw 1994.
Wieczorek P., Kłudka P., Droga Polski do NATO – próba bilansu, Warsaw 1997.
Wieliński B.T., Atak Kremla na Polskę. Osamotnieni na własne życzenie, “Gazeta Wyborcza”, 30 December 2019.
Zając M., Założenia strategiczne funkcjonowania NATO, “Horyzonty Bezpieczeństwa” 2015, no. 1.
Zakaria F., Can America be Fixed? The New Crisis of Democracy, “Foreign Affairs” 2013, vol. 92, no. 1.
Zięba R., Nowa instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Warsaw 1998.
Zając M., Założenia strategiczne funkcjonowania NATO, “Horyzonty Bezpieczeństwa” 2015, no. 1.
Bezpieczeństwo międzynarodowe po zimnej wojnie, R. Zięba (ed.), Warsaw 2008.
Ziółkowski A., NATO w XX wieku. Transatlantyckie zależności, Warsaw 2002.
Obecność wojskowa na terytorium Republiki Białorusi ma dla Federacji Rosyjskiej istotne znaczenie geopolityczne. Rosja przywiązuje dużą uwagę do utrzymania na swoich granicach stref buforowych, państw klienckich oraz posiadających ograniczoną suwerenność. Celem niniejszego artykułu jest analiza specyfiki obecności wojskowej Federacji Rosyjskiej na terytorium Białorusi. W prezentowanym artykule, stosując analizę czynnikową, zweryfikowano dwie hipotezy. Po pierwsze, utrzymanie kontroli nad terytorium Białorusi ma duże znaczenie dla bezpieczeństwa militarnego Rosji, ale jednocześnie wpływa negatywnie na poziom stabilności państw Europy Środkowo- Wschodniej. Po drugie, Federacja Rosyjska nie posiada na terytorium Republiki Białorusi stałej bazy bojowej, a jej obecność wojskowa ogranicza się tylko do wykorzystania infrastruktury militarnej i transportowej. Jest ona niezbędna do szybkiego rozmieszczenia i rozwinięcia formacji sił zbrojnych oraz rotacyjnego stacjonowania jednostek uderzeniowych. Ze względów politycznych stała obecność wojskowa umożliwia utrzymanie Białorusi w strefie wpływów Federacji. Jednak pod względem militarnym ważniejsze jest wykorzystanie infrastruktury wojskowej i transportowej przez Rosję, w celu szybkiego przerzucenia i rozwinięcia formacji uderzeniowych na terytorium Republiki.
I. Topolski, Military presence of the Russian Federation in the Republic of Belarus, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 75-91, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.4.
2022 Index of U.S. Military Strength, D.L. Wood (ed.), Washington 2022.
Andžāns M., Conclusions: Belarus – from a Complex to an Even More Complex Neighbour, [in:] Post-2020 Belarus: Security and Defence Implications for the Baltic States, Poland, and NATO, M. Andžāns, E. Djatkoviča, A. Sprūd (eds.), Riga 2021.
Barros G. et al., Indicators and Thresholds for Russian Military Operations in Ukraine and/or Belarus, Report, Institute for the Study of War, 17 February 2022.
Barros G., Russia Opens Permanent Training Center in Belarus and Sets Conditions for Permanent Military Basing, Institute for the Study of War, 8 April 2021.
Belarus Digest, https://belarusdigest.com.
Boulègue M., Russia’s Assets and Liabilities in Belarus, report, Center for European Policy Analysis, Washington 2020.
Clark M., Barros G., Stepanenko K., Russian Offensive Campaign Assessment, February 27, 2022, Institute for the Study of War, 27 February 2022.
Clark M., Barros G., Stepanenko K., Russia-Ukraine Warning Update: Initial Russian Offensive Campaign Assessment, Institute for the Study of War, 24 February 2022.
Gardiner S., When Do You Know it is a Bridge too Far? Emergency Deputies Committee Meeting, Defense of the Baltic States, [in:] The Russian Military in Contemporary Perspective, S.J. Blank (ed.), Carlisle 2019.
Hedenskog J., Endgame Belarus: Union State Integration Under Pressure, Stockholm 2021.
Instytut Europy Środkowej, https://ies.lublin.pl.
Jewrazija.Ekspiert, https://eurasia.expert.
Kłysiński K., Szymański P., Perspective from Poland: From an Independent Neighbour to a Satellite of Russia Across the Eastern Border, [in:] Post-2020 Belarus: Security and Defence Implications for the Baltic States, Poland, and NATO, M. Andžāns, E. Djatkoviča, A. Sprūd (eds.), Riga 2021.
Konstitucyja Riespubliki Biełarus’ s izmienienijami i dopolnienijami, wynosimymi na riefieriendum, Nacyonalnyj centr prawowoj informacyi Riespubliki Bielarus’, Minsk 2022.
Marin A., The Union State of Belarus and Russia. Myths and Realities of Political-Military Integration, Vilnius 2020.
Michta A.A., NATO and a Resurgent Russia: Can the Alliance Adapt?, [in:] The Russian Military in Contemporary Perspective, S.J. Blank (ed.), Carlisle 2019.
Mrachek A., Russia, [in:] 2022 Index of U.S. Military Strength, D.L. Wood (ed.), Washington 2022.
Muzyka K., The Belarusian Armed Forces: Structures, Capabilities, and Defence Relations with Russia, Tallinn 2021.
Post-2020 Belarus: Security and Defence Implications for the Baltic States, Poland, and NATO, M. Andžāns, E. Djatkoviča, A. Sprūd (eds.), Riga 2021.
Riespublikanskij riefieriendum po woprosu wniesienija izmienienij i dopolnienij w Konstitucyju Riespubliki Bielarus’, https://president.gov.by/ru/gosudarstvo/constitution/Referendum.
Rudkouski P., Siła bez legitymizacji. Kondycja białoruskiego reżimu po wyborach w 2020 roku, [in:] Kryzys białoruski – czy są szanse na prodemokratyczne zmiany?, A. Szabaciuk (ed.), Lublin 2021.
Rumer E., Belei B., Belarus: with friends like these…, Carnegie Endowment for International Peace, May 2017.
Samorukov M., Perspective from Russia: Belarus and Russia – Allies More in Words than in Deeds, [in:] Post-2020 Belarus: Security and Defence Implications for the Baltic States, Poland, and NATO, M. Andžāns, E. Djatkoviča, A. Sprūd (eds.), Riga 2021.
Sherr J., Ukraine and the Black Sea Region: The Russian Military Perspective, [in:] The Russian Military in Contemporary Perspective, S.J. Blank (ed.), Carlisle 2019.
Sivitsky A., Perspective from Belarus: Russia and Belarus – Still Reluctant Allies, [in:] Post-2020 Belarus: Security and Defence Implications for the Baltic States, Poland, and NATO, M. Andžāns, E. Djatkoviča, A. Sprūd (eds.), Riga 2021.
Sviridenko D., Orzechowski, M., Biało-ruskij mir. Reaktywacja reintegracyjna w relacjach rosyjsko-białoruskich, “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2021, vol. 19, no. 2.
Swiedienija o riezultatach golosowanija 27 fiewrala 2022 g., Centralnaja Komissija Riespubliki Bielarus’ po wyboram i prowiedieniju Riespublikanskich riefieriendumow, riefieriendumow, https://rec.gov.by/uploads/folderForLinks/elect18.pdf.
Szabaciuk A., Białoruś w polityce Federacji Rosyjskiej w rok po masowych protestach wyborczych w 2020 roku, [in:] Kryzys białoruski – czy są szanse na prodemokratyczne zmiany?, A. Szabaciuk (ed.), Lublin 2021.
Szabaciuk A. (ed.), Kryzys białoruski – czy są szanse na prodemokratyczne zmiany?, Lublin 2021.
The Military Balance 2015, International Institute for Strategic Studies, London 2015.
The Military Balance 2016, International Institute for Strategic Studies, London 2016.
The Military Balance 2017, International Institute for Strategic Studies, London 2017.
The Military Balance 2018, International Institute for Strategic Studies, London 2018.
The Military Balance 2019, International Institute for Strategic Studies, London 2019.
The Military Balance 2020, International Institute for Strategic Studies, London 2020.
The Military Balance 2021, International Institute for Strategic Studies, London 2021.
The Military Balance 2022, International Institute for Strategic Studies, London 2022.
The Russian Military in Contemporary Perspective, S.J. Blank (ed.), Carlisle 2019.
Topolski I., Instrument militarny polityki zagranicznej państwa, “TEKA Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych” 2016, vol. 11, no. 3.
Topolski I., Manewry wojskowe jako forma demonstracji siły militarnej Federacji Rosyjskiej w Europie, “Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne” 2019, vol. 5, no. 1.
Topolski I., Polityka Federacji Rosyjskie wobec państw Europy Wschodniej, Lublin 2013.
Vilpišauskas R., Perspective from Lithuania: Towards no Illusions of an Independent Belarus, [in:] Post-2020 Belarus: Security and Defence Implications for the Baltic States, Poland, and NATO, M. Andžāns, E. Djatkoviča, A. Sprūd (eds.), Riga 2021.
Wilk A., Rosyjska armia białoruska. Praktyczne aspekty integracji wojskowej Białorusi i Rosji, Warsaw 2021.
Celem artykułu jest analiza zmienności i dynamiki konfliktu pomiędzy Federacją Rosyjską i Ukrainą. Jak zaznaczono we wstępie, termin „konflikt” odnosi się do stanu stosunków dwustronnych pomiędzy tymi państwami od 2014 roku, niemniej jednak, dla analizy obecnego stanu konfliktu, kluczową datą jest 24 luty 2022 roku. Od rozpoczęcia inwazji określanej przez Rosjan „specjalną operacją militarną” obserwujemy wzrost dynamiki i intensywności konfliktu na wszystkich poziomach. Intensyfikacja działań militarnych wpłynęła także na sferę polityczną, ekonomiczną i społeczną. W momencie kiedy wydawało się, że tzw. „referenda aneksyjne” wyznaczą nową fazę przebiegu konfliktu i bardziej realny stanie się scenariusz „ukraińskiej wersji” konfliktu niskiej intensywności, okazało się, że kontrofensywa Sił Zbrojnych Ukrainy zmieniła nie tylko sytuację na froncie, ale też zdynamizowała pozostałe poziomy, na których ten konflikt się rozgrywa. Wymusiło to na autorze zaktualizowanie analizowanego zjawiska. Artykuł kończy się konstatacją stwierdzającą, iż znajdujemy się w „okresie przejściowym”, a nadchodząca zima może po raz kolejny zmienić sytuację obu stron w toczącej się wojnie.
M. Orzechowski, Dynamics and variability of the conflict in Ukraine. Condition and perspective analysis, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 93-105, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.5.
Bazhenova H., Wojna na Ukrainie: przestępstwa przeciwko środowisku (część 1), “Komentarze IEŚ” 2022, no. 117, https://ies.lublin.pl/komentarze/wojna-na-ukrainie-przestepstwa-przeciwko-srodowisku-czesc-1/.
Brooke J., Is ‘Soviet Union light’ the Future of Putin’s Russia?, VOA News, http://www.voanews.com/content/soviet-union-light-future-putin-russia/1521341.html.
Brzeziński Z., Wielka Szachownica. Główne cele polityki amerykańskiej, Warsaw 1997.
Fiszer J.M., Stępniewski T., Świder K., Polska – Ukraina – Białoruś – Rosja. Obraz politycznej dynamiki regionu, Warsaw 2019.
Iwański T., War as the new normal: Ukraine six month since the Russian invasion, “OSW Commentary”, 23 August 2022, https://www.osw.waw.pl/en/publikacje/osw-commentary/2022-08-23/war-new-normal-ukraine-six–months-russian-invasion.
Ivan Krastev: Łatwo jest mówić, że wspieramy Ukraińców, ale jeśli uderza to w nas osobiście, to perspektywa robi się inna, TVN24, https://tvn24.pl/swiat/campus-polska-przyszlosci-politolog-ivan-krastev-latwo-mowic–ze-wspieramy-ukraincow-ale-jesli-uderza-to-w-nas-osobiscie-perspektywa-robi-sie-inna-6086743.
Matuszak S., Niebezpieczna gra wokół Zaporoskiej Elektrowni Atomowej, “Analizy OSW”, 1 September 2022, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-09-01/niebezpieczna-gra-wokol-zaporoskiej-elektrowni-atomowej.
Menkiszak M., Doktryna Putina: Tworzenie koncepcyjnych podstaw rosyjskiej dominacji na obszarze postradzieckim, “Komentarze OSW”, 27 March 2014, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2014-03-27/doktryna-putina-tworzenie-koncepcyjnych-podstaw-rosyjskiej.
Menkiszak M., Wiśniewska I., Kreml na wojnie gazowej z Europą, “Analizy OSW”, 4 August 2022, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-08-04/kreml-na-wojnie-gazowej-z-europa.
Morawski G., Władimir Putin: Upadek ZSRR katastrofą, Psz.pl, https://psz.pl/162-wschod/rosja-wladimir-putin-upadek-zsrr-katastrofa.
Orzechowski M., Bicz gazowy jako element rosyjskiej ruletki. Stosunki Federacji Rosyjskiej z państwami europejskimi na płaszczyźnie energetycznej, [in:] Quo Vadis Europa. Problemy polityczne i gospodarcze, M. Janowski, J. Jonczek, L. Ślepowroński (eds.), vol. II, Szczecin 2008.
Orzechowski M., Od realnego pragmatyzmu do neoimperialnego ekspansjonizmu.
Ewolucja strategii politycznej Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy, Szczecin 2015.
Orzechowski M., Strategie polityczne Federacji Rosyjskiej wobec państw obszaru Europy Wschodniej w latach 1990-2005, Toruń 2013.
Pietraś M., Conflict Dynamics in International Relations, [in:] Border conflicts in contemporary world, A. Moraczewska (ed.), Lublin 2014.
Pietraś M., Hybrydowość późnowestfalskiego ładu międzynarodowego, [in:] Późnowestfalski ład międzynarodowy, M. Pietraś, K. Marzęda (eds.), Lublin 2008.
Pietraś M., Istota i specyfika konfliktów niskiej intensywności, [in:] Konflikt niskiej intensywności w Naddniestrzu, M. Celewicz, J. Kłoczowski, M. Pietraś (eds.), Lublin 2006.
Pietraś M., Uwarunkowania nowej jakości zbrojnych konfliktów wewnątrzpaństwowych/międzynarodowych, “Roczniki Nauk Społecznych” 2013, vol. 5(41), issue 3.
Relokatsiya biznesu tryvaye i Komitet z pytan’ ekonomichnoho rozvytku dokladaye usikh zusyl’ zadlya pokrashchennya umov yiyi zdiysnennya, Verkhovna Rada Ukrayiny, 8 August 2022, https://www.rada.gov.ua/news/razom/226586.html.
Torzhestvennyy priyom po sluchayu Dnya narodnogo yedinstva, Kremlin.ru, http://kremlin.ru/events/president/news/19562.
W dyskursie publicznym zagadnienia bezpieczeństwa międzynarodowego w kontekście zagrożeń kreowanych przez Federację Rosyjską determinowane są przede wszystkim przez akcje z użyciem działań poniżej progu wojny (o charakterze hybrydowym) za pomocą środków niemilitarnych, m.in. w odniesieniu do cyberprzestrzeni. Działania o takim charakterze prowadzone są przez służby specjalne agresora lub powiązane z nimi grupy hakerów oraz aktywistów, których celem jest paraliżowanie funkcjonowania państwa atakowanego (jego administracji, infrastruktury krytycznej). Działania takie mają charakter wielostronny, aktywność podejmowana jest na wielu polach (social media, prowokowanie wydarzeń, zakładanie prorosyjskich organizacji, tworzenie portali informacyjnych) i wciąż eskaluje. Celem badań, których wyniki przedstawiono w niniejszym artykule, jest identyfikacja działań i ocena wpływu rosyjskiej wojny informacyjnej prowadzonej przez Federację Rosyjską w cyberprzestrzeni w latach 2014 i 2022 na bezpieczeństwo Ukrainy. W przeprowadzonych badaniach wykorzystano ogólnometodologiczne metody badawcze, przede wszystkim analizę i krytykę literatury. Metoda studium przypadku została wykorzystana do zidentyfikowania konkretnych przykładów wojny informacyjnej stosowanej przez Federację Rosyjską przeciwko wybranym krajom Europy Środkowo-Wschodniej.
A. Rogozińska, The security of Ukraine in the context of information warfare in cyberspace carried out by the Russian Federation, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 107-122, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.6.
Attack on Ukrainian Government Websites Linked to GRU Hackers, Bellingcat Investigation Team, https://www.bellingcat.com/news/2022/02/23/attack-on-ukrainian-government-websites-linked-to-russian-gru-hackers/.
Banasik M., Bezpieczeństwo w aspekcie zagrożeń hybrydowych, “Obronność – Zeszyty Naukowe Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Sztuki Wojennej” 2016, no. 3(19).
Broad W.J., Markoff J., Sanger D.E., Israeli Test on Worm Called Crucial in Iran Nuclear Delay, Strategy International, https://strategyinternational.org/experts/mark-voyger/.
Cheda R., Rosyjska wojna informacyjna – lekcja z Ukrainy, Wiadomości WP, http://wiadomosci.wp.pl/kat,1356,title,Rosyjska-wojna-informacyjna-lekcja-z-Ukrainy,wid,17301467,wiadomosc.html?ticaid=118406.
Coynash H., Russia brings ‘humanitarian’ convoys to Ukraine by day, military trucks carrying death by night, Kharkiv Human Rights Protection Group, http://khpg.org/en/1564595792.
Darczewska J., Anatomia rosyjskiej wojny informacyjnej. Operacja krymska – studium przypadku, Ośrodek Studiów Wschodnich, Warszawa 2014.
Fake News of Cyber Attacks Fast-Spreads, as Conflict between Russia and Ukraine Escalates, https://blog.checkpoint.com/2022/03/03/hacktivismin-the-russia-ukraine-war-questionable-claims-and-credits-war/.
Fryc M., Polska strategia obronności wobec zagrożenia militarnego z elementami „wojny hybrydowej”, “Bezpieczeństwo Narodowe” 2015, no. 33.
Gareev M., If War Comes Tomorrow? The Contours of Future Armed Conflict, Routledge–Abingdon 1998.
Hopkins V., A hack of the Defense Ministry, army and state banks was the largest of its kind in Ukraine’s history, The New York Times, https://www.nytimes.com/2022/02/15/world/europe/ukraine-cyberattack.html.
Jonsson O., Seely R., Russian Full-Spectrum Conflict: An Appraisal After Ukraine, “The Journal of Slavic Military Studies” 2015, no. 28.
Kontseptual’nyye vzglyady na deyatel’nost’ Vooruzhennykh Sil Rossiyskoy Federatsii v informatsionnom prostranstve, https://function.mil.ru/news_page/country/ more.htm?id=10845074@cmsArticle].
Lewis B.C., Information Warfare, Federation of American Scientists, http://fas. org/irp/eprint/snyder/infowarfare.htm.
Libicki M., What is Information Warfare?, Washington D.C. 1995.
Liderman K., Analiza ryzyka i ochrona informacji w systemach komputerowych, Warszawa 2008.
Mattsson P.A., Eklund N., Russian Operational Art., “The Fifth Period: Nordic And Arctic Applications”, vol. 1, 2013, no. 1, https://www.stratcomcoe.org/peter-mattsson-niklas-eklund-russian-operational-art-fifth-period-nordic-and-arctic-applications.
Messner E.Ye., Khochesh’ mira, Pobedi bunt!, Moskva 2005, http://militera.lib.ru/science/0/pdf/messner_ea01.pdf].
‘NotPetya’ malware attacks could warrant retaliation, says Nato affiliated-researcher, https://www.theguardian.com/technology/2017/jul/03/notpetya-malware-attacks-ukraine-warrant-retaliation-nato-researcher-tomas-minarik.
Nowe sankcje USA wobec Rosji. Uderzają w największe przedsiębiorstwa, Onet Wiadomości, http://wiadomosci.onet.pl/swiat/nowe-sankcje-usa-wobec-rosji-uderzaja-w-najwiek-sze-przedsiebiorstwa/w9lkp.
Olchawa M., Misja Ukraina, Warsaw 2016.
Patterson D., The ransomware wars: Here’s how much cash the top gangs reel in, CNS News, https://www.cbsnews.com/news/ransomware-war-conti-revil-hellokitty/.
Perry B., NonLinear Warfare in Ukraine: The Critical Role of Information Operations and Special Operations, “Small Wars Journal” 2015, no. 1, http://smallwarsjournal.com/jrnl/art/non-linear-warfare-in-ukraine-the-criticalrole-of-information-operations-and-special-operation.
Polityka ochrony cyberprzestrzeni Rzeczypospolitej Polskiej, Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Warsaw 2013.
Press Briefing by Press Secretary Jen Psaki and Deputy NSA for Cyber and Emerging Technologies Anne Neuberger, 21 March 2022, https://www.whitehouse.gov/briefing-room/press-briefings/2022/03/21/press-briefing-by-press-secretary-jen-psaki-and-deputy-nsa-for-cyber-and-emerging-technologies-anne-neuberger-march-21-2022/.
Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Kalendarium – sankcje UE wobec Rosji w sprawie Ukrainy, http://www.consilium.europa.eu/pl/policies/sanctions/ukraine-crisis/history-ukraine-crisis/.
Raport OSW. Zmiany w potencjale militarnym Federacji Rosyjskiej (po rosyjskiej operacji wojskowej w Gruzji), Warsaw 2009.
Reisinger H., Golz A., Russia’s Hybrid Warfare: Waging War below the Radar of Traditional Collective Defence, “NATO Research Paper” 2014, no. 105.
Russia unleashed data-wiper malware on Ukraine, say cyber experts, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2022/feb/24/russia-unleashed-data-wiper-virus-on-ukraine-say-cyber-experts.
Sankcje i Rosja, J. Ćwiek-Karpowicz, S. Secrieu (ed.), Warsaw 2015.
Todd D., NB65 Hackers Attacking Russian Orgs in Ukraine Retaliation, https://www.secureworld.io/industry-news/nb65-hackers-russia-ukraine.
Ukraine hit by ‘massive’ cyber-attack on government website, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2022/jan/14/ukraine-massive-cyber-attack-government-websites-suspected-russian-hackers.
Ukrainian Defense Ministry’s Website Among Several Hit By Cyberattack, https://www.rferl.org/a/ukraine-defense-ministry-cyberattack/31705206.html.
W Moskwie szykują ustawę, która “naprawi błąd” Chruszczowa, TVN24, http://www.tvn24.pl/wiadomosci-ze-swiata,2/nikita-chruszczow-przekazal-krym-ukrainie-nielegalnie,512415.html.
Wojnowski M., „Zarządzanie refleksyjne” jako paradygmat rosyjskich operacji informacyjno-psychologicznych w XXI w., “Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 2015, no. 7.
Wrzosek M., Konflikt rosyjsko-ukraiński a zmiany w teorii prowadzenia działań militarnych, “Kwartalnik Bellona” 2014, no. 4
Artykuł porusza problem dążeń Rosji do rewizji wytworzonego w czasach radzieckich układu geopolitycznego na przykładzie Krymu. Ukazane zostały działania zarówno lokalnych środowisk politycznych, jak i władz centralnych Rosyjskiej SFRR, a później Federacji Rosyjskiej, mające na celu rewizję dotychczasowych granic i włączenie Półwyspu Krymskiego do Rosji. Przedział czasowy artykułu obejmuje lata od upadku Związku Radzieckiego do układu między Rosją i Ukrainą z 1997 roku.
A. Gil, First attempt. Crimea: between Ukraine and Russia (1989-1997), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 123-136, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.7.
Deklaratsia o gosudarstvennom suverenitete Ukrainy ot 16 iulya 1990 g., [in:] S.M. Shahray (ed.), Raspad SSSR. Dokumenty i fakty (1986-1992 g.), in two volumens, vol. 2: Arkhivnye dokumenty i materialy, Moskva 2016.
Postanovleniie Verkhovnogo Soveta SSSR ot 28 noyabria 1989 g. № 845-I „O vyvodakh i predlozheniakh kommisii po problemam sovetskikh nemtsev i krimsko-tatarskogo naroda”, “Vedomosti Verkhovnogo Soveta SSSR” 1989, no. 25.
Ukaz Prezidyuma Verkhovnogo Soveta SSSR „O peredache Krimskoii oblasti iż sostava RSFSR v sostav USRR”, “Vedomosti Verkhownogo Soveta Soiuza Sovetskikh Sotsialistycheskikh Respublik” 1954, no. 4.
Zakon Ukraiini “Pro rozmezhuvannia povnowazhen mizh orkhanami derzhavnoi vladi Ukraiini i Respubliki Krim”, https://ips.ligazakon.net/document/view/t229900?an=1.
Zakon Ukraiini „Pro status avtonomnoii Respubliki Krim”, “Vidomosti Verkhovnoii Radi Ukraiini” 1992, no. 30.
Akselrod D., „Ya sdalsa. Ya ne stal voievat’”. Vzlet i padeniie pervogo prezidenta Krima Meshkova, Крым. Реалии, https://ru.krymr.com/a/vzlet-i–padenie-pervogo-prezidenta-kryma/30864983.html.
Andrusieczko P., Prokopiuk J., Flota Czarnomorska i Krym w kontekście bezpieczeństwa Ukrainy, “Przegląd Naukowo-Metodyczny. Edukacja dla Bezpieczeństwa” 2010, no. 3.
Błażewicz Z., Krzykowski P., Żyła M., Półwysep Krymski – strategiczny element relacji rosyjsko-ukraińskich, Warsaw 2018.
Formanchuk А.А., Maligin А.V., Krim v period sotsialno-politicheskikh izmenienii v SSSR. 1985-1989, [in:] Istoriia Krima, A.V. Yurasov (ed.), in two volumens, vol. 2, Moskva 2019.
Gil A., Granica między Ukraińską SRR a Rosyjską FSRR w latach dwudziestych XX wieku. Przyczynek do realizacji bolszewickiej polityki narodowościowej, “Limes. Studia i Materiały z Dziejów Europy Środkowo-Wschodniej” 2018, vol. 9.
Gil A., Granice Ukrainy w latach 1917-1940, [in:] Sojusz Piłsudski – Petlura w kontekście politycznej i militarnej walki o kształt Europy Środkowej i Wschodniej, T. Stępniewski, A. Górak, M. Kruszyński (eds.), Lublin–Warsaw 2020.
Gil A., Kwestia krymska w relacjach ukraińsko-rosyjskich przed 2014 rokiem.
Uwarunkowania i konteksty, “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, vol. 17, issue 2.
Gołda-Sobczak M., Krym jako przedmiot sporu ukraińsko-rosyjskiego, Poznan 2016.
Liubovets О., Ukraiinsko-rosiiski superechnosti shchodo viznachennia statusu Krimu ta m. Sevastopol (1990-tі roki), [in:] Krim vid antichnosti do siokhodenniia. Istorichni studii, V. Smolii (ed.), Kyiv 2014.
Łysek W., Krym w polityce mocarstw: pogranicze – konflikt – destabilizacja, “Przegląd Geopolityczny” 2015, vol. 11.
Malgin A. V., Krim posle raspada SSSR: mezhdu Rossiiei i Ukrainoii. 1991-2004 gg., [in:] A.V. Yurasov (ed.), Istoriia Krima, in two volumes, vol. 2, Moskva 2019.
Mironowicz E., Rosja – Ukraina. 25 lat między „ograniczoną współpracą a ograniczoną konfrontacją”, “Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej” 2014, issue 2.
Padalka S. „Krimske pitannia” v politichnikh realiakh nezalezhnoii Ukraiini (I polovina 90-kh rokiv XX stolittia), [in:] Krim v istorichnikh realiakh Ukrainii: Materiali naukovoii konferentsii „Krim v istorichnikh reliakh Ukraini: Do 50-richchia vkhodzhennia Krimu do składu URSR” (Kyiv, 19 liutokho 2004 r.), V.А. Smolii (ed.), Kyiv 2004.
Riabushkhin D., Poloticheskaia istoriia Krima (1989-2007), [in:] Regioni Ukraini.
Khronika i rukovoditieli, 3: Krim i Nikolaievskaia oblast’, K. Matsuzato (ed.), Sapporo 2009.
Rossiia–Ukraina 1990-2000. Dokumenti i materiali, in two volumens, vol. 1: 1990-1995, Moskva 2001.
Shevchuk О.G., Transformatsiia administrativno-teritorialnogo pristroiiu Krimu v drugii polovini XX – pochatku XXI stolittia, [in:] Etnokulturniie i mezhkonfessionalniie otnosheniia v Krimu: sbornik nauchnikh trudov, V.G. Tur (ed.), Simferopol 2012.
Strachota K., Konflikty zbrojne na obszarze postradzieckim. Stan obecny. Perspektywy uregulowania. Konsekwencje, “Prace OSW” 2003, no. 9.
Wiśniewski R., Przemiany etniczne na Krymie – od inkorporacji do Rosji carskiej po aneksję przez Federację Rosyjską (1783-2014), “Przegląd Wschodnioeuropejski” 2016, no. VII/2.
Powstaniu Inicjatywy Trójmorza, formatu polityczno-ekonomicznego 12 państw UE, towarzyszy wzrost zainteresowania ze strony światowych mocarstw i państw regionu nienależących do UE. Celem badań jest analiza dotycząca zaangażowania trzech państw Europy Wschodniej: Białorusi, Ukrainy i Mołdawii, w projekty powstające w ramach TSI. W badaniach wykorzystano podejście neorealistyczne. Państwa te należą do obszaru postradzieckiego i poza Białorusią wykazują chęć współpracy z instytucjami zachodnimi, co budzi ostrą reakcję ze strony Federacji Rosyjskiej. Rezultatem badań będzie określenie ich partycypacji w realizowane przez TSI projekty, obejmujące infrastrukturę energetyczną, transportową i cyfrową. Państwa te są na drodze do bliższej współpracy z Inicjatywą, być może w ramach nowego formatu TSI plus. Za rozszerzeniem Inicjatywy Trójmorza opowiadają się Stany Zjednoczone. Obawy budzi jednak negatywne stanowisko Rosji, co może doprowadzić do konfliktu w regionie.
A. Wojtaszak, The position of Eastern European countries towards the Three Seas Initiative (TSI), „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 137-153, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.8.
Brzeziński I., Fried D., Mosbacher G., Czym jest Inicjatywa Trójmorza? Od wizji do działania, Trimarium.pl, July 6, 2021, https://trimarium.pl/czym-jest-inicjatywa-trojmorza-od-wizji-do-dzialania.
Chodakiewicz M.J., Międzymorze, Warsaw 2021.
Chojan A., The United States on the Three Seas Initiative, “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019. vol. 17, no. 3.
Completing Europe: From the North-South Corridor to Energy, Transportation, and Telecommunications Union, report by Atlantic Council and CEEP, 21 November 2014, https://www.atlanticcouncil.org.
Czaputowicz J., Mapa współczesnego realizmu: realizm klasyczny, neorealizm, realizm neoklasyczny, [in:] Teoria realizmu w nauce o stosunkach międzynarodowych.
Założenia i zastosowania badawcze, J. Czaputowicz, E. Haliżak (eds.), Warszawa 2015.
Dziewiałtowski-Gintowt B., Integracja Ukrainy z Unią Europejską w świetle wybranych projektów Trójmorza, “Wschodoznawstwo” 2021, vol. 15.
Halecki O., Historia Europy – jej granice i podziały, Lublin 2000.
Honcharenko O., Trymor’ya: chy mozhlyvyy Balto-Chornomors’kyysoyuz bez Ukrayiny?, 18 February 2020, lb.ua, https://ukr.lb.ua/blog/aleksey_goncharenko/450239_trimorya_chi_mozhliviy.html.
Kamińska A., Wybrane problemy Republiki Mołdawii w świetle zmian w ładzie międzynarodowym, “Studia Europejskie” 2017, no. 4.
Kłysiński K., Żochowski P., Rosja-Białoruś: pozorowane przyspieszenie integracji, „Analizy OSW”, 5 November 2021, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2021-11-05/rosja-bialorus-pozorowane-przyspieszenie-integracji.
Kochis D., US Contributions to 3 Seas Investment Fund Are Smart, Strategic, Daily Signal, 5 January 2021, https://www.dailysignal.com/2021/01/05/us-contributions-to-3-seas-investment-fund-are-smart-strategic/.
Kornat M., M. Wołos, Józef Beck. Biografia, Warsaw 2021.
Kowal P., Orzelska-Stączek A., Inicjatywa Trójmorza: geneza, cele i funkcjonowanie, Warsaw 2019.
Kushnir O., The Intermarium as a Pivotal Geopolitical Buzzword, “East/West: Journal of Ukrainian Studies” 2021, vol. VIII, no. 2.
Lasecki R., Ruś Bałtycka – białoruska odpowiedź na Trójmorze, „Myśl Polska” 2020, no. 37-38, https://www.mysl-polska.pl/2478.
Lewkowicz Ł., The Three Seas Initiative in the Context of International Challenges, “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, vol. 17, no. 3.
Łaptos J., Zakres i formy współpracy polityków środkowoeuropejskich na uchodźctwie podczas II wojny światowej, “Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne” 2017, vol. 25.
Mackinder H.J., Demokratyczne ideały a rzeczywistość, Warsaw 2019.
Menkiszak M., Doktryna Putina: Tworzenie koncepcyjnych podstaw rosyjskiej dominacji na obszarze postradzieckim, “Komentarz OSW”, 27 March 2014, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2014-03-27/doktryna-putina-tworzenie-koncepcyjnych-podstaw-rosyjskiej.
Mieroszewski J., Materiały do refleksji i zadumy, Paris 1976.
Neoimperskoye gosudarstvo s ambitsiyami k liderstvu i zakhvatu. I rech’ vovse ne o Rossii, Baltnews, 24 May 2020, https://baltnews.lt/nato/20200524/1019955321/Neoimperskoe-gosudarstvo-s-ambitsiyami-k-liderstvu-i- zakhvatu-I-rech-vovse-ne-o-Rossii.htm.
Nye J.S., Soft power. Jak osiągnąć sukces w polityce międzynarodowej?, Warsaw 2007.
Okulewicz P., Koncepcja Międzymorza w myśli i praktyce politycznej obozu J. Piłsudskiego w latach 1918-1926, Poznań 2001.
Orzelska-Stączek A., Ukielski P., Inicjatywa Trójmorza z perspektywy jej uczestników, Warsaw 2020.
Orzelska-Stączek A., New wave of regional cooperation in Central Europe as a response to new threats, “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2020, vol. 18, no. 1.
Plan współpracy pomiędzy Rzeczpospolitą Polską, Republiką Litewską i Ukrainą w ramach Trójkąta Lubelskiego, 7 July 2021, https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2021/0803/114847-mapa-drogowa-trojkata-lubelskiego-1.pdf.
Poltorak V., Ukraine and the Intermarium: From the Middle Ages to the Collapse of the USSR, [in:] The Intermarium as the Polish-Ukrainian Linchpin of Baltic Black Sea Cooperation, O. Kushnir (ed.), Cambridge 2019.
Posol rozpoviv, chomu Ukrayinu ne zaprosyly na konferentsiyu „Trymor’ya”, 5.ua, 6 July 2021, https://www.5.ua/polityka/posol-rozpoviv-chomu-ukrainu-ne-zaprosyly-na-konferentsiiu-trymoria-149650.html.
Radziwinowicz W., Jagielski W., Jesteśmy tu, by podjąć walkę, Wyborcza.pl, 13 August 2008, https://wyborcza.pl/7,75399,5583348,jestesmy-tu-by-podjac-walke.html.
Rosja zapoczątkowała kontakty z USA w sprawie tzw. gwarancji bezpieczeństwa, pap.pl, 21 December 2021, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1033580%2Crosja-zapoczatkowala-kontakty-z-usa-sprawie-tak-zwanej-gwarancji.
Shevchenko O., Idea Sojuszu Bałtycko-Czarnomorskiego oraz reakcja na utworzenie Trójmorza w ukraińskiej myśli politycznej 2015–2019, “Sprawy Międzynarodowe” 2020, vol. 73, no. 2.
Soroka G., Stępniewski T., The Three Seas Initiative: Geopolitical Determinants and Polish Interests, “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2019, vol. 17, no. 3.
Stępniewski T., Inicjatywa Trójmorza: uwarunkowania geopolityczne i nowy model regionalnej współpracy, “Studia Europejskie” 2018, no. 2.
Stoessinger J.G., The Might of Nation. World Politics in Our Times, New York 1969.
Studium wykonalności drogi wodnej E40 w Polsce: Opublikowanie niepokojących wstępnych wyników, Save Polesia, 4 March 2020, https://savepolesia.org/e40-waterway-feasibility-study-in-poland-worrying-initial-results-published/.
Sułek M., Parametry potęgi (siły) państwa – stałe czy zmienne, [in:] Państwo w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych, M. Sułek, J. Symonides (red.), Warsaw 2009.
Sviridenko D., Orzechowski M., Biało-ruskij mir. Reaktywacja reintegracyjna w relacjach rosyjsko-białoruskich, “Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2021, vol. 19, no. 2.
Szeptycki A., Europa Wschodnia i Kaukaz Południowy: długi cień Rosji, [in:] “Rocznik Statystyczny 2019/20”, vol. 25, Warsaw 2020.
Three Seas, Status Report of 2021, https://projects.3seas.eu/report.
Ukielski P., Inicjatywa Trójmorza w polskiej polityce zagranicznej, „Studia Europejskie” 2018, no. 2.
Ukraina, Gruzja i Mołdawia utworzyły „stowarzyszone trio”, w celu połączenia wysiłków na drodze integracji europejskiej, jagiellonia.org, 17 May 2021, https://jagiellonia.org/ukraina-gruzja-i-moldawia-utworzyly-stowarzyszone-trio-w-celu-polaczenia-wysilkow-na-drodze-integracji-europejskiej/.
Vasylevych Y. V., Chornomors’ka kontseptsiya Yuriya Lypy u heopolitychniy dumtsi Ukrayiny, Naukovi pratsi [Chornomors’koho derzhavnoho universytetu imeni Petramohyly], “Politolohiya” 2012, t. 178, vyp. 166.
Voytyuk O., Koncepcja Międzymorza we współczesnej myśli politycznej Ukrainy, “Europa Orientalis. Studia z Dziejów Europy Wschodniej i Państw Bałtyckich” 2019, no. 10.
Wizyta prezydent Mołdawii na Ukrainie. Kijów i Kiszyniów chcą przystąpić do Inicjatywy Trójmorza, 14 January 2021, https://studium.uw.edu.pl/wizyta-prezydent-moldawii-na-ukrainie-kijow-i-kiszyniow-chca-przystapic-do-inicjatywy-trojmorza/.
Wspólna deklaracja w sprawie Inicjatywy Trójmorza, prezydent.pl, 25 August 2016, http://www.prezydent. pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/art, 105,wspolna-deklaracja-w-sprawie-inicjatywy-trojmorza.html.
Wspólna Deklaracja Prezydenta Republiki Litewskiej, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Prezydenta Ukrainy, prezydent.pl, 2 December 2021, https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wypowiedzi-prezydenta-rp/wystapienia/wspolna-deklaracja-prezydentow-polski-litwy-i-ukrainy-plen,46189.
Zbruch A., Ideya Balto-Chornomors’koho soyuzu (Mizhmor’ya): istoriya taperspektyvy, pravyysektor.info, 25 May 2017, https://pravyysektor.info/prosvitnyctvo/oriyentyry/ideya-balto-chornomorskogo-soyuzu-mizhmorya-istoriya-ta-perspektyvy.
Temat masowej migracji do Unii Europejskiej, choć obecny w przestrzeni publicznej od kilku lat, wciąż pozostaje aktualny. W związku z ruchami ludności w Europie i masowym napływem migrantów z Bliskiego Wschodu do granic Unii Europejskiej, których kumulacja nastąpiła w 2015 roku analizie badawczej podlega wiele zjawisk związanych z tzw. kryzysem migracyjnym. Celem podjętych w tym przypadku rozważań jest zaprezentowanie jak ewaluowało stanowisko Polski wobec unijnych propozycji rozwiązania kryzysu migracyjnego. Analiza treści literatury przedmiotu oraz aktów prawnych pozwoliła znaleźć odpowiedź na pytanie: jak zmieniła się postawa Polski po wyborach parlamentarnych w 2015 roku? Jakie czynniki leżały u podstaw zmiany koncepcji dotyczącej przyjmowania uchodźców? W niniejszym opracowaniu wykorzystane zostały głównie teoretyczne metody badawcze, takie jak analiza, która obejmuje analizę treści literatury oraz dostępnych dokumentów i opracowań statystycznych dotyczących badanego zjawiska. Z przeprowadzonej analizy problemu nasuwa się refleksja, że propozycja rozwiązania unijnego kryzysu migracyjnego podzieliła zarówno Wspólnotę Europejską, jak i wiele państw. W obliczu kryzysu stawiano na szali solidarność wobec wspólnoty, a odpowiedzialność za bezpieczeństwo obywateli. Podczas trwającej w Polsce w 2015 roku kampanii politycznej temat ten wzbudzał wiele emocji i był elementem gry wyborczej. Zwycięska partia i nowy rząd jednoznacznie odrzuciły pomysł relokacji, czym potwierdziły, że naczelną wartością jest dla nich bezpieczeństwo.
A. Zyguła, Poland in the face of the 2015 migration crisis, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 155-166, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.9.
Albareda A., Prioritizing professionals? How the democratic and professionalized nature of interest groups shapes their degree of access to EU officials, “European Political Science Review” 2020, vol.12, pp. 485-501.
Beyers J., Policy Issues, Organisational Format and the Political Strategies of Interest Organisations, “West European Politics” 2008, vol. 31, pp. 1188-1211.
Beyers J., Braun C., Ties that Count. Explaining Interest Group Access to Policymakers, “Journal of Public Policy” 2014, vol. 34, pp. 93-121.
Beyers J., De Bruycker I., Lobbying Makes (Strange) Bedfellows: Explaining the Formation and Composition of Lobbying Coalitions in EU Legislative Politics, “Political Studies” 2018, vol. 66, no. 4, pp. 959-984.
Binderkrantz A.S., Beyers J., Pedersen H.H., What is access? a discussion of the definition and measurement of interest group access, “European Political Science” 2017, vol. 16, pp. 306-321.
Cronk L., Leech B., Meeting at Grand Central: Understanding the social and evolutionary roots of cooperation, Princeton 2012.
De Bruycker I., Beyers J., Balanced or Biased? Interest Groups and Legislative Lobbying in the European News Media, “Political Communication” 2015, vol. 32, no. 3, pp. 453-474.
Dür A., Mateo G., The Europeanization of interest groups: Group type, resources and policy area, “European Union Politics” 2014, vol. 15, no. 4, pp. 572-594.
Eising R., Institutional Context, Organizational Resources and Strategic Choices Explaining Interest Group Access in the European Union, “European Union Politics” 2007, vol. 8, no. 3, pp. 329-362.
Heaney M.T., Outside the Issue Niche: The Multidimensionality of Interest Group Identity, “American Politics Research” 2004, vol. 32, no. 6, pp. 611-651.
Heaney M.T., Lorenz G., Coalition portfolios and interest group influence over the policy process, “Interest Groups & Advocacy” 2013, vol. 2, pp. 251-277.
Hojnacki M., Interest Groups’ Decisions to Join Alliances or Work Alone, “American Journal of Political Science” 1997, vol. 41, no. 1, pp. 61-87.
Hojnacki M., Organized Interests’ Advocacy Behaviour in Alliances, “Political Research Quarterly” 1998, vol. 51, no. 2, pp. 437-459.
Hula K.W., Lobbying Together: Interest Group Coalitions in Legislative Politics, Washington 1999.
Jones B.D., Baumgartner F.R., The Politics of Attention. How the Government Prioritizes Problems, Chicago 2005.
Klüver H., Lobbying in the European Union: Interest Groups, Lobbying Coalitions, and Policy Change, Oxford 2013.
Mahoney C., Baumgartner F.R., The determinants and effects of interest-group coalitions, 2004, https://fbaum.unc.edu/papers/Mahoney_Baumgartner_APSA_2004_Coalitions.pdf.
Mahoney C., Networking vs. Allying: The Decision of Interest Groups to Join Coalitions in the US and the EU, “Journal of European Public Policy” 2007, vol. 14, no. 3, pp. 366-383.
Mahoney C., Baumgartner F.R., Partners in Advocacy: Lobbyists and Government Officials in Washington, “Journal of Politics” 2015, vol. 77, no. 1, pp. 202-215.
Rasmussen M.K., The battle for influence: the politics of business lobbying in the European Parliament, “JCMS: Journal of Common Market Studies” 2015, vol. 53, no. 2, pp. 365-382.
Sabatier P., An Advocacy Coalition Framework of Policy Change and the Role of Policy-Oriented Learning Therein, “Policy Sciences” 1988, vol. 21, no. 2/3, pp. 129-168.
Salisbury R., Heinz J., Laumann E., Nelson R., Who Works with Whom? Interest Group Alliances and Opposition, “American Political Science Review” 1987, vol. 81, pp. 1217-1234.
Sorurbakhsh L., Interest group coalitions and lobbying environments: toward a new theoretical perspective, “Interest Groups & Advocacy” 2016, vol. 5, pp. 200-223.
Stevens F., De Bruycker I., Influence, affluence and media salience: Economic resources and lobbying influence in the European Union, “European Union Politics” 2020, vol. 21, pp. 1-23. Tarrow S., Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics, Cambridge 1994.
Wonka A., De Bruycker I., De Bièvre D., Braun C., Beyers J., Patterns of conflict and mobilization: Mapping interest group activity in EU legislative policymaking, “Politics and Governance” 2018, vol. 6, no. 3, pp. 136-146.
Young M., Developing Interests: Organizational Change and the Politics of Advocacy, Lawrence 2010.
Zald M.N., McCarthy J.D., Resource Mobilization and Social Movements: A Partial Theory, [in:] Social Movements in an Organizational Society: Collected Essays, M.N. Zald, J.D. McCarthy, W.A. Gamson (eds.), New York 1987.
Grupy interesów stanowią swoisty głos społeczeństwa obywatelskiego w polityce demokratycznej. Działają one w sytuacji nieustannego tarcia między dwoma głównymi celami strategicznymi: utrzymaniem organizacji przy życiu i wywieraniem wpływu politycznego. W niniejszym artykule eksplorujemy oba te zagadnienia, badając czynniki warunkujące skłonność grupy do współpracy z innymi grupami oraz stopień, w jakim taka współpraca ułatwia dostęp do aparatu decyzyjnego. Niniejszy artykuł bada postkomunistyczne środowisko czterech wybranych krajów Europy Środkowo-Wschodniej i trzech polityk: energetyki, opieki zdrowotnej i szkolnictwa wyższego. Autorzy sprawdzają, czy wzorce współpracy grup interesów obecne na szczeblu unijnym mogą tłumaczyć także zasady gry na poziomach narodowych w wybranych państwach. W rezultacie dowodzą stosunkowo słabej współpracy między grupami interesów w regionie. Jednak nawet tak umiarkowana współpraca wyraźnie wpływa na możliwość dostępu zarówno do partii rządzącej, jak i parlamentu. Zwłaszcza współpraca grup w zakresie wspólnych stanowisk może okazać się swoistym remedium na słabość grup interesów w omawianym regionie.
E. Szyszkowska, S. Czarnecki, Together or apart? Explaining cooperation patterns across the post-communist organized interests, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 167-185, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.10.
Albareda A., Prioritizing professionals? How the democratic and professionalized nature of interest groups shapes their degree of access to EU officials, “European Political Science Review” 2020, vol.12, pp. 485-501.
Beyers J., Policy Issues, Organisational Format and the Political Strategies of Interest Organisations, “West European Politics” 2008, vol. 31, pp. 1188-1211.
Beyers J., Braun C., Ties that Count. Explaining Interest Group Access to Policymakers, “Journal of Public Policy” 2014, vol. 34, pp. 93-121.
Beyers J., De Bruycker I., Lobbying Makes (Strange) Bedfellows: Explaining the Formation and Composition of Lobbying Coalitions in EU Legislative Politics, “Political Studies” 2018, vol. 66, no. 4, pp. 959-984.
Binderkrantz A.S., Beyers J., Pedersen H.H., What is access? a discussion of the definition and measurement of interest group access, “European Political Science” 2017, vol. 16, pp. 306-321.
Cronk L., Leech B., Meeting at Grand Central: Understanding the social and evolutionary roots of cooperation, Princeton 2012.
De Bruycker I., Beyers J., Balanced or Biased? Interest Groups and Legislative Lobbying in the European News Media, “Political Communication” 2015, vol. 32, no. 3, pp. 453-474.
Dür A., Mateo G., The Europeanization of interest groups: Group type, resources and policy area, “European Union Politics” 2014, vol. 15, no. 4, pp. 572-594.
Eising R., Institutional Context, Organizational Resources and Strategic Choices Explaining Interest Group Access in the European Union, “European Union Politics” 2007, vol. 8, no. 3, pp. 329-362.
Heaney M.T., Outside the Issue Niche: The Multidimensionality of Interest Group Identity, “American Politics Research” 2004, vol. 32, no. 6, pp. 611-651.
Heaney M.T., Lorenz G., Coalition portfolios and interest group influence over the policy process, “Interest Groups & Advocacy” 2013, vol. 2, pp. 251-277.
Hojnacki M., Interest Groups’ Decisions to Join Alliances or Work Alone, “American Journal of Political Science” 1997, vol. 41, no. 1, pp. 61-87.
Hojnacki M., Organized Interests’ Advocacy Behaviour in Alliances, “Political Research Quarterly” 1998, vol. 51, no. 2, pp. 437-459.
Hula K.W., Lobbying Together: Interest Group Coalitions in Legislative Politics, Washington 1999.
Jones B.D., Baumgartner F.R., The Politics of Attention. How the Government Prioritizes Problems, Chicago 2005.
Klüver H., Lobbying in the European Union: Interest Groups, Lobbying Coalitions, and Policy Change, Oxford 2013.
Mahoney C., Baumgartner F.R., The determinants and effects of interest-group coalitions, 2004, https://fbaum.unc.edu/papers/Mahoney_Baumgartner_APSA_2004_Coalitions.pdf.
Mahoney C., Networking vs. Allying: The Decision of Interest Groups to Join Coalitions in the US and the EU, “Journal of European Public Policy” 2007, vol. 14, no. 3, pp. 366-383.
Mahoney C., Baumgartner F.R., Partners in Advocacy: Lobbyists and Government Officials in Washington, “Journal of Politics” 2015, vol. 77, no. 1, pp. 202-215.
Rasmussen M.K., The battle for influence: the politics of business lobbying in the European Parliament, “JCMS: Journal of Common Market Studies” 2015, vol. 53, no. 2, pp. 365-382.
Sabatier P., An Advocacy Coalition Framework of Policy Change and the Role of Policy-Oriented Learning Therein, “Policy Sciences” 1988, vol. 21, no. 2/3, pp. 129-168.
Salisbury R., Heinz J., Laumann E., Nelson R., Who Works with Whom? Interest Group Alliances and Opposition, “American Political Science Review” 1987, vol. 81, pp. 1217-1234.
Sorurbakhsh L., Interest group coalitions and lobbying environments: toward a new theoretical perspective, “Interest Groups & Advocacy” 2016, vol. 5, pp. 200-223.
Stevens F., De Bruycker I., Influence, affluence and media salience: Economic resources and lobbying influence in the European Union, “European Union Politics” 2020, vol. 21, pp. 1-23.
Tarrow S., Power in Movement: Social Movements and Contentious Politics, Cambridge 1994.
Wonka A., De Bruycker I., De Bièvre D., Braun C., Beyers J., Patterns of conflict and mobilization: Mapping interest group activity in EU legislative policymaking, “Politics and Governance” 2018, vol. 6, no. 3, pp. 136-146.
Young M., Developing Interests: Organizational Change and the Politics of Advocacy, Lawrence 2010.
Zald M.N., McCarthy J.D., Resource Mobilization and Social Movements: A Partial Theory, [in:] Social Movements in an Organizational Society: Collected Essays, M.N. Zald, J.D. McCarthy, W.A. Gamson (eds.), New York 1987
Artykuł podejmuje zagadnienie kondycji społeczeństwa obywatelskiego we współczesnej Serbii, a w szczególności relacji jego przedstawicieli z władzami (zarówno na poziomie lokalnym, jak też krajowym). Główny cel prowadzonych analiz koncentruje się wokół uzyskania odpowiedzi na pytanie o pozycję sektora obywatelskiego w szeroko rozumianym systemie politycznym Serbii; jaką rolę w dość „młodej” demokracji pełnią zarówno formalne organizacje pozarządowe, jak też oddolne, niezinstytucjonalizowane ruchy społeczne, a także jaki jest stosunek władz do oddolnych aktywności obywatelskich, często krytycznych wobec decyzji i działań realizowanych przez rządzących – to główne pytania wyznaczające tok prowadzonych w artykule rozważań. Wskazany problem badawczy analizowany jest na dwóch zasadniczych płaszczyznach. Po pierwsze, Autorka przytacza istniejące w literaturze przedmiotu rozpoznania teoretyczne dotyczące kształtu i sposobu funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego w Serbii. W części drugiej, przywoływane i analizowane są wyniki badań jakościowych realizowanych na przełomie 2018 i 2019 roku wśród przedstawicieli ruchów i organizacji obywatelskich w Serbii. Przeprowadzone analizy wskazują na problemy, z jakimi boryka się sektor obywatelski we współczesnej Serbii. Przede wszystkim należy tu zwrócić uwagę na dość negatywny sposób postrzegania przez władze Serbii organizacji sektora obywatelskiego. Uwagę zwraca również mocno rozbudowana sieć powiązań pomiędzy władzami a zarówno sektorem prywatnym, jak też wspomnianymi już organizacjami prawicowymi, nacjonalistycznymi i prorządowymi. Okoliczności te w znacznym stopniu utrudniają lub nawet niejednokrotnie uniemożliwiają dialog (a w dalszej kolejności współpracę) pomiędzy podmiotami publicznymi a obywatelskimi.
A. Ziętek, “They don’t work with people”. The authorities and civil society in contemporary Serbia, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 187-203, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.11.
Almond G., Verba S., Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations, Princeton 1963.
Bates T. R., Gramsci and the Theory of Hegemony, “Journal of the History of Ideas” 1975, vol. 36, no. 2.
De Tocqueville A., O demokracji w Ameryce, M. Król (trans.), Warsaw 1976.
Fagan A., Europe’s Balkan Dilemma: Paths to Civil Society or State-Building?, London 2010.
Fagan A., Ostojic M., The UE and Civil Society in Serbia: Governance Rather Than Politics, “Balkanologie” 2008, vol. 11, no. 1-2, http://journals.openedition.org/balkanologie/1393.
Gramsci A., Zeszyty filozoficzne, S. Krzemień-Ojak (ed.), Warsaw 1991.
Kuźniar R., Pozimnowojenne Dwudziestolecie 1989–2010, Warsaw 2011.
Matković A., Ivković M., Neoliberal Instrumentalism and the Fight Against It: The “We Won’t Let Belgrade D(r)own” Movement, “East European Politics” 2018, vol. 34.
Mikuš M., Civil Society and EU Integration of Serbia: Toward a Historical Anthropology of Globalizing Postsocialist Europe, [in:] Rethinking Ethnography in Central Europe, H. Cervinkova, M. Buchowski, Z. Uherek (eds.), New York 2015.
Okraska T., Ewolucja ładu światowego w okresie pozimnowojennym (zarys problemu), “Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 2013, vol. 11.
Putnam R., Leonardi R., Nanetti R. Y., Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy, New Jersey 1994.
Spasic I., Civil Society in Serbia after Milošević: Between Authoritarianism and Wishful Thinking, “Polish Sociological Review” 2003, no. 4(144).
Ziętek A., Lewicki M., Rogaczewska M., Stimulating Social and Economic Development through Culture: An Analysis of Twelve Cultural Initiative
Oriented Towards Transforming Their Local Environment, [in:] I. Stokfiszewski (ed.), Culture and Development: Beyond Neoliberal Reason, Institute for Advanced Study, Warsaw 2017.
Celem artykułu jest ukazanie specyficznego charakteru badań problematyki stosunków narodowościowych w państwie totalitarnym na przykładzie ziem Europy Środkowo-Wschodniej pod okupacją sowiecką w latach 1939-1941. Dążąc do jego zrealizowania dokonano przeglądu literatury przedmiotu na ten temat (anglojęzycznej i polskojęzycznej), jak również najważniejszych problemów metodologicznych, jakie napotykają badacze. Zarysowano także program badań wraz z propozycją ich konceptualizacji w postaci zasygnalizowania głównych aspektów wspomnianej problematyki, w tym m. in. specyfiki okupacji sowieckiej lat 1939-1941, stosunków społecznych i etnicznych na tym obszarze oraz sowieckiej polityki narodowościowej. Zaproponowano też kilka metod i postulatów badawczych, jak również perspektyw oraz podejść teoretycznych mogących ułatwić badanie tej skomplikowanej i kontrowersyjnej tematyki, np. interdyscyplinarnego charakteru badań, metody oddolnego formowania postaw politycznych ludności (tzw. „bottom-up”), zastosowania teorii państwa totalitarnego czy różnych teorii etniczności. W rezultacie, został zarysowany interdyscyplinarny program badań porównawczych stosunków narodowościowych w Europie Środkowo-Wschodniej pod rządami sowieckimi (1939-1941), uwzględniający transnarodowy charakter procesów historycznych oraz potrzebę przeprowadzenia analiz mikrohistorycznych i studiów przypadku, które pozwoliłyby na uchwycenie zróżnicowania stosunków etnicznych oraz weryfikację skuteczności polityki centralnego szczebla decyzyjnego państwa sowieckiego. Artykuł przekonuje, że specyfika analizowanej problematyki może być właściwie uchwycona jedynie poprzez umieszczenie jej w historyczno-teoretycznym kontekście, przy zastosowaniu podejścia porównawczego i transnarodowego, w perspektywie mikrohistorycznej, a także życia codziennego, co ułatwi dostrzeżenie najważniejszych czynników społecznych, które sprzyjały zmianom w stosunkach międzyetnicznych.
M. Wierzbicki, Nationalities relations in a totalitarian state. The case of East Central Europe under Soviet occupation (1939-1941) – methodological issues and a research agenda, Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 205-232, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.12.
Celem prezentowanych badań jest ukazanie zjawiska przestępczości pospolitej na wschodnich terenach Rzeczypospolitej w latach 1921-1925. W tekście autor podaje przykłady oraz przyczyny i skutki tego zjawiska dla funkcjonowania młodego państwa polskiego. Ramy czasowe opracowania obejmują okres od podpisania traktatu ryskiego kończącego wojnę polsko- -sowiecką w 1921 r., do 1925 r., kiedy bolszewicy czasowo zrezygnowali z agresywnych prób szerzenia komunizmu w Europie. Autor opracowania skupił się na najważniejszych typach przestępstw charakterystycznych dla pogranicza, takich jak rabunek i przemyt. Wykorzystał literaturę przedmiotu, publikacje źródłowe i zasoby archiwalne, głównie z Centralnego Archiwum Wojskowego i Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie oraz z archiwów ukraińskich we Lwowie i Tarnopolu. Badania mają na celu ukazanie charakterystycznych typów przestępstw pospolitych, ich związku z antypolską działalnością ZSRR i Litwy oraz przeplatania się przestępczości politycznej z przestępstwami kryminalnymi. W pracy autor wykorzystuje metodę krytycznej analizy źródeł, analizę literatury oraz metodę porównawczą.
R. Roguski, Criminal offences as an element of anti-state activities in the eastern lands of the Second Polish Republic from 1921-1925, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20(2022), z. 2, s. 233-253, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.2.13.
Balkelis T., War-revolution and nation making in Lithuania 1919-1923, Oxford 2018.
Cichoracki P., Kresy Wschodnie w pierwszej połowie lat dwudziestych XX w. Uwagi do genezy powołania Korpusu Ochrony Pogranicza, [in:] U polskich stali granic. W 90. Rocznicę utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza, A. Ochał, M. Ruczyński, P. Skubisz (eds.), Szczecin 2018.
Cichoracki P., Stolpce-Łowcza-Leśna. II Rzeczpospolita wobec najpoważniejszych incydentów zbrojnych w województwach północno-wschodnich, Łomianki 2012.
Dominiczak H., Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919-1939, Warsaw 1992.
Encyklopedia Historii Drugiej Rzeczypospolitej, Warsaw 1999.
Franz M., Kardas M., Ostanek A.A., Wojsko Polskie a sytuacja wewnętrzna Małopolski Wschodniej. Działalność Rejonów Bezpieczeństwa 5, 11 i 12. Dywizji Piechoty w latach 1924-1925, Warsaw 2018.
Galeotti M., Wory. Tajemnice rosyjskiej supermafii, Cracow 2020.
“Gazeta Poranna”, 19 September 1921.
Głogowski A., Policja Państwowa i inne instytucje bezpieczeństwa na Wileńszczyźnie w latach 1918-1939, Cracow 2015.
Hud B., Ukraińcy i Polacy na Naddnieprzu, Wołyniu i w Galicji Wschodniej w XIX i pierwszej połowie XX wieku, Warsaw 2018.
Jabłonowski M., Prochowicz J., Wywiad Korpusu Ochrony Pogranicza 1924-1939, Warsaw 2003-2004.
Mędrzecki W., Województwo wołyńskie: 1921-1939: elementy przemian cywilizacyjnych, społecznych i politycznych, Wrocław 1988.
Oleszkowicz R., Kontrwywiad kresowy. Działalność polskiego kontrwywiadu wojskowego na obszarze Dowództwa Okręgu Korpusu nr IX w Brześciu nad Bugiem okresie międzywojennym, Cracow–Warsaw 2020.
Piasecki S., Kochanek wielkiej niedźwiedzicy, Warsaw 1999.
Piątkowska M., Życie przestępcze w przedwojennej Polsce. Grandesy, kasiarze, brylanty, Warsaw 2012.
Razyhrayev O., Policja państwowa w województwie wołyńskim w okresie międzywojennym, Warsaw 2019.
Rodak M., Banditry in the lands of the former Kingdom of Poland 1914-1918, [in:] Metamorfozy społeczne 21. The First World War on Polish Lands. Expectations – Experiences – Consequences, W. Mędrzecki (ed.), Warsaw 2018.
Skubisz P., Wojska pograniczne ZSRS na odcinku z Polską w świetle materiałów wywiadu II Rzeczypospolitej (1921-1939). Struktura i dyslokacja. Działalność wywiadowcza. Regulaminy służby, Szczecin 2010.
Śleszyński W., Policja Litwy Środkowej, “Biuletyn Historii Pogranicza” 2005, no. 6.
Śleszyński W., Walka instytucji państwowych z białoruską działalnością dywersyjną 1920-1925, Białystok 2005.
Włodarkiewicz W., Przed zagładą. Społeczeństwo Wołynia i Małopolski Wschodniej wobec państwa polskiego (1935-1939), Warsaw 2013.
Włodarkiewicz W., Z genezy Korpusu Ochrony Pogranicza – napad na Stołpce w 1924 r., [in:] Wojsko i kultura w dziejach Polski i Europy, R. Dmowski, J. Gmitruk, G. Korneć, W. Włodarkiewicz (eds.), Warsaw–Siedlce 2006.
