Mimo trzech dekad, jakie upłynęły od rozpadu ZSRR, rywalizacja na obszarze poradzieckim trwa. Toczy się również w Europie Środkowo- -Wschodniej. Aneksja Krymu przez Rosję w 2014 r., a następnie otwarta inwazja FR na Ukrainę osiem lat później wskazują, że intensywność rywalizacji przybrała na sile. Celem artykułu jest zidentyfikowanie elementów ciągłości i zmiany tej rywalizacji oraz udzielenie odpowiedzi na pytania dotyczące przyczyn oraz pespektyw współzawodnictwa państw i aktorów pozapaństwowych na tym obszarze. Nie mniej istotne pozostaje pytanie, czy zaangażowanie mocarstw w Europie Środkowo-Wschodniej wciąż należy traktować jako rywalizację czy raczej jako konflikt. Elementy ciągłości można odnaleźć m.in. w zaangażowa niu tych samych aktorów, przyczynach zaangażowania oraz w utrzymującej się czy wręcz wzmacniającej się sprzeczności interesów. Również część stosowanych środków i metod pozostaje ta sama. Wśród elementów zmiany należy wskazać niespotykaną od lat jedność Zachodu i wzrost aktywności UE w sferze militarnej, ograniczenie możliwości zastosowania przez Rosję części środków i metod oraz utratę przez nią niektórych z posiadanych do niedawna przewag.
A. Włodkowska, Europa Środkowo-Wschodnia jako obszar rywalizacji i wpływu. Ciągłość i zmiana w perspektywie 30 lat, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 9-21, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.1
Bryjka F., Wojny zastępcze – próba konceptualizacji, „Sprawy Międzynarodowe”, t. 72, 2019, nr 4, http://doi.org/10.35757/SM.2019.72.4.08.
Colaresi M.P., Rasler K., Thompson W.R., Strategic Rivalries in World Politics. Position, Space and Conflict Escalation, Cambridge University Press, 2007.
Goertz G., Diehl P.F., The Initiation and Termination of Enduring Rivalries: The Impact of Political Shocks, „American Journal of Political Science”, vol. 39, 1995.
Goertz G., Jones B., Diehl P.F., Maintenance Processes in International Rivalries, „The Journal of Conflict Resolution”, vol. 49, 2005, no. 5.
Indieks położenija russkogo jazyka w mirie. 30 let Sodrużestwu Niezawisimych Gosudarstw, Gosudarstwiennyj i institut russkogo jazyka im. A.S. Puszkina, Moskwa 2022, https://www.pushkin.institute/news/index_2022.pdf.
Klein J.P., Goertz G., Diehl P.F., The New Rivalry Dataset: Procedures and Patterns, „Journal of Peace Research”, vol. 43, 2006, no. 3.
Knox O., Anders C., Why Ukraine isn’t a ‘proxy war’ (yet?), „The Washington Post”, 03.05.2022, https://www.washingtonpost.com/politics/2022/05/03/why-ukraine-isnt-proxy-war-yet/.
Legucka A., Kupiecki R., Disinformation, Narratives and Memory Politics in Russia and Belarus, London 2022.
Sevastopulo D., Russia has asked China for military help in Ukraine, US officials say, „Financial Times”, 14.03.2022, https://www.ft.com/content/30850470-8c8c-4b53-aa39-01497064a7b7.
Strachota K., Tureckie dylematy w cieniu wojny na Ukrainie, „Komentarze OSW”, 01.07.2022, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2022-07-01/tureckie-dylematy-w-cieniu-wojny-na-ukrainie.
Thompson W.R., Identifying Rivals and Rivalries in World Politics, „International Studies Quarterly”, vol. 45, 2000.
Włodkowska-Bagan A., Rywalizacja mocarstw na obszarze poradzieckim, Warszawa 2013.
Artykuł dotyczy programów i działań wchodzących w zakres Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE. Badaniami objęto rozwój tzw. europejskiej autonomii strategicznej. Celem jest przedstawienie percepcji tego zjawiska w państwach Europy Środkowej. Autorzy wykorzystali obszerną literaturę przedmiotu. Poddano analizie oficjalne dokumenty: traktaty UE, deklaracje Rady Europejskiej, konkluzje i decyzje Rady UE. Pierwszy etap Europejskiej Tożsamości Bezpieczeństwa i Obrony był dla państw Europy Środkowej okresem kandydackim do UE oraz NATO. Instytucji tych nie traktowano jako konkurencyjnych. Z kolei w okresie realizacji Europejskiej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony państwa Europy Środkowej postrzegały NATO za organizację bardziej wiarygodną. W wyniku reform i przyjęcia Traktatu Lizbońskiego wśród nowych członków wystąpiły obawy dotyczące ograniczenia suwerenności. Wywarło to ujemny wpływ na realizację Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE. W rezultacie Stałą Współpracę Strukturalną (PESCO) wprowadzono dopiero osiem lat po wejściu w życie TL. Państwa Europy Środkowej przystąpiły do PESCO i zgłosiły swoje projekty. Aktualnie wkraczamy w następny etap rozwoju europejskiej autonomii strategicznej. W 2022 r. opracowany zostanie Kompas Strategiczny oraz rezultaty konferencji UE Przyszłość Europy.
A. Ciupiński, M. Szlachta, Europejska autonomia strategiczna w percepcji państw Europy Środkowej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 23-39, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.2
Barcik J., Europejska Polityka Bezpieczeństwa i Obrony. Aspekty prawne i polityczne. Bydgoszcz – Katowice 2008.
Boniface P., Francja i europejska autonomia strategiczna a NATO, „Przegląd Środkowoeuropejski” 1998, nr 20-21, s. 19-22.
Borell J., Quelle politique étrangère européenne à l’heure du Covid-19, https://legrandcontinent.eu/fr .
Breton T., Repenser notre sécurité: vers l’autonomie stratégique de l’Europe – discours au Parlement Européen, 25 June 2020 pdf.
Ciupiński A., Polska wobec rozwoju polityki bezpieczeństwa i obrony Unii Europejskiej, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2018, nr 12, s. 357-370, DOI: https://doi.org/10.14746/rie.2018.12.25.
Ciupiński A., Soja M., Europejska unia bezpieczeństwa i obrony. Struktury. Wizje. Perspektywy, Warszawa 2020.
Council of the European Union, „Conclusions on Security and Defence”, Brussels, June 2020.
Csiki Varga T., Security perception and security policy in Central Europe, 1989-2019, „Defense & Security Analysis”, vol. 37, 2021, no. 1, p. 1-8, DOI: https://doi.org/10.1080/14751798.2020.1831224.
Czyż A., Współpraca regionalna państw Grupy Wyszehradzkiej. Doświadczenia i perspektywy, Katowice 2018.
Le Gleut R., Connvey-Mouret H., Défense européenne: le défi de l’autonomie stratégique, „Rapport d’information”, nr 626, https://www.senat.fr/rap/r18-626/r18-626_mono.html.
Gnesotto N., Les quatre défis stratégiques de L’UE, https://institutdelors.eu/publications/les-quatre-defis-strategiques-de-lue/.
Gotkowska J., Brukselski szczyt NATO: wschodnia flanka między USA a Europą, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2018-07-09.
Gotkowska J., Renesans wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony UE. Szanse i wyzwania dla wschodniej flanki, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/komentarze_243.pdf.
Gotkowska J., Wymyślić siebie na nowo? Transformacja Zachodu a bezpieczeństwo Polski, https://klubjagiellonski.pl/2021/03/29/wymyslic-siebie-na-nowo-transformacja-zachodu-a-bezpieczenstwo-polski/.
Gotkowska J., Tarociński J. Duńskie „tak” dla wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, „ANALIZY”, 14.06.2022.
Haski P., Macron joue les Cassandre en Europe, https://www.franceinter.fr.
Hungary’s National Military Strategy, Budapest 2012.
Hunter R.E., The European Security and Defense Policy: NATO’s Companion – or Competitor?, RAND Corporation 2002, s. 33-44, https://www.jstor.org/stable/10.7249/mr1463ndri-re.
Jóźwiak V., Terlikowski M., Ewolucja polityki obronnej Węgier, „Biuletyn PISM” 2020, nr 189.
Kiwerska J., Gra o Europę. Bezpieczeństwo europejskie w polityce Stanów Zjednoczonych pod koniec XX wieku, Poznań 2000.
Koenig N., The EU’s strategic compass for security and defence: Just another paper?, „Policy Paper”, Jacques Delors Centrum, 10 July 2020.
Konarzewska A., Grupy bojowe UE. Zaczątek euroarmii, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2007, nr 3-4, s. 154-173.
Konkluzje Rady Europejskiej, 19-20 grudnia 2013, Bruksela 2013.
Kowalska-Sendek M., Unijny dyżur grupy bojowej V4 w 2023 roku, http://polskazbrojna.pl/home/articleshow/27846.
Koziej S., Strategia globalna Unii Europejskiej jako koncepcyjny fundament bezpieczeństwa europejskiego, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2017, nr 4(59), s. 185-212.
Kryvoruchko N., Transatlantyckie związki Polski i Czech w systemie bezpieczeństwa Europy Środkowej, „Historia i Polityka” 2017, nr 21(28), s. 67-88.
Kucharczyk A.M., Europejska obronność: Powstaną siły szybkiego reagowania.
Niemcy chcą stanowić trzon wojsk, „EUROACTIV” 22.03.2022.
La lettre d’Emmanuel Macron aux Européens, https://www.leparisien.fr.
Liszczyk D., Rozwiązanie Unii Zachodnioeuropejskiej, „Biuletyn” PISM 2012, nr 76(684).
Long Term Vision of the Visegrad Countries on Deepening Their Defence Cooperation, Visegrad, March 14, 2014.
Livre blanc sur la défense, Paris 1994.
Łoś-Nowak T., Problemy konceptualizacji modelu bezpieczeństwa zewnętrznego Rzeczpospolitej Polskiej, „Przegląd Zachodni” 1994, nr 4, s. 93-110.
Mauro M., Autonomie stratégiques, le nouveau Graal de la défense européenne, „Raport du GRIP” 2018, nr 1. NATO. Handbook, Brussels 2001.
Pacek B., Operacje wojskowe Unii Europejskiej na przykładzie misji EUFOR Tchad/RCA, Warszawa 2013.
Parzymies S., Stosunki międzynarodowe w Europie 1945-2009, Warszawa 2009.
10 points sur la doctrine Macron Pour une Renaissance européenne: https://legrandcontinent.eu/fr/2020/11/16/10-points-macron/.
Security Strategy of the Czech Republic, Ministry of Foreign Affairs of the Czech Republic, http://www.mzv.cz/jnp/en/issues_and_press/press_releases/x2015_02_05_update_of_security_strategy.html.
Szymańska J., Reformy na jubileusz. Unia Europejska w 50. i 60. rocznicę podpisania traktatów rzymskich, „Sprawy Międzynarodowe” 2017, nr 4, s. 112-134.
Terlikowski M., PESCO The Polish perspective, „Policy Paper PISM”, 2012, no. 34.
Tomaszyk M.J., Proces ratyfikacji Traktatu Lizbońskiego – casus Irlandii, RFN, Polski, Czech i Wielkiej Brytanii, „Rocznik Integracji Europejskiej” 2012, nr 3, s. 279-294.
Ušiak J., The Security Environment of the V4 Countries, „Politics in Central Europe”, vol. 14, 2018, no. 2, s. 21-37, DOI: https://doi.org/10.2478/pce-2018-0007.
Zaborowski M., Strategiczny Kompas Unii Europejskiej: Co Europejskie Siły Szybkiego Reagowania oznaczają dla Europy Środkowej?, https://publica.pl/teksty/strategiczny-kompas-unii-europejskiej-co-europejskie-sily-szybkiego-reagowania-oznaczaja-dla-europy-srodkowej-69394.html.
Zandee D., Deen B., Kruijver K., Stoetman A., European strategic autonomy in security and defence, „Clingendael Report”, December 2020, s. 34.
Zieliński T., The perception of security threats in EU and NATO strategic documents: implications for the countries of the Eastern flank, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej”, 18(2020), z. 1, s. 25-42, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2020.1.2.
Zięba R., Europejska Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony, Warszawa 2000.
Zięba R., Funkcjonowanie zachodnioeuropejskiego mechanizmu bezpieczeństwa, „Studia Europejskie” 1998, nr 1, s. 47-65.
Zięba R., Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego, Warszawa 2001.
Zięba R., Polska we Wspólnej Polityce Bezpieczeństwa i Obrony Unii Europejskiej, „Polityka i Społeczeństwo” 2010, nr 10, s. 160-169.
Celem artykułu jest dokonanie analizy potencjału środowiska doradztwa politycznego na przykładzie organizacji typu think tank w Europie Środkowej i Wschodniej. Europa Środkowa i Wschodnia na przełomie lat 80. i 90. stała się regionem rozwoju środowiska doradztwa politycznego, w tym organizacji nazywanych think tankami. W następnych dekadach think tanki z regionu wzmocniły potencjał organizacyjny i uzyskały mocniejszą pozycję, a wybrane z nich stały się think tankami o wpływie globalnym. Do elementów wzmacniających pozycję think tanków z regionu należy zaliczyć przede wszystkim ich usieciowienie, czyli udział w międzynarodowych sieciach zrzeszających think tanki, oraz tworzenie własnych sieci. W artykule wykorzystano badania ilościowe Global Go To Think Tanks przygotowane na Uniwersytecie w Pensylwanii.
W. Ziętara, Europa Środkowa i Wschodnia jako obszar działalności think tanków. Wybrane zagadnienia, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 41-58, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.3
2020 Global Go To Think Tank Index Report, Think Tanks and Civil Societies Program, The Lauder Institute, The University of Pennsylvania, 2021.
Heisterkamp U., Think Tanks der Parteien? Eine vergleichende Analyse der deutschen politischen Stiftungen, Wiesbaden 2018.
International Organization and Global Governance, T.G. Weiss, R. Wilkinson (eds.), Routledge, 2018.
McGann J., Shull A., Think Tanks and Emerging Power Networks, [w:] Think Tanks and Emerging Power Policy Networks, J. McGann (ed.), Palgrave Macmillan, 2018.
McGann J., The Fifth Estate. Think Tanks, Public Policy and Governance, Washington 2016.
McGann J., The Future of Think Tanks and Policy Advice Around the World, Palgrave Macmillan, 2021.
McGann J., Thinks Tanks and Global Policy Networks, [w:] International Organization and Global Governance, T.G. Weiss, R. Wilkinson (eds.), Routledge, 2018.
McGann J., Whelan L., Global Think Tanks. Policy Networks and Governance, Routledge, 2020.
Struyk R., Managment of Transnational Think Tank Networks, „International Journal of Politics, Culture and Society” 2002, no. 4. Struyk R., Think Tanks in the Former Soviet Union, [w:] Think Tanks and Civil Societies. Catalysts for Ideas and Action, J. McGann, R.K. Weaver (eds.), New Brunswick-London 2006.
Think tanki i fundacje polityczne. Wybrane problemy, W. Ziętara (red.), Lublin 2017.
Think Tanks and Civil Societies. Catalysts for Ideas and Action, J. McGann J., R.K. Weaver (eds.), New Brunswick-London 2006.
Think Tanks and Emerging Power Policy Networks, J. McGann (ed.), Palgrave Macmillan, 2018.
Zbieranek P., Polski model organizacji typu think tank, Warszawa 2011.
Ziętara W., Niemieckie fundacje polityczne. Geneza, finanse i struktury, [w:] Think tanki i fundacje polityczne. Wybrane problemy, W. Ziętara (red.), Lublin 2017.
Ziętara W., Think tanki w Europie Środkowej i Wschodniej, Lublin 2021.
Celem opracowania jest przedstawienie i porównanie poziomu ochrony praw mniejszości narodowych w państwach powstałych w wyniku rozpadu Związku Radzieckiego, wzdłuż jego dawnej zachodniej granicy. Badaniami objęto: Estonię, Łotwę, Litwę, Białoruś, Ukrainę i Mołdawię. Realizując założony cel, przedstawiono procesy występujące w Rosji i Związku Radzieckim, które zaowocowały migracjami i znacznym wymieszaniem etnicznym ludności. W kolejnym etapie przedstawiono populację mniejszości etnicznych w państwach objętych badaniami. Wskazano, kogo poszczególne z omawianych państw uznają za osoby należące do grup mniejszościowych, a także kogo za mniejszości zamieszkujące omawiane terytoria uznaje Rosja jako spadkobierca byłego imperium. W ostatnim etapie poddano analizie zasady ochrony praw mniejszości narodowych w poszczególnych państwach. Szczególną uwagę zwrócono na kwestię swobody używania i nauczania języka grup mniejszościowych. Badania pokazały, że trzy państwa bałtyckie po odzyskaniu niepodległości rozpoczęły odbudowę tożsamości narodowej kosztem praw mniejszości. Jednak dzięki takiemu działaniu obecnie stopniowo poprawiają ich status. Pozostałe trzy państwa poszły inną drogą, starając się w szczególny sposób chronić największą rosyjskojęzyczną grupę językową. Rosnąca presja ze strony Rosji, dążącej do odbudowy imperialnej pozycji, obnażyła wady takiego rozwiązania, a rosyjskojęzyczne mniejszości stały się narzędziem jej działań. W efekcie Białoruś jest na drodze do zatracania własnej odmienności i ponownej reintegracji, Mołdawia usiłuje balansować, choć stopniowo wzmacnia tożsamość narodową, natomiast Ukraina od 2014 r. gwałtownie zmieniła politykę i obecnie pilnie buduje własną tożsamość jednak kosztem praw mniejszości.
G. Bonusiak, Ochrona praw mniejszości narodowych w państwach powstałych w zachodniej części byłego Związku Radzieckiego, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 59-83, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.4
Bonusiak G., Status Saamów w państwach nordyckich w świetle międzynarodowych standardów ochrony praw ludów rdzennych, Rzeszów 2016.
Eberhardt P., Przemiany narodowościowe na ziemi łotewskiej w XX i na początku XXI wieku, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa” 49/2017.
Gumilow L., Od Rusi do Rosji, Warszawa 2004.
Janicki A., Euroazjatyzm nietypowy – wizja dziejów cywilizacji rosyjskiej Lwa N. Gumilowa, [w:] M. Broda, O. Nadskakuła, A. Płaczek (red.), Rosja współczesna. Dziedzictwo i przyszłość, Toruń 2010.
Janusz G., Ochrona praw mniejszości narodowych w Europie, Lublin 2011.
Janusz G., Bajda P., Prawa mniejszości narodowych. Standardy europejskie, Warszawa 2000.
Konwencja Ramowa o ochronie mniejszości narodowych, sporządzona w Strasburgu dnia 1 lutego 1995 r., Dz.U. 2002 nr 22 poz. 209.
Kuczyńska-Zonik A., Szwed K., Prawa mniejszości narodowych na Litwie, Warszawa 2020.
Lege nr 344 privind statutul juridic special al Găgăuziei (Gagauz-Yeri) din 23.12.1994, Monitorul Oficial 1995 nr. 3-4 art. 51, https://www.legis.md/cautare/getResults?doc_id=86681&lang=ro# [11.11.2021]
Lege nr 382 cu privire la drepturile persoanelor aparţinînd minorităţilor naţionale şi la statutul juridic al organizaţiilor lor din 19.07.2001, Monitorul Oficial nr. 107 art. 819, https://www.legis.md/cautare/getResults?doc_id=64020&lang=ro.
Marks K., Engels F., Manifest komunistyczny, Warszawa 1951.
Marples D.R., Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu, Wrocław 2011.
Minority Rights in Estonia. Report, V. Poleshchuk (red.), Legal Information Centre for Human Rights, Tallinn 2009.
Patyna M., Problem integracji Rosjan w Estonii w latach 1989-2005, „Wschodnioznawstwo” 1/2007.
Pogłódek A., Status prawny mniejszości narodowych na Ukrainie, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, 2020.
Potulski J., Idea i praktyka federalizmu w Rosji, Toruń 2004.
Powraca temat bezpaństwowców na Łotwie i w Estonii. Oba kraje boją się prowokacji przed wyborami, Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego, https://studium.uw.edu.pl/powraca-temat-bezpanstwowcow-na-lotwie-i-w-estonii-oba-kraje-boja-sie-prowokacji-przed-wyborami/.
Przywora B., Wróbel A., Ochrona praw mniejszości narodowych w ustawodawstwie Republiki Białoruś, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Warszawa 2020.
Rezolucja nr 47/135 Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z 10 grudnia 1992 r. Deklaracja praw osób należących do mniejszości narodowych
lub etnicznych, religijnych i językowych, Sejm RP, http://librsejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1992b.html.
Serhijczuk W., Ukrajinśkyj Krym, Kyjiw 2001.
Sowiet gław gosudarstw SNG, Konwiencyja ob obiespieczeni praw lic, prinadleżaszczich k nacyonalnym mien’szynstwam, Moskwa, 21.10.1994, Jedinyj riestr prawowych aktow i drugich dokumientow Sodrużestwa Niezawisimych Gosudarstw, http://cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=361.
Szabaciuk A., Polityka etniczna Republiki Łotewskiej, „Politeja” 41/2016.
Vähemusrahvuse kultuuriautonoomia seadus vastu võetud, 26.10.1993, Riigi Teataja, https://www.riigiteataja.ee/akt/182796.
Wereszycki H., Historia Austrii, Wrocław 1986.
Wierzbicki A., Rosja. Etniczność i polityka, Warszawa 2011.
Wierzbicki A., Russkij mir jako projekt restauracyjny imperium, [w:] Rosja. Rozważania imperiologiczne, S. Bieleń, A. Skrzypek (red.), Warszawa 2015.
Wites T., Wyludnianie Syberii i rosyjskiego Dalekiego Wschodu, Warszawa 2007.
Włodarska-Frykowska A., Ethnic Russian Minority in Estonia, „International Studies. Interdisciplinary Political and Cultural Journal”, vol. 18, 2016, no. 2.
Zajączkowski W., Rosja i narody. Ósmy kontynent. Szkic dziejów Euroazji, Kraków 2015.
Zakon Respubłyky Bełaruś, O nacyonalnych menszynstwach w Respublyke Bełaruś ot 11.11.1992, № 1926-XII, https://mogilev-region.gov.by/category/religiya-i-nacionalnosti/zakon-o-nacionalnyh-menshinstvah-v-respublike-belarus.
Zakon Ukrainy, Pro nacionalni menszyny w Ukrajini, 25.06.1992, Widomosti Werchownoji Rady Ukrajiny (WWR), 1992, nr 36, s. 529, Werchowna Rada Ukrajiny, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2494-12#Text.
Zakon Ukrainy, Pro zabezpeczennia funkcionuwannia ukrajinśkoji mowyjak derżawnoji, 25.04.2019, Відомості Верховної Ради України (ВВР), 2019, nr 21, s. 81, Werchowna Rada Ukrajiny, https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/2704-19#Text.
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie najważniejszych założeń oraz celów trzech istotnych z punktu widzenia Europy Środkowej, Środkowo-Wschodniej i Środkowo-Południowej międzynarodowych inicjatyw regionalnych: Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy Trójmorza i Inicjatywy Środkowoeuropejskiej oraz rozwiązań instytucjonalno-prawnych wybranych państw w nich stowarzyszonych w zakresie prewencji terrorystycznej. Do analizy materiałów zastanych, w tym opracowań i dokumentów, została wykorzystana analiza treści, metoda syntezy informacji oraz analizy krytycznej. W uzupełnieniu zastosowano studium przypadku, analizę pojęciową i syntezę stosowaną w opisie kluczowych wniosków wyciągniętych po przeglądzie literatury dotyczącej różnych rozwiązań, koncepcji i metod związanych z przedstawianą problematyką (międzynarodowe inicjatywy regionalne, prewencji i walki z terroryzmem przykładowych państw).
B. Wiśniewska-Paź, Założenia oraz cele Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy Trójmorza i Inicjatywy Środkowoeuropejskiej a instytucjonalno-prawny wymiar prewencji terrorystycznej przykładowych państw członkowskich: Węgier, Estonii i Łotwy, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 85-107, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.5
3Seas.eu, Status Report of 2021, https://projects.3seas.eu/report.
Belniak S., Państwa Grupy Wyszehradzkiej po dwóch latach w Unii Europejskiej, Tarnów 2007.
Bezpieczeństwo antyterrorystyczne budynków użyteczności publicznej. Terroryzm – Strategie zwalczania – Edukacja antyterrorystyczna, t. 1, B. Wiśniewska-Paź, J. Stelmach (red.), Warszawa 2021.
Czubiński A., Historia powszechna, Poznań 2005.
Czyż A., Kubas S., Państwa Grupy Wyszehradzkiej, pomiędzy przeszłością a teraźniejszością, Katowice 2014.
Edukacja dla bezpieczeństwa. O kształtowaniu kultury bezpieczeństwa, A. Skrabacz, K. Loranty, L. Konarski (red.), Warszawa 2015.
Górczyk B., Współpraca Wyszehradzka: geneza, doświadczenia, perspektywy, Warszawa 1999.
Kowal P., Orzelska-Strączek A., Inicjatywa Trójmorza: geneza, cele i funkcjonowanie, Warszawa 2019.
Marples D., Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu, Wrocław 2006.
Samsonowicz H., Historia Polski do roku 1795, Warszawa 1976.
State of Poland, Raport i strategia komunikacji Trójmorza, Fundacja State of Poland, Warszawa 2021, https://stateofpoland.pl/trojmorze-raport-i-strategia-komunikacji/.
Strategia Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej 2020, BBN, Warszawa 2020.
Ukielski P., Aksamitny rozwód. Rola elit politycznych w procesie podziału Czechosłowacji, Wrocław 2007.
Wilczek J., Rudowski A., Fundusz Trójmorza. W stronę instytucjonalizacji Inicjatywy?, Warszawa 2021.
Wiśniewska-Paź B., Społeczne i edukacyjne konteksty bezpieczeństwa personalnego. Wzajemne relacje, implikacje teoretyczne, wymiary praktyczne, Toruń 2019.
World Population Review, Poorest Countries in Europe, 2021, https://worldpopulationreview.com/country-rankings/poorest-countries-in-europe.
XX-lecie wojny z terroryzmem – bilans i konsekwencje, Tom I, Współczesne zagrożenia, strategie reagowania – edukacja, red. B. Wiśniewska-Paź, D. Szlachter, Toruń 2022
XX-lecie wojny z terroryzmem – bilans i konsekwencje, Tom II, Infrastruktura krytyczna -analizy – case study, red. B. Wiśniewska-Paź, D. Szlachter, Toruń 2022
Celem artykułu jest analiza możliwości utworzenia w Polsce regionalnego centrum przesyłu i handlu gazem ziemnym, tak zwanego hubu gazowego. Aby koncepcja, która opisana jest w szeregu strategicznych dokumentów przyjmowanych przez polskie władze w ostatnich latach, mogła zostać zrealizowana, musi wystąpić kilka kluczowych elementów. Przede wszystkim powinien powstać w Polsce silny, konkurencyjny, zróżnicowany (energetyka zawodowa, sektor ciepłownictwa, przemysł, klienci indywidualni) rynek handlu gazem ziemnym. Sieć dystrybucji i przesyłu surowca powinna móc równoważyć popyt z podażą surowca. Krajowe wydobycie gazu ziemnego powinno być uzupełnione przez stabilne i zdywersyfikowane dostawy. Krajowe rynki gazu w regionie powinny być zintegrowane, a połączenia między systemami (interkonektory) powinny umożliwić przesył surowca w obie strony (import/export). Artykuł ma na celu zweryfikowanie możliwości utworzenie w Polsce regionalnego centrum przesyłu i handlu gazem ziemnym i określenie potencjału do współpracy z wybranymi państwami naszego regionu.
M. Koczan, Polska jako hub gazowy – możliwości współpracy z wybranymi państwami Europy Środkowej i Wschodniej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 109-130, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.6
Agency for the Cooperation of Energy Regulators, European Gas Target Model review and update, Ljubljana 2015.
BP Statistical Review of World Energy 2022, https://www.bp.com/.
Dąborowski T., Groszkowski J., Słowacja: poszukiwanie nowego miejsca na mapie gazowej regionu, „Analizy OSW”, 27.05.2015.
Lipiński K., Maj M., Miniszewski M., Unia Europejska niezależna od Rosji? Alternatywne źródła dostaw surowców energetycznych, „Raport Polskiego Instytutu Ekonomicznego”, Warszawa 2022.
Łazor I., Sienkiewicz M., Znaczenie infrastruktury handlowej dla bezpieczeństwa rynku gazu ziemnego w Polsce, Cire.pl, 09.02.2016, https://www.cire.pl/artykuly/materialy-problemowe/109634-znaczenie-infrastruktury–handlowej-dla-bezpieczenstwa-rynku-gazu-ziemnego-w-polsce.
Kędzierski M., Urodzaj na gazoporty. Awaryjna dywersyfikacja dostaw gazu w Niemczech, „Komentarze OSW”, nr 447, 20.05.2022.
Konończuk W., Matuszak S., Ukraina i Mołdawia wobec Wspólnoty Energetycznej, „Analizy OSW”, 28.03.2012, Osw.waw.pl https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2012-03-28/ukraina-i-moldawia-wobec-wspolnoty-energetycznej.
Krzyczkowski W., Drugi łącznik gazowy z Czechami zaliczy opóźnienie, ale powstanie, Wysokienapięcie.pl, 28.08.2016, https://wysokienapiecie.pl/1695–drugi-lacznik-gazowy-z-czechami-zaliczy-opoznienie-ale-powstanie/.
Lewkowicz Ł., Paszkowski M., Interkonektor Polska – Słowacja i dywersyfikacja dostaw gazu ziemnego na Słowację, „Komentarze IEŚ”, nr 655 (167/2022), 15.07.2022.
Lewkowicz Ł., Paszkowski M., Słowacja: dywersyfikacja dostaw gazu ziemnego z nieporozumieniem w rządzie w tle, „Komentarze IEŚ”, nr 585 (97/2022), 20.04.2022.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Sprawozdanie z wyników monitorowania bezpieczeństwa dostaw paliw gazowych za okres od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r., https://bip.mos.gov.pl/energetyka/sprawozdania-z–wynikow-monitorowania-bezpieczenstwa-dostaw-paliw-gazowych/.
Ogrodnik Ł., Komplikacje w stosunkach Czech z Rosją, „Biuletyn PISM”, nr 179(1927), 16.12.2019 r.
Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A., Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe na lata 2014-2023, Warszawa 2014.
Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A., Raport zrównoważonego rozwoju 2021, Warszawa 2021.
Opolska I., Liberalizacja sektora gazowego w Europie. Czy Unia Europejska promuje skuteczne rozwiązania regulacyjne?, „Ekonomia. Rynek, gospodarka, społeczeństwo”, nr 44/2016, s. 53-72.
Paszkowski M., Hub gazowy w Polsce: w kierunku budowy niezależności energetycznej regionu Morza Bałtyckiego, „Komentarze IEŚ”, nr 357 (54/2021), 25.03.2021.
Paszkowski M., Szabaciuk A., Zagrożenia o charakterze energetycznym, [w:] Rosja wobec państw Europy Środkowej i Wschodniej: zagrożenia pozamilitarne, T. Stępniewski (red.), Lublin 2020.
Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku przyjęta jako załącznik do uchwały Rady Ministrów nr 202/2009 z dnia 10 listopada 2009 r.
Polityka Energetyczna Polski do 2040 roku, Obwieszczenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 2 marca 2021 r. w sprawie polityki energetycznej państwa do 2040 r., „Monitor Polski” z dnia 10 marca 2021 r., poz. 264.
Podraza A., Bezpieczeństwo energetyczne Polski w kontekście neoimperialnej polityki Rosji oraz współpracy europejskiej i transatlantyckiej: Polska jako hub gazowy, „Sprawy Międzynarodowe”, t. 73, 2020, nr 1, s. 135-161.
Sienkiewicz M., Liberalizacja rynku gazu ziemnego w Europie Środkowej i Wschodniej na przykładzie wybranych państw, Dolnośląski Instytutu Studiów Energetycznych, https://dise.org.pl/publikacje2/.
Sienkiewicz M., Rosyjsko-ukraińskie konflikty gazowe, „Racja Stanu. Studia i Materiały” 2010, nr 2(8), s. 133-149.
Socha J., Słowiński W., Cztery wolności na rynku gazu ziemnego. Działania liberalizacyjne w obszarze gazu ziemnego w Polsce, Raport firmy PwC Polska sp. z o.o., wrzesień 2012.
Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 roku przyjęta jako załącznik do uchwały Rady Ministrów nr 58/2014 z dnia 15 kwietnia 2014 r.
Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), dokument przyjęty Uchwałą nr 8 Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2017 r.
Strategia Bezpieczeństwa Międzynarodowego Rzeczpospolitej Polskiej została zatwierdzona postanowieniem Prezydenta RP z dnia 12 maja 2020 r. w sprawie zatwierdzenia „Strategia Bezpieczeństwa Międzynarodowego Rzeczpospolitej Polskiej”.
Strategia Polskiej Polityki Zagranicznej 2017-2021, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, https://www.gov.pl/web/dyplomacja/strategia.
Strategia Rozwoju Kraj 2020 przyjęta jako załącznik do uchwały Rady Ministrów nr 157/2012 z dnia 25 września 2012 r.
Strategia Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko – perspektywa do 2020 roku przyjęta jako załącznik do uchwały Rady Ministrów nr 58/2014 z dnia 15 kwietnia 2014 r.
Towarzystwa Obrotu Energią, Rynek energii elektrycznej i gazu w Polsce. Stan na 31 marca 2022 r., Warszawa 2022.
United States Agency International Development UAAID, Increased integration of Ukrainian and Polish transmission system and gas markets, Final Report, 10.03.2021.
Ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997 Nr 54, poz. 348.
Wnioski z analiz prognostycznych dla sektora energetycznego, Załącznik nr 2 do Polityka Energetyczna Polski do 2040 roku, Obwieszczenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 2 marca 2021 r. w sprawie polityki energetycznej państwa do 2040 r., „Monitor Polski” z dnia 10 marca 2021 r., poz. 264.
Wojcieszak Ł., Giełdowe obligo gazowe – próba oceny, „Krytyka Prawa”, t. 8, 2016, nr 4, s. 137-152.
Wojcieszak Ł., Możliwość powstanie fizycznego huba gazowego w Polsce, [w:] Energetyka – aspekty badań interdyscyplinarnych, R. Szczerbowski, P. Kwiatkiewicz (red.), Poznań 2018.
Założenia do aktualizacji Polityki energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040). Wzmacnianie bezpieczeństwa i niezależności energetycznej, dokument przyjęty przez Radę Ministrów 29 marca 2022 r.
The analysis of the Russian-Ukrainian relations case study shows two different models of determining contemporary historical memory. The first (Russian) consists of continuing the imperial traditions in historiography and politics of memory, focused on maintaining the superpower myths of the tsarist and Soviet empires. The second (Ukrainian) points to an attempt by researchers and the political class to escape from the influence of Russian historiography as well as to shape their own national historical narrative and policy of memory, connected with in the European tradition. Geopolitical and historical determinism are the basis of Vladimir Putin’s imperial policy, trying to imitate the founders of the tsarist (Peter I) and Soviet (Stalin) empires. The conflict of the Russian imperial historical memory with the Ukrainian one was a significant reason for the aggression of the Russian Federation towards Ukraine. The Russian Federation has chosen an aggressive model of memory policy, treating history as a tool of influence against the so-called near and far abroad.
W. Baluk, M. Doroshko, Historia – płaszczyzna wpływu w relacjach rosyjsko-ukraińskich w latach 2014-2022, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 133-176, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.7
Aleksey M., Ukrainskiy vopros v Rossiyskoy imperii, Kyiv 2013.
Anisimov Ye.V., Istoricheskie korni imperskogo myshleniya v Rossii, „Socio-Cultural Dimensions of the Changes in the Slavic-Eurasian World” (January 30 – February 1, 1999), https://src-h.slav.hokudai.ac.jp/sympo/proceed9/anisimov.html.
Arjakovsky A., Russie-Ukraine, de la guerre à la paix?, Paris 2014.
Baluk W., Polska na celowniku Putina. Narracja rosyjskiej propagandy w sprawie wybuchu II wojny światowej, „Biuletyn/Monitoring Propagandy i Dezinformacji” 2020, nr 1.
Berdyaev N., Russkaya ideya. Sudba Rossii, Moskva 2000.
Bogins’ka I.V., Konflikty pamyati u mizhnarodnyh vidnosynah, „Regionalni studiyi” 2021.
Chernikova V., Politika pamyati: regionalnaya interpretatsiya, „Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne” 2020, nr 1.
Clarke D., Duber P., Polish Cultural Diplomacy and Historical Memory: the Case of the Museum of the Second World War in Gdańsk, „International Journal of Politics, Culture, and Society”, vol. 33, 2020.
Delong M., „Ruski mir” jako narzędzie rosyjskiej ekspansji geopolitycznej na terytorium Ukrainy, „Przegląd Geopolityczny”, t. 33, 2020.
Demin I., Printsip istorizma v postmetafizicheskom kontekste, „Filosofskie nauki” 2016/12.
Dmitriy Medvedev napravil poslanie Prezidentu Ukrainy Viktoru Yushchenko, posvyashchennoe problematike tak nazyvaemogo „golodomora”, http://kremlin.ru/events/president/news/208.1.
Dynamika stavlennya ukrayinciv do Golodomoru 1932-33 rr., https://ratinggroup.ua/files/ratinggroup/reg_files/rg_holodomor_112021.pdf.
Dziobkowski B., O Popperowskiej krytyce Heglowskiego historyzmu, https://teologiapolityczna.pl/bogdan-dziobkowski-o-popperowskiej-krytyce-heglowskiego-historyzmu.
Encyklopedia politologii. Pojęcia, teorie i metody, W. Sokół, M. Żmigrodzki (red.), Warszawa 2016.
Facet z walizką nuklearną uzasadnia jej użycie historią Rusi Kijowskiej z X wieku, https://wyborcza.pl/alehistoria/7,121681,28147928,facet-z-walizka-nuklearna-uzasadnia-jej-uzycie-historia-rusi.html?disableRedirects=true.
Frants V., Potentsial myagkoy sily istoricheskoy pamyati vo vzaimnom sblizhenii zhiteley gosudarstv Tsentralnoy Azii i rossiyan, „Diskurs-PI” 2020, nr 3(40).
Gasilin V., Budushchee Rossii: filosofsko-metodologicheskiy analiz kontseptsii A.G. Dugina, „Vestnik Povolzhskogo instituta upravleniya” 2017, nr 4.
Golovchenko A., Problematika Kryma kak faktor politicheskoy pozitsii liberalnykh partiy v sovremennoy Rossii, „Izv. Sarat. un-ta. Nov. ser. Ser. Sotsiologiya. Politologiya”, t. 19, 2019, nr 4.
Górecki M., Cztery modele wywierania wpływu na podmioty stosunków międzynarodowych w perspektywie konstruktywistycznej, https://repozytorium.ukw.edu.pl/bitstream/handle/item/4709/Cztery%20modele%20wywierania%20wplywu%20na%20podmioty%20stosunkow%20miedzynarodowych%20w%20perspektywie%20konstruktywistycznej.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
Gudkov L., Vremya i istoriya v soznanii rossiyan, chast II, „Vestnik obshchestvennogo mneniya” 2010, nr 2(104).
Gumilev L., Etnogenez i biosfera zemli, Sankt-Peterburg 2001.
Heller M., Historia Imperium Rosyjskiego, Warszawa 2002.
Ivan Ilin: izgnannik i patriot, https://www.culture.ru/materials/206622/ivan-ilin-izgnannik-i-patriot.
Kapuśniak T. (T. Stępniewski), Ukraina jako obszar wpływów międzynarodowych po zimnej wojnie, Warszawa – Lublin 2008.
Kontseptsiya gumanitarnoy politiki Rossiyskoy Federatsii za rubezhem, 05.09.2022, http://static.kremlin.ru/media/events/files/ru/G3CkAuMhZXio8AzNaweT3wTGTaEA16OU.pdf.
Kasianov G., „Ukrainian Nazis” as an invented enemy, https://russiapost.net/politics/ukrainian_nazis?fbclid=IwAR1SXsTntV9D1pqKSxgQ16eA-PS0AX77BDpYYD_CpY5KHFzYrsSLP2g49qs.
Kasianov G., The War Over Ukrainian Identity, https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2022-05-04/war-over-ukrainian-identity?fbclid=IwAR0g6XfkmqxWvnxSCPYcdiscDJdSoEuaKn7wXE50F7Ymj-LUSlO774JJufNU.
Kasyanov G., Past continuous: іstorichna polіtyka 1980-kh – 2000-kh. Ukraina і susіdy, Kyiv 2018.
Kasyanov G., K probleme definitsiy: istoricheskaya pamyat, istoricheskaya politika, [w:] Іstorіya. Pamyat. Polіtika. Zbіrnyk statey, G. Kasyanov, O. Gayday (red.), Kyiv 2016.
Kolesnikov A., Istoriya pod ruzhem: nesekretnaya voyna Kremlya, https://carnegiemoscow.org/2020/04/09/ru-pub-81437.
Kostyuk B., Pam’yatnyky tym, hto zagynuv na vijni, zhodnoyu miroyu ne mozhna rujnuvaty – istoryk, https://www.radiosvoboda.org/a/26985152.html.
Kovba D. M., Politika pamyati v kontekste teorii „myagkoy sily”, https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/42282/1/978-5-7996-1865-0_2016_20.pdf.
Kozłowski S., Wybitność i niezależność w ujęciu deterministycznym, „Studia Politologiczne”, t. 14, 2009.
Krot M., Samygin P., „Ispytaniya Krymom…”: Imperskoe soznanie rossiyskogo obshchestva v epokhu krymskoy voyny 1853-1856 gg. i na sovremennom etape, „Istoricheskaya i sotsialno-obrazovatelnaya myśl” 2014, nr 4 (26).
Krotz Ul., History and Foreign Policy in France and Germany, Palgrave Macmillan, London 2015.
Kuchuk A., Istoricheskaya politika kak odin iz klyuchevykh faktorov v otnosheniyakh mezhdu Rossiey i Polshey, https://russiancouncil.ru/blogs/mosmolrop/istoricheskaya-politika-kak-odin-iz-klyuchevykh-faktorov-v-otnosheniya/.
Kukułka J., Teoria stosunków międzynarodowych, Warszawa 2000.
Legucka A., Rosyjskie żądania gwarancji bezpieczeństwa wobec USA i NATO, https://www.pism.pl/publikacje/rosyjskie-zadania-gwarancji-bezpieczenstwa-wobec-usa-i-nato.
Levchenkov A.S., Istoricheskiy revizionizm i pamyat o Velikoy Otechestvennoy voyne v geopoliticheskom protivostoyanii na zapadnom flange postsovetskogo prostranstva, „Postsovetskie issledovaniya”, t. 4, 2021, nr 7.
Letnyakov D.E., K voprosu o genealogii imperskogo soznaniya v Rossii, „Filosofskiy zhurnal”, t. 8, 2015, nr 2.
List Putina do Polaków (pełna wersja), https://wyborcza.pl/7,75399,6983945,list-putina-do-polakow-pelna-wersja.html.
Łukasik P., Memory as a soft power: A case of Polish-Lithuanian dialogical memory, „Acta Politica Polonica” 2020, nr 2(50).
Machkarina O., Russko-nemetskiy filosofskiy dialog, „Vestnik MGU” 2000, nr 3.
Maj Cz., Wpływ w stosunkach międzynarodowych, „Przegląd Politologiczny” 2018, nr 1.
Mateleshko Yu., Osoblivostі polіtiki „myagkoyi syly” Rosіyi shcho do Ukrayiny (1991-2013), „Zbіrnik naukovikh prats” 2020, nr 2(25).
Menkiszak M., Doktryna Putina: Tworzenie koncepcyjnych podstaw rosyjskiej dominacji na obszarze postradzieckim, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2014-03-27/doktryna-putina-tworzenie-koncepcyjnych-podstaw-rosyjskiej.
Miller A., Politika pamyati v Rossii. Rol negosudarstvennykh agentov, [w:] Іstorіya. Pamyat. Polіtika. Zbіrnyk statey, G. Kasyanov, O. Gayday (red.), Kyiv 2016.
Mishhenko М., Ulyublenyj filosof Putina, https://uain.press/articles/ulyublenij-filosof-putina-1409067.
Museums and Monuments to the Memory of the Victims of Communist Dictatorships, A. Kaminsky (ed.), Dresden 2018.
Mustafin A., Otechestvennaya geosotsiologiya i geograficheskiy determinizm: sravnitelnyy analiz, „Vestnik KemGUKI” 2012/21.
Naumov A., Istoricheskaya pamyat o Velikoy Otechestvennoy voyne kak resurs „myagkoy sily” sovremennoy Rossii, „Izvestiya Altayskogo gosudarstvennogo universiteta” 2020, nr 6(116).
Nemenskiy O., Neonatsizm na sovremennoy Ukraine, „Voprosy natsionalizma” 2019, nr 1(32).
Oleynikov A., Sovremennaya istorichnost i politika vremeni, https://liberal.ru/authors-projects/sovremennaya-istorichnost-i-politika-vremeni.
Panchenko Zh., Geopoliticheskaya kontseptsiya „Yevraziystvo” kak faktor vliyaniya na bezopasnost v Vostochnoy Yevrope, „Wschód Europy. Studia humanistyczno-społeczne” 2016, nr 2.
Pakhalyuk K.A., Myagkaya sila i politika pamyati v kontekste vneshney politiki sovremennoy Rossii: tochki peresecheniya, http://ashpi.asu.ru/ic/?p=4772.
Pastushenko T., Vijna pamyati v chasy vijny: vidznachennya peremogy nad nacyzmom pislya Revolyuciyi Gidnosti, [w:] Suspil’no-politychna aktyvnist’ ta istorychna pamyat’ yevrejs’koyi spil’noty v konteksti yevrointegraciyi Ukrayiny, Kyiv 2020.
Pietraś M., Kategoria wpływu w stosunkach międzynarodowych, [w:] Region Azji Centralnej jako obszar wpływów międzynarodowych, B. Bojarczyk, A. Ziętek (red.), Lublin 2008.
Pochemu natsizm vozrodilsya na Ukraine, a ne v Germanii, https://rg.ru/2022/04/06/pochemu-nacizm-vozrodilsia-na-ukraine-a-ne-v-germanii.html.
Posacki A., Slavyanskaya voyna tsivilizatsiy? Sovremennoe neoevraziystvo i ukrainskiy konflikt, „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU”, t. 13, 2017.
Poslanie Prezidenta Federalnomu Sobraniyu, http://kremlin.ru/events/president/news/17118.
Poslanie Prezidenta Federalnomu Sobraniyu, http://www.kremlin.ru/events/president/news/47173
Poslanie Prezidenta Federalnomu Sobraniyu s 2015 g., http://kremlin.ru/events/president/news/50864.
Poslanie Prezidenta Federalnomu Sobraniyu s 2016 g., http://www.kremlin.ru/events/president/transcripts/messages/53379.
Poslanie Prezidenta Federalnomu Sobraniyu s 2020 g., http://www.kremlin.ru/events/president/transcripts/messages/62582.
Putin skazal kak Aleksandr I, https://www.gazeta.ru/science/2014/04/08_a_5982937.shtml.
Radzik R., Rosyjski imperializm wspólnotowy. Trójjedyny naród ruski w badaniach socjologicznych, Lublin 2016.
Rafal’s’kyj O., Cyvilizacijna identychnist’ ukrayinstva: istoriya i suchasnist’, Kyiv 2022.
Rosiya – ce fashysts’ka derzhava. Yakshho Ukrayina ne peremozhe, nas ochikuyut’ desyatylittya temryavy – Timoti Snajder, https://texty.org.ua/fragments/106742/rosiya-ce-fashystska-derzhava-yaksho-ukrayina-ne-peremozhe-nas-ochikuye-desyatylittya-temryavy-timoti-snajder/.
Serhan Y., Who is Vladimir Putin’s Revisionist History For?, https://www.theatlantic.com/international/archive/2022/02/putin-russia-ukraine-revisionist-history/622936/.
Shevchenko O., Knyaz Volodimir Velikiy u neoimperskiy propagandi Rosiyi: privlasnennya chuzhoyi istoriyi, „Biuletyn. Monitoring propagandy i dezinformacji” 2020, nr 1.
Senyavskiy A., Senyavskaya Ye., Pole boya – istoricheskaya pamyat, voennaya istoriya Rossii KhKh veka v kontekste psikhologicheskoy voyny i sovremennoy geopolitiki, „Zhurnal rossiyskikh i vostochnoevropeyskikh istoricheskikh issledovaniy” 2010, nr 1.
Slovo Svyateyshego Patriarkha Kirilla v Nedelyu 4-yu Velikogo posta posle Liturgii v glavnom khrame Vooruzhennykh sil RF, http://www.patriarchia.ru/db/text/5914188.html.
Stattya Volodimira Putіna „Pro іstorichnu yednіst rosіyan ta ukrayintsіv”, http://kremlin.ru/events/president/news/66182.
Vidkryte [ukrayinske] suspilstvo ta jogo [rosijski] vorogy, https://zbruc.eu/node/25342.
Vihrov M., Liberal’nyj shtam „russkogo mira”, https://tyzhden.ua/World/252118.
V Kremle otmetili silnoe vliyanie storonnikov natsizma na politiku Ukrainy, https://lenta.ru/news/2021/07/05/kreml_peskov/.
Vorontsova O., Kultura i istoricheskaya pamyat kak resurs „myagkoy sily” Rossii na mezhdunarodnoy arene, https://histrf.ru/read/articles/kultura-i-istorichieskaia-pamiat-kak-riesurs-miaghkoi-sily-rossii-na-miezhdunarodnoi-arienie.
Wasiuta O., Wasiuta S., Przywłaszczenie historii jako sposób walki informacyjno-psychologicznej Rosji przeciwko Ukrainie, „Nowa Polityka Wschodnia” 2022, nr 3(33).
Wasiuta O., Wasiuta S., Wojna hybrydowa Rosji przeciwko Ukrainie, Kraków 2017.
Władimir Putin porównuje się do cara Piotra Wielkiego, https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art36488421-wladimir-putin-porownuje-sie-do-cara-piotra-wielkiego.
Władimir Putin wciela się w historyka, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/swiat/artykuly/8209031,wladimir-putin-wciela-sie-w-historyka.html.
Wójcik A., Polityka historyczna jako forma budowy wizerunku Polski na arenie międzynarodowej, „Świat Idei i Polityki”, t. 15, 2016.
Yakubin O., Strasti za vijnoyu: kolektyvna pam’yat’ v Ukrayini (2010 i roky), https://commons.com.ua/uk/strasti-za-vijnoyu/.
Yakubova L., „Russkiy mir” v Ukrainі na krayu prіrvy, Kyiv 2018.
Yedlic’kyj Ye., Lyeshek Kolakovs’kyj: istoriya ta vidpovidal’nist, „Krytyka”, vol. XIV, nr 5/6.
Yushchenko peresmatrivaet istoriyu i sam stanovitsya zhertvoy istoricheskoy revizii, https://inosmi.ru/20080424/240985.html.
Yushchenko peresmatrivaet istoriyu i sam stanovitsya zhertvoy istoricheskoy revizii, https://focus.ua/politics/19621.
Zakon Ukrayiny Pro uvichnennya peremogy nad nacyzmom u Drugij svitovij vijni 1939-1945 rokiv, „Vidomosti Verhovnoyi Rady” 2015, nr 25.
Zakon Ukrayiny pro zasudzhennya komunistychnogo ta nacional-socialistychnogo (nacysts’kogo) totalitarny’h rezhy’miv v Ukrayini ta zaboronu propagandy yihn’oyi symvoliky, „Vidomosti Verhovnoyi Rady” 2015, nr 26.
Zarzycka E., Oblicza autorytaryzmu. Putinizm, czyli zwyczajny, rosyjski faszyzm (wywiad z prof. Walentym Balukiem), https://polskieradio24.pl/5/1223/Artykul/2991583.
Zashkil’nyak L., Pro svobodu i obmezhennya v piznanni my’nulogo: ukrayins’ka istoriografiya na pochatku XXI stolittya, „Harkivs’kyj istoriografichnyj zbirnyk”, t. 15, 2016.
Zashkil’nyak L., Istorychna pam’yat’ ta istoriografiya yak doslidnyc’ke pole dlya intelektual’noyi istoriyi, „Ukrayina: kul’turna spadshhyna, nacional’na svidomist’, derzhavnist”, 2006-2007/15.
Zhurzhenko T., Geopolityka pam’yati, „Krytyka” 2009, nr 3-4.
Znojek M., Kultura jako źródło soft power państwa, „Studia i Prace WNEIZ US” 2018, nr 53/2.
Artykuł ma na celu spojrzenie na kulturę rosyjską jako miękką siłę przez pryzmat wielkoskalowej inwazji FR przeciwko Ukrainie i przeanalizowanie zmian w jej postrzeganiu, które nastąpiły wskutek tych wydarzeń. Kultura rosyjska, zwłaszcza wysoka, jest znana i ceniona na świecie, co daje jej siłę przyciągania oraz możliwości do wywierania wpływu. Jednocześnie jest ona nie tylko źródłem prestiżu i narzędziem promowania Rosji, ale też szerzenia rosyjskich mitów imperialnych, które przyczyniły się do inwazji na Ukrainę. Kultura rosyjska poza granicami FR funkcjonuje pod ścisłą kontrolą władz, a jej popularyzacja traktowana jest jako „operacja specjalna”. Ponadto nałożyła ona optykę imperialną na postrzeganie „bliskiej zagranicy”, pozbawiła Ukrainę prawa do swojej historii, tożsamości i dziedzictwa kulturowego. Z powodu swojej kolonialnej natury nie dostrzega cierpienia ciemiężonych do niedawna narodów, przez co nie jest zdolna zapobiec tragedii ich zniszczenia, jak to ma miejsce w przypadku Ukrainy i jej kultury. Wszczęta przez władze FR wojna przyczyniła się do swoistej defraudacji soft power Rosji. Jednakże wśród społeczności międzynarodowej nie ma zgody odnośnie do nałożenia sankcji na kulturę rosyjską. Ukraińscy działacze kultury zarzucają środowisku międzynarodowemu hipokryzję, gdyż występując w obronie kultury rosyjskiej nie dostrzega ono świadomego i systematycznego niszczenia kultury ukraińskiej. Kultura rosyjska potrzebuje reinterpretacji i zdemaskowania optyki imperialnej, gdyż bezkrytyczne jej przyswajanie stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego państw „bliskiej zagranicy”
N. Gergało-Dąbek, Soft power kultury rosyjskiej w kontekście wojny Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 177-203, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.8
Andrukhovych Yu., Sto sіm na dvanadtsyat’, Zbruč, 10.06.2022, https://zbruc.eu/node/112159.
Baza rosiys’kykh propahandystiv, You Control, 05.07.2022, https://youcontrol.com.ua/articles/baza-propahandystiv/.
Besançon A., Przedmowa do wydania francuskiego, [w:] M. Riabczuk, Dwie Ukrainy, Wrocław 2004.
Czaja J., Bezpieczeństwo kulturowe. Zarys problematyki, Kraków 2004.
Czajkowski A., Federacja Rosyjska: przywracanie utraconej wielkości, [w:] Polityka zagraniczna. Aktorzy, potencjały, strategie, T. Łoś-Nowak (red.), Warszawa 2011, s. 81-103.
Davies N., Europa między Wschodem a Zachodem, przeł. B. Pietrzyk, Kraków 2007.
Dekolonіzatsіya. Pіdbіrka statey ta materіalіv, Ukrainian Institute, https://ui.org.ua/sectors/decolonization-selected-articles/.
Destroyed cultural heritage of Ukraine, https://culturecrimes.mkip.gov.ua/.
Donald Trump na szczycie G7: Krym jest rosyjski, bo wszyscy mówią po rosyjsku, „Rzeczpospolita”, 14.06.2018, https://www.rp.pl/swiat/art1902451-donald-trump-na-szczycie-g7-krym-jest-rosyjski-bo-wszyscy-mowia-po-rosyjsku.
„Dumayu, chto poslednyaya glava putinskogo gosudarstva nachalas’”. Boris Akunin o voyne i „Nastoyashchey Rossii”, BBC News. Russkaya sluzhba, 17.03.2022, https://www.bbc.com/russian/news-60753918.
Eliot T.S., Uwagi ku definicji kultury, przekł. J. Rybski, Kraków 2016.
Fiut A., Brodski do Ukraińców: „Niech was teraz Szwaby z Lachami/ Wezmą w lepiance od tylca”, Wyborcza.pl, 21.05.2022, https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,28469769,josif-brodski-do-ukraincow.html#S.related-K.C-B.1-L.2.zw.
Gergało-Dąbek N., Język rosyjski jako instrument wywierania wpływu w wojnie hybrydowej Rosji z Ukrainą, [w:] Bezpieczeństwo Polski w XXI wieku, S. Jaczyński, M. Kubiak (red.), Warszawa, s. 205-226.
Institute For The Study Of War, 30.08.2022, https://www.understandingwar.org/backgrounder/russian-offensive-campaign-assessment-august-30.
Iosif Brodskiy – Na nezavisimost’ Ukrainy (1992), https://www.youtube.com/wat·sh?v=grFRNnPePJw.
Is it possible to separate Pushkin from Putin?, Ukraine Crisis Media Center, 05.04.2022, https://uacrisis.org/en/pushkin-putin.
Khromeychuk O., We are fighting for the right to have a future, Olesya Khromeychuk, 23.03.2022, https://www.olesyakhromeychuk.com/publications/we-are-fighting-for-the-right-to-have-a-future?fbclid=IwAR1dv4vJ3YLfNxDVOeFfrdfAaP2-3ce39dSIrkS_fGOUUo2FnktVmm9Qdk.
Kto khochet zhertv? Obrashcheniye pisateley Rossii po povodu spetsial’noy operatsii nashey armii v Donbasse i na territorii Ukrainy, „Literaturnaya gazeta”, nr 8(6822), https://lgz.ru/article/-8-6822-23-02-2022/kto-khochet-zhertv/.
Kulbaczewska-Figat M., Poszli precz!, „Trybuna”, 05.04.2022, https://trybuna.info/gospodarka/poszli-precz/.
Kuruts-Tkach L., Ukraine’s Stolen History, Stolen Culture, Atlantic Council, 26.02.2016, https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/ukraine-s-stolen-history-stolen-culture/Kіnan E., Rosiys’ki istorychni mify, per. V. Shovkun, Kyyiv 2001.
Łoś R., Soft power Rosji, „Przegląd Strategiczny” 2017, nr 10, s. 565-579, https://doi.org/10.14746/ps.2017.1.30.
Margolis E., Esli vypalo v imperii rodit’sya. Brodskiy i kolonializm russkoy kul’tury, „Novaya gazeta”, 09.07.2022, https://novayagazeta.eu/articles/2022/07/09/esli-vypalo-v-imperii-roditsia.
Międzynarodowe stosunki polityczne, M. Pietraś (red.), Lublin 2006.
Nye J.S., Soft power. Jak osiągnąć sukces w polityce światowej, przeł. J. Zaborowski, Warszawa 2007.
O vnesenii izmeneniy v gosudarstvennuyu programmu Rossiyskoy Federatsii „Razvitiye kul’tury” i priznanii utrativshimi silu nekotorykh aktov i otdel’nykh polozheniy nekotorykh aktov Pravitel’stva Rossiyskoy Federatsii, Pravitel’stvo Rossii, 01.11.2021, http://government.ru/docs/all/137420/.
Obraz voroha: Yak rosiys’kyy kinematohraf rozpalyuye nenavyst’ do ukrayintsiv, EuroKharkiv, 28.07.2022, https://euro.kharkiv.ua/obraz-voroga-yak-rosijskyj-kinematograf-rozpalyuye-nenavyst-do-ukrayincziv/.
Ombudsmen FRG vyskazalas’ protiv boykota russkoy kul’tury i iskusstva, https://www.rbc.ru/politics/20/04/2022/625f27f99a79475714772d16.
Paulo Coelho: Ukraine crisis ‘convenient excuse’ for Russophobia, Al Mayadeen, 12.03.2022, https://english.almayadeen.net/news/art-culture/paulo-coelho:-ukraine-crisis-convenient-excuse-for-russophob.
Pochemu neobkhodimo byt’ so svoyey stranoy, kogda ona sovershayet istoricheskiy povorot i vybor. Otvechayet Mikhail Piotrovskiy, „Rossiyskaya gazeta”, 22.06.2022, https://rg.ru/2022/06/22/kartina-mira.html.
Późnowestfalski ład międzynarodowy, M. Pietraś, K. Marzęda (red.), Lublin 2008.
Prezydent Nimechchyny zaprosyv ukrayins’koho posla na rosiys’kyy kontsert, Zaxid.net, 27.03.2022, https://zaxid.net/prezident_nimechchini_zaprosiv_ukrayinskogo_posla_na_rosiyskiy_kontsert_n1539585.
Pushkin – takyy samyy fashyst i ksenofob, yak i bud’-yakyy propahandyst Kremlya – Vakhtang Kebuladze, https://www.youtube.com/wat·sh?v=T8ZVBN-XOrM.
Is it possible to separate Pushkin from Putin?, Ukrayins’kyy kryzovyy media-tsentr, https://uacrisis.org/en/pushkin-putin.
Radzik R., Rosyjski imperializm wspólnotowy. Trójjedyny naród ruski w badaniach socjologicznych, Lublin 2016.
Raffensperger C., Ties of Kinship – Genealogy and Dynastic Marriage in Kyivan Rus, Harvard University Press, 2016.
Rodkiewicz W., Koncepcja polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej, „Tydzień na Wschodzie”, 20.02.2013, http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/tydzien-na-wschodzie/2013-02-20/koncepcja-polityki-zagranicznej-federacji-rosyjskiej.
Rosiys’kyy prapor bude tam, de ye rosiys’ka mova: Fond „Russkyy myr”, Ukrainian Institute, marzec–lipiec 2022, https://ui.org.ua/sectors/russkiy-mir-foundation/?fbclid=IwAR2Rly5Dbgv_235Ir_6KC6cPmHBTm4J64S-ApRPtn-grzN3lKlf_TwucXiM.
Rosіys’ka kul’turna diplomatіya: strategіya ta іnstrumenti – analіz Ukraїns’kogo іnstitutu na prikladі Fondu Gorchakova, Ukrainian Institute, 15.06.2022, https://ui.org.ua/news/russian-cultural-diplomacy/.
‘Russia stole our history’: Ukraine’s bitter struggle to keep the truth alive, The Guardian, 16.07.2022, https://www.theguardian.com/world/2022/jul/16/russia-stole-our-history-ukraine-bitter-struggle-to-keep-the-truth-alive.
Sherr J., Hard Diplomacy and Soft Coercion: Russia’s Influence Abroad, Washington 2013.
Shlegel’ K., Ukrainskiy vyzov. Otkrytiye evropeyskoy strany, Kyyiv 2017.
Strategiya gosudarstvennoy kul’turnoy politiki na period do 2030 goda, Pravitel’stvo Rossiyskoy Federatsii, 29.02.2016, http://static.government.ru/media/files/AsA9RAyYVAJnoBuKgH0qEJA9IxP7f2xm.pdf.
The enemy is Putin, not Pushkin, PEN-Deutschland, 06.03.2022, https://www.pen-deutschland.de/de/2022/03/06/the-enemy-is-putin-not-pushkin/.
Thompson E.M., Trubadurzy imperium. Literatura rosyjska i kolonializm, przekł. A. Sierszulska, Kraków 2000.
„Tsya viyna – viyna kul’tur”: yak svit mystetstva vystupaye liderom nenasyl’nyts’koyi borot’by proty okupatsiyi v Ukrayini, International Center on Nonviolent Conflict, 05.07.2022, https://www.nonviolent-conflict.org/blog_post/war-of-cultures-ukrainian-translation/.
‘Ukraine’s heritage is under direct attack’: why Russia is looting the country’s museums, The Guardian, 27.05.2022, https://www.theguardian.com/artanddesign/2022/may/27/ukraine-russia-looting-museums.
V Rossii primut kul’turnyye popravki, Octagon, 13.07.2022, https://octagon.media/istorii/v_rossii_primut_kulturnye_popravki.html.
Vatykan zaminyv tekst pro „bratni narody” na khresniy khodi, Zaxid.net, 16.04.2022, https://zaxid.net/vatikan_zaminiv_tekst_pro_bratni_narodi_na_hresniy_hodi_n1541120Vlasni nazvy #6: Ukrayins’ka kul’tura ochyma Zakhodu, https://www.youtube.com/watch?v=iSZWMStYAmc.
Volodymyr Sheyko, heneral’nyy dyrektor Ukrayins’koho instytutu: rosiys’ka kul’tura vyyavylas’ bezporadnoyu, aby zapobihty trahediyi nyshchennya Ukrayiny, Ukrinform, 11.06.2022, https://www.ukrinform.ua/rubric-culture/3503034-volodimir-sejko-generalnij-direktor-ukrainskogo-institutu.html?fbclid=IwAR3rPFvBjelN4MhFOBVweLI_n5WnNfDNcnEJ85YrDDCcPFq0mxLXrOXr4oA.
Vystupleniye i otvety na voprosy Ministra inostrannykh del Rossii S.V.Lavrova na vtorom Mezhdunarodnom nauchno-ekspertnom forume „Primakovskiye chteniya”, Moskva, 30 iyunya 2017 goda, Ministerstvo inostrannykh del Rossiyskoy Federatsii, 30.06.2017, http://www.mid.ru/ru/foreign_policy/news/-/asset_publisher/cKNonkJE02Bw/content/id/2804842.
Włodkowska-Bagan A., Soft power w polityce zagranicznej Federacji Rosyjskiej wobec państw „bliskiej zagranicy”, „e-Politikon”, 2012, nr 3, s. 36-61.
Yermolenko V., From Pushkin to Putin: Russian Literature’s Imperial Ideology, „Foreign Policy”, 25.06.2022, https://foreignpolicy.com/2022/06/25/russia-ukraine-war-literature-classics-imperialism-ideology-nationalism-putin-pushkin-tolstoy-dostoevsky-caucasus/?fbclid=IwAR190gbnIWi_grjPitfXQ-U5_XwSNp_LlFJiAUV8q-atOwnChNI2F5e04oU.
Zabuzhko O., Z urokiv velykoho blefu: chomu 40 mil’yoniv ukrayintsiv kynuly na potalu „seriynomu vbyvtsi”, Radіo Svoboda, 25.04.2022, https://www.radiosvoboda.org/a/zakhid-putin-khb-viyna-ukrayina/31820455.html?fbclid=IwAR3brZP2wSd7xjQOvnXJntpl_Ub3lwu4aAKL3WzFzD7UXgaEj-TCSPLhMmdo.
Zaklyk Ukrayins’koho instytutu shchodo pryzupynennya spivpratsi z Rosiyeyu i populyaryzatsiyi rosiys’koho mystetstva, Ukrainian Institute, https://ui.org.ua/news/stop-cooperation-with-russia/.
Zasedaniye Mezhdunarodnogo diskussionnogo kluba „Valday” 22 oktyabrya 2015 g., Prezident Rossii, 22.10.2015, http://www.kremlin.ru/events/president/news/50548.
Zasedaniye Mezhdunarodnogo diskussionnogo kluba „Valday” 27 oktyabrya 2016 g., Prezident Rossii, 27.10.2016, http://www.kremlin.ru/events/president/news/53151.
Celem artykułu jest analiza „teorii szaleńca” – teorii politycznej powszechnie kojarzonej z polityką zagraniczną prezydenta USA Richarda Nixona – w rosyjskiej retoryce wojennej, szczególnie po 24 lutego 2022 r. Zgodnie z tą teorią przywódca kultywuje obraz szaleństwa, aby uwiarygodnić swoje groźby wykorzystania broni atomowej i skłonić wrogów do dwukrotnego zastanowienia się przed podjęciem jakiejś decyzji. Wraz z rosyjską inwazją na Ukrainę teoria szaleńca została przypomniana i ponownie jest stosowana do wyjaśniania coraz bardziej nieobliczalnego zachowania rosyjskiego prezydenta Władimira Putina, który 27 lutego 2022 r. nakazał swojemu ministrowi obrony i szefowi sztabu generalnego zainicjowanie specjalnych zadań bojowych przez jednostki odstraszania nuklearnego. Takie zachowanie Putina przywodzi na myśl to, co zostało opisane w polityce zagranicznej jako teoria szaleńca – poczucie, że ktoś jest zdolny do wszystkiego, jeśli nie może doprowadzić wojny do końca tak, jak chce.
O. Wasiuta, Zagrożenia nuklearne i „teoria szaleńca” w rosyjskiej retoryce wojennej, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 205-243, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.9
„Zachem nam mir, yesli v nem ne budet Rossii?” – Kiselov, 27.02.2022, https://tjournal.ru/flood/547111-zachem-nam-mir-esli-v-nem-ne-budet-rossii-kiselev.
„Zachem nam takoy mir, yesli tam ne budet Rossii?” Putin – o global’noy katastrofe posle yadernogo udara, 07.03.2018, https://meduza.io/news/2018/03/07/zachem-nam-takoy-mir-esli-tam-ne-budet-rossii-putin-o-globalnoy-katastrofe-posle-yadernogo-udara.
77% rosiyan pidtrymuyut’ viynu v Ukrayini – opytuvannya „Levada-tsentr”, https://bykvu.com/ua/bukvy/77-rosiian-pidtrymuiut-viinu-v-ukraini-opytuvannia-levada-tsentr/.
Acharya A., Grillo E., War with Crazy Types, „Political Science Research and Methods”, vol. 3, issue 2, May 2015.
Antelava N., Lomashvili M., Making sense of nuclear threats and Nixon-era ‘Madman theory’ in Russian war rhetoric, 12.05.2022, https://www.codastory.com/newsletters/russia-nuclear-threats/.
Bielski L., Trąba M., Historia powszechna, Lubień 2003.
Bil’shist’ rosiyan pidtrymuyut’ viynu v Ukrayini, a vidpovidal’nist’ za zahybel’ lyudey pokladayut’ na Zakhid – opytuvannya, 29.04.2022, https://www.slovoidilo.ua/2022/04/29/novyna/suspilstvo/bilshist-rosiyan-pidtrymuyut-ijnu-ukrayini-a-vidpovidalnist-zahybel-lyudej-pokladayut-zaxid-opytuvannya.
Braw E., Putin is «Playing the Madman” to Trick the West, 04.01.2015, https://www.newsweek.com/2015/04/10/impeccable-logic-behind-putins-madman-strategy-318529.html.
Brown A., The Madman Political Theory: Explaining Acting Crazy For Political Leverage, From Nixon To Putin, 04.03.2022, https://moguldom.com/397364/the-madman-political-theory-explaining-acting-crazy-for-political-leverage-from-nixon-to-putin/.
Buncombe A., Ukraine: Putin declares war and warns foreign powers of unprecedented ‘consequences’ if they interfere, 24.02.2022, https://www.independent.co.uk/news/world/europe/putin-russia-ukraine-military-invade-b2022046.html.
Burr W., Kimball J.P., Nixon, Kissinger, and the Madman. Strategy during Vietnam War, 29.05.2015, https://networks.h-net.org/node/72044/pdf.
Burr W., Kimball J.P., Nixon’s Nuclear Spectre. Nixon’s Nuclear Specter: The Secret Alert of 1969, Madman Diplomacy, and the Vietnam War, University Press of Kansas, 2015.
Chivvis C.S., I’ve studied the possible trajectories of the Russia–Ukraine war.
None are good, 08.03.2022, https://www.theguardian.com/commentisfree/2022/mar/08/russia-ukraine-war-possible-trajectories.
Chomu rosiyany pidtrymuyut’ viynu z Ukrayinoyu?, 12.03.2022, https://defence-ua.com/army_and_war/chomu_rosijani_pidtrimujut_vijnu_z_ukrajinoju-6385.html.
Cohen R., The Escalation Fixation, 06.05.2022, https://www.rand.org/blog/2022/05/the-escalation-fixation.html.
Coll S., The Madman Theory of North Korea, 24.09.2017, https://www.newyorker.com/magazine/2017/10/02/the-madman-theory-of-north-korea.
Defiant Putin mauls Macron in Moscow. Russian president fires both barrels at NATO alliance, while Macron notes diplomacy with Russia carries ‘an element of ingratitude’, 07.02.2022, https://www.politico.eu/article/vladimir-putin-russia-welcomes-emmanuel-macron-france-into-his-lair-kremlin-ukraine/.
Dimitriadis D., Overton I., The ‘madman despot’ theory only serves to embolden Vladimir Putin, 25.04.2022, https://aoav.org.uk/2022/the-madman-despot-theory-only-serves-to-embolden-vladimir-putin/.
Ellsberg D., The Political Uses of Madness, Wykład wygłoszony w Lowell Institute of the Boston Public Library, https://ia800102.us.archive.org/20/items/ThePoliticalUsesOfMadness/ELS005-001.pdf.
Fishbain D.A., Fletcher J.R., Aldrich T.E., Davis J.H., Relationship between Russian roulette deaths and risk-taking behavior: a controlled study, „The American Journal of Psychiatry”, vol. 144, 1987, issue 5.
Graff G.M., The Madman and the Bomb. The nuclear launch process once haunted Nixon’s aides. 43 years later, is it finally time to reform the system?, 11.08.2017, https://www.politico.com/magazine/story/2017/08/11/donald-trump-nuclear-weapons-richard-nixon-215478/.
Haldeman H.R., DiMona J., The ends of power, New York 1978.
Heer J., Nixon Had His “Madman Theory”. Trump Is Just a Madman, 21.04.2017, https://newrepublic.com/article/142205/nixon-madman-theory-trump-just-madman..
Henry Kissinger at Davos: Ukraine should give up territory to Russia to reach peace, https://www.pubaffairsbruxelles.eu/eu-in-the-media/henry-kissinger-at-davos-ukraine-should-give-up-territory-to-russia-to-reach-peace/.
Hill F., Gaddy C.G., Mr. Putin. Operative in the Kremlin, Washington 2015.
Holz D., Mastermind or madman? Putin shows why the world needs new nuclear agreements, 17.03.2022, https://thebulletin.org/2022/03/mastermind-or-madman-putin-shows-why-the-world-needs-new-nuclear-agreements/.
Jankowicz M., Putin threatens West with ‘consequences greater than any you have faced in history’ if it intervenes in his invasion of Ukraine, 24.02.2022, https://www.businessinsider.com/putin-threatens-worst-ever-consequences-if-west-intervenes-in-ukraine-2022-2?IR=T.
Kahn H., Thinking about the unthinkable, New York 1962.
Kalatur A., Na Zaporiz’kiy AES pozhezha cherez obstrily rosiyan: z’yavylys’ detali, 04.03.2022, https://www.pravda.com.ua/news/2022/03/4/7327993/.
Karlovskyi D., The Foreign Ministry of Russia Threatens Poland with Nuclear Strike, 12.06.2022, https://www.pravda.com.ua/eng/news/2022/06/12/7352076/.
Kimball D., Bugos S., Russia’s War on Ukraine and the Risk of Nuclear Escalation: Answers to Frequently Asked Questions, vol. 14, issue 3, 28.02.2022, https://www.armscontrol.org/issue-briefs/2022-02/FAQ-russia-ukraine.
Kimball J.P., Trump’s Madman Gambit. History shows his nuclear threats will fail, 30.12.2016, https://www.usnews.com/opinion/world-report/articles/2016-12-30/donald-trumps-nuclear-madman-gambit-will-fail.
Kimball J., Burr W., Nixon, Thieu, and the Bomb: CIA Report Sheds Light on Richard Nixon’s Madman Diplomacy, 20.02.2018, https://unredacted.com/2018/02/20/thieu-and-the-bomb-cia-report-sheds-light-on-richard-nixons-madman-diplomacy/.
Kissinger chce przekazania Rosji terytorium. „Może oddacie Alaskę i Bawarię?”, 25.05.2022, https://www.tvp.info/60376062/henry-kissinger-wywolal-burze-lawina-komentarzy-po-kontrowersyjnej-propozycji-amerykanina.
Kostecki W., Zaczniemy wojnę w poniedziałek: kubański kryzys rakietowy 1962, Warszawa 2012.
Krepon M., Putin gives the mad man theory a try, 27.02.2022, https://www.armscontrolwonk.com/archive/1215106/putin-gives-the-mad-man-theory-a-try/.
Kuleba D., Rada Yevropy i „bozhevil’nyy”, 19.01.2018, https://zn.ua/ukr/international/rada-yevropi-i-bozhevilniy-266647_.html.
MAHATE pereviv Tsentr nadzvychaynykh sytuatsiy u rezhym 24/7 cherez sytuatsiyu na Zaporiz’kiy AES, 04.03.2022, https://www.radiosvoboda.org/a/news-mahate-centr-nadzvychaynyh-sytuatsii-zaes/31735618.html.
Marten K., President Putin’s Rationality and Escalation in Russia’s Invasion of Ukraine, 09.03.2022, https://www.ponarseurasia.org/president-putins-rationality-and-escalation-in-russias-invasion-of-ukraine/.
McManus R.W., Revisiting the Madman Theory: Evaluating the Impact of Different Forms of Perceived Madness in Coercive Bargaining, „Security Studies”, vol. 28, 2019, issue 5.
Morawiecki M., Russia’s monstrous ideology must be defeated. It is the equivalent of 20th-century communism and Nazism – and it poses a deadly threat to Europe, 10.05.2022, https://www.telegraph.co.uk/opinion/2022/05/10/russias-monstrous-ideology-must-defeated/.
Naftali T., The Problem With Trump’s Madman Theory It didn’t work for Nixon. It’s even less likely to work now, 04.10.2017, https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/10/madman-theory-trump-north-korea/542055/.
Nardelli A., Seputyte M., Follain J., Delfs A., EU Moves Toward Ousting Russia From SWIFT as Germany Shifts, 26.02.2022, https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-02-26/eu-edges-toward-nuclear-option-of-blocking-russia-from-swift.
Nixon, Kissinger, and the Madman Strategy during Vietnam War, https://nsarchive2.gwu.edu/nukevault/ebb517-Nixon-Kissinger-and-the-Madman-Strategy-during-Vietnam-War/m.
Nycz M., Duda: Rosja musi zapłacić odszkodowania za to, co zniszczyła na Ukrainie, 13.05.2022, https://www.rmf24.pl/raporty/raport-wojna-z-rosja/news-duda-rosja-musi-zaplacic-odszkodowania-za-to-co-zniszczyla-n,nId,6022290#crp_state=1.
Polishchuk V., Zakhid maye pravo daty Ukrayini yaderni boyeholovky dlya zakhystu nezalezhnosti – yevrodeputat, 12.06.2022, https://www.rbc.ua/ukr/news/zapad-imeet-pravo-dat-ukraine-dernye-boegolovki-1655021054.html.
Prezydent pro zayavy Kissindzhera ta NYT: Zhyttya mil’yoniv ukrayintsiv khochut’ obminyaty na ilyuziyu myru, 26.05.2022, https://www.ukrinform.ua/rubric-polytics/3492306-prezident-pro-zaavi-kissindzera-ta-nyt-zitta-miljoniv-ukrainciv-hocut-obminati-na-iluziu-miru.html.
Putin B., „Zachem nam takoy mir, esli nie budet Rossyi”?, 07.03.2018, https://www.svoboda.org/a/29084688.html.
Putin na paradi v Moskvi zayavyv, shcho vtorhnennya v Ukrayinu bulo „zapobizhnym udarom”, 09.05.2022, https://www.radiosvoboda.org/a/news-putin-9-travnia/31840869.html.
Rachman G., Putin, Ukraine and the madman theory of diplomacy, „Financial Times”, 07.02.2022, https://www.ft.com/content/3d8b94e9-0db7-4aa5-ac6a-9fef2ce43ab6.
Rex Tillerson’s agonies, 05.10.2017, https://www.economist.com/united-states/2017/10/05/rex-tillersons-agonies.
Rice A., Daniel Ellsberg Is Still Thinking About the Papers He Didn’t Get to Leak, 28.11.2017, https://nymag.com/intelligencer/2017/11/daniel-ellsberg-on-the-doomsday-machine.html.
Rosen J., Nichter L.A., Madman in the White House. Why looking crazy can be an asset when you’re staring down the Russians, 25.03.2014, https://foreignpolicy.com/2014/03/25/madman-in-the-white-house/.
Schelling T.C., The Strategy of Conflict, London 1960, http://elcenia.com/iamapirate/schelling.pdf.
Schulzinger R.D., Henry Kissinger. Doctor of diplomacy, New York 1989.
Sciutto J., The Madman Theory: Trump Takes On the World Hardcover, 11.08.2020, https://www.amazon.com/Madman-Theory-Trump-Takes-World/dp/0063005689.
Seitz S., Talmadge C., The Predictable Hazards of Unpredictability: Why Madman Behavior Doesn’t Work, „The Washington Quarterly”, 2020, vol. 43(3), DOI: https://doi.org/10.1080/0163660X.2020.1810424.
Sherry M.S., In the Shadow of War, Yale University Press, 1995.
Sikorski R., Zachód ma prawo dać Ukrainie głowice nuklearne. Rosjanie odgrażają się, 12.06.2022, https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art36498021-sikorski-zachod-ma-prawo-dac-ukrainie-glowice-nuklearne-rosjanie-odgrazaja-sie.
Slater J., Trump Is Using the Madman Theory in North Korea Policy Trump Is Using the Madman Theory in North Korea Policy, 3.06.2018, https://nationalinterest.org/feature/trump-using-the-madman-theory-north-korea-policy-26097.
Stepushova L., „Hiena” Evropy Pol’sha vtyahivaet mir v tret’yu mirovuyu voynu, 16.03.2022, https://www.pravda.ru/world/1690791-polska/.
Stevenson J., The Madness Behind Trump’s ‘Madman’ Strategy, New York Times, 26.10.2017, https://www.nytimes.com/2017/10/26/opinion/the-madness-behind-trumps-madman-strategy.html?action=click&pgtype=Homepage&clickSource=story-heading&module=opinion-c-col-right-region.
Suri J., Donald Trump and the ‘Madman’ Playbook, 08.10.2017, https://www.wired.com/story/donald-trump-madman-strategy-north-korea-nuclear-weapons/.
Suri J., The Nukes of October: Richard Nixon’s Secret Plan to Bring Peace to Vietnam, 25.02.2008, http://www.wired.com/2008/02/ff-nuclearwar/ (discussing declassified documents that offered proof of the Madman Theory as well as the plans of October 1969).
Swan J., Scoop: Trump urges staff to portray him as „crazy guy”, 01.10.2017, https://www.axios.com/2017/12/15/scoop-trump-urges-staff-to-portray-him-as-crazy-guy-1513305888.
Taylor P., Inside Vladimir Putin’s head. Paranoid megalomaniac or rational actor? The Russian president’s mental puzzle, 27.02.2022, https://www.politico.eu/article/vladimir-putin-russia-ukraine-nato-nuclear-inside-putins-head/.
Tyshchenko K., U MZS RF natyaknuly, shcho mozhut’ zavdaty yadernoho udaru po Pol’shchi, 12.06.2022, https://www.pravda.com.ua/news/2022/06/12/7352076/.
U Rosiyi pryhrozyly udarom po Pol’shchi za ideyu peredaty yaderni rakety Ukrayini, 12.06.2022, https://www.rbc.ua/ukr/news/rossii-prigrozili-udarom-polshe-ideyu-peredat-1655045600.html.
United States and the Republic of Korea Sign Landmark Free Trade Agreement, 30.06.2007, http://www.ustr.gov/Document_Library/Press_Releases/2007/June/United_States_the_Republic_of_Korea_Sign_Lmark_Free_Trade_Agreement.html.
Volodyn V., Bayden i Zelenskyy voydut v istoriyu kak prezydenty, ustroivshye holodomor, 28.05.2022, http://duma.gov.ru/news/54441/http://duma.gov.ru/news/54441/.
Vstrecha s Prezidentom Belorussii Aleksandrom Lukashenko, 11.03.2022, http://kremlin.ru/events/president/news/67963.
Walt S., Things Don’t End Well for Madmen. The president prizes „unpredictability”, but history isn’t on his side, 16.08.2017, https://foreignpolicy.com/2017/08/16/things-dont-end-well-for-madmen-trump-north-korea/.
Wasiuta O., The crime of genocide in Ukraine (1932-1933), [w:] The Concept of Genocide in International Criminal Law Developments after Lemkin, M. Odello, P. Łubiński (eds.), London 2020.
Welch D.A., Painful Choices: A Theory of Foreign Policy Change, Princeton University Press, 2005.
WION Web Team, Is Vladimir Putin using ‘madman theory’? US intel agencies ‘debating’ over Russian leader’s mental faculties, 01.03.2022, https://www.wionews.com/world/is-vladimir-putin-using-madman-theory-us-intel-agencies-debating-over-russian-leaders-mental-faculties-457920.
Wook-Sik C., Why the tactical nukes Russia, N. Korea are fixated on are more dangerous than strategic nukes, 27.04.2022, https://english.hani.co.kr/arti/english_edition/english_editorials/1040638.html.
W niniejszym artykule przedstawiono główne obszary relacji Turcji z Rosją i Ukrainą oraz politykę Ankary realizowaną w kontekście konfliktu rosyjsko-ukraińskiego. Celem analizy jest ukazanie roli Turcji w wojnie Rosji z Ukrainą, a także wskazanie najważniejszych szans i zagrożeń, jakie wynikają z niej dla tego państwa. W procesie badawczym wykorzystano podejście deskryptywno-eksplanacyjne, które ma pomóc odpowiedzieć na następujące pytania: Jak kształtują się relacje turecko-rosyjskie i turecko-ukraińskie? Co wpływa na politykę Ankary i jej postawę wobec stron wojny na Ukrainie? Jaka jest rola Turcji w kryzysie rosyjsko-ukraińskim? Jakie szanse i zagrożenia niesie za sobą wojna na Ukrainie dla Turcji? Główna hipoteza badawcza zakłada, że działania Turcji, podejmowane w kontekście konfliktu rosyjsko-ukraińskiego, są typowym dla tego państwa balansowaniem i opierają się na dwóch głównych zamierzeniach: dyplomacji w celu wzmocnienia bezpieczeństwa i własnej pozycji w regionie oraz zintegrowanej i wielowymiarowej polityce zagranicznej, która daje możliwość pełnienia istotnej roli w sprawach o znaczeniu globalnym.
D. Liszkowska, Polityka Turcji wobec Rosji i Ukrainy w kontekście zbrojnego konfliktu rosyjsko--ukraińskiego, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 245-269, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.10
Aliriza B., Alterman J.B., Kuchins A.C., The Turkey, Russia, Iran Nexus driving forces and strategies, CSIS 2014, https://csis-website-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/legacy_files/files/publication/130318_Flanagan_Turkey-RussiaIran_web.pdf.
Antalya aims to host more than 10 mln tourists this year, Hurriyetdailynews, 09.06.2022, https://www.hurriyetdailynews.com/antalya-aims-to-host-more-than-10-mln-tourists-this-year-174424.
Aras B., Turkey’s Mediation and Friends of Mediation Initiative, „SAM Papers” 2012, no. 4, http://sam.gov.tr/pdf/sam-papers/SAM_Papers-No.-04.pdf.
Aydogan M., Turkey calls for diplomacy to resolve Crimea issue, aa.com.tr, 23.08.2021, https://www.aa.com.tr/en/politics/turkey-calls-for-diplomacy-to-resolve-crimea-issue/2343701.
Balcer A., Sojusz reżimów autorytarnych? Turcja wobec Iranu i Rosji – wnioski dla Unii Europejskiej, „Seria Analizy Instytutu Studiów Zaawansowanych geopolityka, ekonomia” 2017.
Benedyczak J., Znaczenie Turcji w polityce Federacji Rosyjskiej, PISM, 16.04.2020, https://pism.pl/publikacje/Znaczenie_Turcji_w_polityce_Federacji_Rosyjskiej.
Bryc A., Rosja w XXI wieku. Gracz światowy, Warszawa 2008.
Charpentreau C., Ukraine flies its first Turkish made armed drone over Donbas, aerotimehub, 14.04.2021, https://www.aerotime.aero/articles/27677-ukraine-flies-its-first-turkish-made-armed-drone-over-donbas.
Chudziak M., Kardaś S., Rodkiewicz W., Turcja–Rosja: partnerstwo z rozsądku, „Analizy OSW”, 12.10.2016, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2016-10-12/turcja-rosja-partnerstwo-z-rozsadku.
Chudziak M., Turcja wykluczona z programu produkcji F-35, Analizy OSW, 24.07.2019, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2019-07-24/turcja-wykluczona-z-programu-produkcji-f-35.
Chudziak M., Turcja: konfrontacyjna polityka na Morzu Śródziemnym, „Analizy OSW”, 12.08.2020, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2020-08-12/turcja-konfrontacyjna-polityka-na-morzu-srodziemnym.
Coşkun B.B., Turkey’s Relations with Russia after the Failed Coup: A Friend in Need of a Friend Indeed?, „New Middle Eastern Studies” 2019, no. 9(1).
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy ile bir araya geldi, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, 10.04.2021, https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/126534/cumhurbaskani-erdogan-ukrayna-devlet-baskani-zelenskiy-ile-bir-araya-geldi.
Cziomer E., Implikacje kryzysu ukraińskiego dla polityki Niemiec wobec Rosji w latach 2013-2014, [w:] Bezpieczeństwo międzynarodowe Polska–Europa–świat, J. Zając A. Włodkowska-Bagan, M. Kaczmarski (red.), Warszawa 2015.
Davutoğlu A., Turkish Foreign Policy and The EU in 2010, „Turkish Policy Quarterly”, vol. 8, 2009, no. 3.
Devlen B., ‘Don’t poke the Russian bear’: Turkish policy in the Ukrainian crisis, „Policy Brief” 2014, https://www.files.ethz.ch/isn/180832/a5fa13f65a-0a0fcece44339be2957279.pdf.
Dış Ticaret İstatistikleri, Mayıs 2022, TÜİK, 30.06.2022, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Foreign-Trade-Statistics-May-2022-45540.
Domańska M., Napięta sytuacja między Grecją a Turcją. Erdogan mówi „dość”, wprost.pl, 01.06.2022, https://www.wprost.pl/swiat/10738054/napieta-sytuacja-miedzy-grecja-a-turcja-erdogan-mowi-dosc.html.
Gatopoulos D., Fraser S., Cheap but lethal Turkish drones bolster Ukraine’s defenses, apnews.com, 17.03.2022, https://apnews.com/article/russia-ukraine-middle-east-africa-libya-europe-ecb9e820ea4bddb4464d7e8cb40e82fc.
Gotkowska J., Tarociński J., Rozszerzenie NATO: Szwecja i Finlandia wobec żądań Turcji, „Analizy OSW”, 24.06.2022, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2022-06-24/rozszerzenie-nato-szwecja-i-finlandia-wobec-zadan-turcji.
Heinrich D., Wojna w Ukrainie. Turcja jako mediator, dw.com, 10.03.2022, https://www.dw.com/pl/wojna-w-ukrainie-turcja-jako-mediator/a-61070089.
Hitchcock W.I., Introduction: Making National Strategy in the Twenty-First Century, [w:] Shaper Nations: Strategies for a Changing World, W.I. Hitchcock, M.P. Leffler, J.W. Legro (eds.), London 2016.
Human Rights Watch, Crimea: Persecution of Crimean Tatars Intensifies, hrw.com, 14.11.2017, https://www.hrw.org/news/2017/11/14/crimea-persecution-crimean-tatars-intensifies.
Intimidation of Crimean Tatars continues in Russian-occupied Crimea, Turkey says, dailysabah.com, 10.09.2020, https://www.dailysabah.com/politics/diplomacy/intimidation-of-crimean-tatars-continues-in-russian-occupied-crimea-turkey-says.
Isler C., War in Ukraine: A View from Turkey, 09.05.2022, https://www.conference-board.org/topics/geopolitics/war-in-ukraine-view-from-turkey.
Kaskanis A., Turkey’s role as an international mediator, Tactics Institut For Security & Cunter Terrorism, 19.04.2022, https://tacticsinstitute.com/eurasia/turkeys-role-as-an-international-mediator/.
Keating J., How Turkey is turning the war in Ukraine to its own advantage, 08.06.2022, https://www.grid.news/story/global/2022/06/08/how-turkey-is-turning-the-war-in-ukraine-to-its-own-advantage/.
Kesgin B., Political Leadership and Foreign Policy in Post-Cold War Israel and Turkey, https://kuscholarworks.ku.edu/handle/1808/10424.
Konak A., KIRIM’IN İLHAKI İLE SONUÇLANAN UKRAYNA KRİZİ VE EKONOMİK ETKİLERİ, „International Journal of Afro-Eurasian Research (IJAR)”, vol. 4, 2019, no. 8.
Köstem S., Russian-Turkish cooperation in Syria: geopolitical alignment with limits, „Cambridge Review of International Affairs”, 2020, DOI: https://doi.org/10.1080/09557571.2020.1719040.
Kuleba: Turkey’s participation in Crimea Platform dealt severe blow to Putin, ukrinform.net, 11.10.2021, https://www.ukrinform.net/rubric-polytics/3330812-kuleba-turkeys-participation-in-crimea-platform-dealt-severe-blow-to-putin.html.
Kusa I., Turkey’s Goals in the Russia–Ukraine War, Focus Ukraine, 13.07.2022, https://www.wilsoncenter.org/blog-post/turkeys-goals-russia-ukraine-war.
Michalski A., Nieczypor K., Wiśniewska I., Grain under fire: agreement to unblock Black Sea ports, „Analizy OSW”, 26.07.2022, https://www.osw.waw.pl/en/node/30445.
Możliwa sprzedaż nowych F-16 do Turcji, Strategia i polityka, Lotnictwo wojskowe, Ludzie, Altair.pl, 09.05.2022, https://www.altair.com.pl/news/view?news_id=36907.
Olchowski J., Ukraińsko-turecka rozgrywka z Rosją i Tatarami w tle, „Komentarze IEŚ”, 128(31/2020), https://ies.lublin.pl/komentarze/ukrainsko-turecka-rozgrywka-z-rosja-i-tatarami-w-tle/.
Öncel A., Liapina L., The effects of Turkish-Russian political relations on bilateral trade balance, „Theoretical and Applied Economics”, vol. XXV, 2018, no. 1(614).
Pearson W.R., Turkey between Ukraine and Russia, 28.03.2022, https://www.mei.edu/publications/turkey-between-ukraine-and-russia.
Perzyński M., OSW: Turkish Stream tworzy dylemat dla lokalnych rynków gazu, biznesalert.pl, 14.04.2021, https://biznesalert.pl/osw-turkish-stream-rynki-gazu-europa-energetyka/.
Piechowska M., Socio-Political Situation of the Crimean Tatars, PISM, 14.04.2021, https://pism.pl/publications/SocioPolitical_Situation_of_the_Crimean_Tatars.
Pierini M., Options for the EU-Turkey Relationship, https://carnegieendowment.org/files/4-30-19_Pierini_Final.pdf.
Prof. Nika Czitadze: Realia geopolityczne w regionie Morza Czarnego po aneksji Krymu [ANALIZA], Obserwatormiedzynarodowy.pl, 22.08.2022, https://obserwatormiedzynarodowy.pl/2020/08/22/prof-nika-czitadze-realia-geopolityczne-w-regionie-morza-czarnego-po-aneksji-krymu–analiza/.
Ptak G., What Is Driving Turkey’s Increasing Military Cooperation With Ukraine?, thedefensepost.com, 25.01.2022, https://www.thedefensepost.com/2022/01/25/turkey-ukraine-military-cooperation/.
Rao S., Why Turkey’s rise in Russia-Ukraine war is a masterclass in balancing, hedging strategy, 01.07.2022, https://theprint.in/opinion/why-turkeys-rise-in-russia-ukraine-war-is-a-masterclass-in-balancing-hedging-strategy/1019611/.
Rodkiewicz W., Rosja eskaluje napięcie z Turcją, „Analizy OSW”, 03.02.2016, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2016-02-03/rosja-eskaluje-napiecie-z-turcja.
Rüma İ., Çelikpala M., Russian and Turkish Foreign Policy Activism in the Syrian Theater, „Uluslararasi Iliskiler”, vol. 16, 2019, no. 62, DOI: https://dx.doi.org/10.33458/uidergisi.588930.
Smoleń K., Geostrategiczne położenie Turcji w XXI wieku, Lublin 2020.
Stein A., Turkeys Response to the Russia Ukraine Crisis, Filadelfia 2022.
Strachota K., Tureckie dylematy w cieniu wojny na Ukrainie, Komentarze OSW, 01.07.2022, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2022-07-01/tureckie-dylematy-w-cieniu-wojny-na-ukrainie.
Strachota K., Wilk K., S-400 dla Turcji. Eskalacja kryzysu w stosunkach turecko-amerykańskich, Komentarze OSW, 12.06.2019, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2019-06-12/s-400-dla-turcji-eskalacja-kryzysu-w-stosunkach-turecko.
The Ministry of Foreign Affairs, Relations between Turkey and Ukraine, https://www.mfa.gov.tr/relations-between-turkey-and-ukraine.en.mfa.
The Ministry of Foreign Affairs, Turkey’s Mediation: Critical Reflections From the Field, https://www.mfa.gov.tr/turkey-s-mediation-critical-reflections-from-the-field.en.mfa.
Tognini G., Why Turkey Could Become The Next Haven For Russian Oligarchs Fleeing Sanctions, Forbes, 03.05.2022, https://www.forbes.com/sites/giacomotognini/2022/05/03/why-turkey-could-become-the-next-haven-for-russian-oligarchs-fleeing-sanctions/?sh=587d56091678.
Tol G., The Turkish-U.S. Relationship Current Tensions and Future Prospects, https://library.fes.de/pdf-files/id/14529.pdf.
Topcu E., Tureckie drony na wojnie w Ukrainie, dw.com.pl, 07.03.2022, https://www.dw.com/pl/tureckie-drony-na-wojnie-w-ukrainie/a-61034785.
Tuna O., Russia’s Recent Severe Warnings to Turkey: Background and Future of the Crisis, edam, 27.05.2021, https://edam.org.tr/en/russias-recent-severe-warnings-to-turkey-background-and-future-of-the-crisis/.
Turcja kupi od USA 80 myśliwców F-16? Trwają negocjacje, Forsal.pl, 17.10.2021, https://forsal.pl/swiat/aktualnosci/artykuly/8272646,turcja-kupi-od-usa-80-mysliwcow-f-16-trwaja-negocjacje.html.
Turkey rejects ‘invalid’ Russian elections in Crimea, dailysabah.com, 21.09.2021, https://www.dailysabah.com/politics/diplomacy/turkey-rejects-invalid-russian-elections-in-crimea.
Turkish brands keen to move into Russian malls, Hurriyetdailynews, 14.04.2022, https://www.hurriyetdailynews.com/turkish-brands-keen-to-move-into-russian-malls-172977.
Turkish Citizenship by Investment Increased from 250,000 to 400,000 Dollars, Tremglobal, 13.04.2022, https://www.tremglobal.com/news/turkish-citizenship-by-investment-increased-from-250000-to-400000-dollars.
Türkiye Citizenship by Investment, Henley & Partners, https://www.henleyglobal.com/citizenship-investment/turkey?.
Tutku Aydin F., Turkey Policy on the Russian-Ukrainian Crisis, „SETA Analysis” 2022, no. 70, https://setav.org/en/assets/uploads/2022/02/A77En.pdf.
Wasilewski K., Turcja w procesie przemian: wnioski dla strategii UE, Raport PISM, 29.09.2017, https://pism.pl/publikacje/Turcja_w_procesie_przemian__wnioski_dla_strategii_UE.
Wasilewski K., Turcja wobec agresji Rosji na Ukrainę, PISM, 28.02.2022, https://www.pism.pl/publikacje/turcja-wobec-agresji-rosji-na-ukraine.
Wódka J., Polityka zagraniczna „nowej” Turcji. Implikacje dla partnerstwa transatlantyckiego, Warszawa 2013.
Wódka J., Polityka zagraniczna średniej potęgi. Turcja jako studium przypadku, Warszawa 2019.
Wódka J., Turecka polityka wobec Rosji. Od zimnowojennej konfrontacji do pragmatycznego partnerstwa, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna” 2010, nr 3(30).
Wódka J., Turecka polityka zagraniczna w ujęciu neorealizmu klasycznego, „Biuletyn Analiz i Opinii PAN” 2016, nr 2(23).
Wróbel A., Rosja zawiesza loty do Turcji. To cios dla branży turystycznej, bankier.pl, 13.04.2021, https://www.bankier.pl/wiadomosc/Rosja-zawiesza-loty-do-Turcji-To-cios-dla-branzy-turystycznej-8091896.html.
Współczesne stosunki międzynarodowe. Międzynarodowe stosunki polityczne w XXI wieku – geneza, struktury, funkcje i procesy polityczne, E. Cziomer (red.), Kraków 2015.
Yeşiltaş M., Soft Balancing in Turkish Foreign Policy: The Case of The 2003 Iraq War, „PERCEPTIONS”, Spring-Summer 2009.
Zaniewicz M., Szczyt Platformy Krymskiej, PISM, 25.08.2021, https://www.pism.pl/publikacje/szczyt-platformy-krymskiej.
Żochowski P., Ukraińsko-turecka gra w cieniu Rosji: wizyta Erdoğana w Kijowie, „Analizy OSW”, 04.02.2022, https://www.osw.waw.pl/en/node/29556.
Poniższa analiza ma na celu wskazanie, jakie miejsce w polityce zagranicznej Kanady zajmowała Ukraina po uzyskaniu niepodległości w 1991 r. Dla poniższego wywodu istotne jest również zaprezentowanie, jak ewoluowały relacje dwustronne i jak reagowała Kanada pod wpływem wydarzeń na Ukrainie zapoczątkowanych przez aneksję Krymu przez Federację Rosyjską w marcu 2014 r. Liczna mniejszość ukraińska oraz wpływ lobby ukraińskiego na proces kształtowania polityki zagranicznej Ottawy to główny argument tłumaczący zaangażowanie się Kanady w regionie Europy Środkowo- Wschodniej. Metody badawcze zastosowane w tekście to metoda deskryptywna oraz decyzyjna i analizy zawartości.
M. Marczuk-Karbownik, Ukraina w polityce zagranicznej Kanady po zakończeniu zimnej wojny, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 271-290, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.11
2005: The Year in Review. Canada feels effects of Orange Revolution, „Ukrainian Weekly” (archived), vol. LXXIV, 15.01.2006, no. 3, http://www.ukrweekly.com/old/archive/2006/030617.shtml.
Berthiaume L., Cdn arms sales to Ukraine a mystery as federal government keeps mum on exports, „CTV News”, 17.05.2018, https://www.ctvnews.ca/politics/cdn-arms-sales-to-ukraine-a-mystery-as-federal-government-keeps-mum-on-exports-1.3933943?cache=yes%3FclipId%3D104056.
Blaze Carlson K., Ukrainian-Canadians have a strong voice in Ottawa, „The Globe and Mail”, 01.02.2014, https://www.theglobeandmail.com/news/politics/ukrainian-canadians-have-a-strong-voice-in-ottawa/article16647646/.
Brewster M., Canadian arms makers get OK to sell to Ukraine, „CBC News”, 13.12.2017, https://www.cbc.ca/news/politics/canada-ukraine-weapons-1.4446891.
Burridge T., Canadian-Ukrainian relations: As trick as blood?, „BBC News”, 11.07.2016, https://www.bbc.com/news/world-europe-36739074.
Canada adds Crimean officials to sanctions list, New Release, Ottawa, 28.11.2016, Global Affairs Canada, Government of Canada, https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2016/11/canada-adds-crimean-officials-sanctions-list.html.
Canada and Ukraine “announce milestone” free trade agreement, „The Guardian”, 15.07.2015, https://www.theguardian.com/world/2015/jul/15/canada-and-ukraine-announce-milestone-free-trade-agreement.
Canada announces strenghtening of trade relations with Ukraine, Government of Canada, 27.01.2022, https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2022/01/canada-announces-strengthening-of-trade-relations-with-ukraine.html.
Canada commits lethal weapons and ammunition in support of Ukraine, Government Canada, 14.02.2022, https://www.canada.ca/en/department-national-defence/news/2022/02/canada-commits-lethal-weapons-and-ammunition-in-support-of-ukraine.html.
Canada reiterates support for democratic reforms, human rights and peace in Ukraine, News Release, London 06.07.2017, Government of Canada, https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2017/07/canada_reiteratessupportfordemocraticreformshumanrightsandpeacei0.html.
Canada’s Engagement in Ukraine, Government of Canada, https://www.international.gc.ca/country-pays/ukraine/relations.aspx?lang=eng.
Canada’s NATO troops will stay in Latvia for another four years: Trudeau, „Reuters. World News”, 10.07.2018, https://www.reuters.com/article/uk-latvia-canada-idUKKBN1K00ZL.
Canada’s Support to Ukraine in Crisis and Armed Conflict. Report of Standing Committee on National Defence, December 2017, 42 Parliament, 1 Session, House of Commons, Canada, https://www.ourcommons.ca/Content/Committee/421/NDDN/Reports/RP9313861/nddnrp08/nddnrp08-e.pdf.
Canadian international assistance in Ukraine, Global Affairs Canada, 09.06.2017, Government of Canada, http://www.international.gc.ca/world-monde/issues_development-enjeux_developpement/priorities-priorites/where-ou/ukraine.aspx?lang=eng.
Canadian Sanctions Related to Russia, Global Affairs Canada, Government of Canada, https://www.international.gc.ca/world-monde/international_relations-relations_internationales/sanctions/russia-russie.aspx?lang=eng.
Census Profile, 2016 Census, Statistics Canada, https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=PR&Code1=01&Geo2=PR&Code2=01&Data=Count&SearchText=01&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&Custom=&TABID=3.
Gabryś M., Marczuk-Karbownik M., Soroka T., Międzynarodowa pozycja Kanady 2006-2018, Łódź 2018.
Global Market Action Plan, 2013, https://www.international.gc.ca/global-markets-marches-mondiaux/assets/pdfs/plan-eng.pdf.
Immigration and Ethnocultural Diversity Highlight Tables, Statistics Canada, http://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/hlt-fst/imm/Table.cfm?Lang=E&T=31&Geo=01&SO=4D.
Iran plane crash: Ukrainian International Airline jet crashes killing 176, „BBC News”, 08.01.2020, from https://www.bbc.com/news/world-middle-east-51029994 [15.05.2022].
Joint Declaration on Special Partnership between Canada and Ukraine, March 31, 1994, Embassy of Ukraine in Canada, http://www.infoukes.com/ukremb/agreem-940331e.shtml
Kościński P., Ukraińska diaspora i kanadyjska pomoc dla Kijowa, „Polski Instytut spraw Międzynarodowych. Biuletyn” nr 49(1286), 20.05.2015.
Mas S., Russian sanctions against Canadians a „badge of honour”, „CBC News”, 24.03.2014, https://www.cbc.ca/news/politics/russian-sanctions-against-canadians-a-badge-of-honour-1.2584137.
Minister Champagne concludes successful visit to Latvia, Ukraine and Poland, Government of Canada, 07.03.2020, https://www.canada.ca/en/global-affairs/news/2020/03/minister-champagne-concludes-successful-visit–to-latvia-ukraine-and-poland.html.
NATO Security Initiatives in Ukraine and Eastern Europe, Backgrounder, Wales, 04.09.2014, Government of Canada, https://www.canada.ca/en/news/archive/2014/09/nato-security-initiatives-ukraine-eastern-europe.html.
NATO–Ukraine Distinctive Partnership turns twenty: lessons to take forward, „NATO Review Magazine”, 07.04.2017, https://www.nato.int/docu/review/articles/2017/07/04/nato-ukraine-distinctive-partnership-turns-twenty-lessons-to-take-forward/index.html.
Operation REASSURANCE, National Defence and the Canadian Armed Forces, Government of Canada, https://www.canada.ca/en/department-national-defence/services/operations/military-operations/current-operations/operation-reassurance.html.
Operation UNIFIER, Government of Canada, https://www.canada.ca/en/department-national-defence/services/operations/military-operations/current-operations/operation-unifier.html.
OSCE Special Monitoring Mission to Ukraine, OSCE, Organization for Security and Co-operation in Europe, https://www.osce.org/special-monitoring-mission-to-ukraine.
Peace and Stabilization Operations Program, Global Affairs Canada, 12.06.2018, Government of Canada, https://www.international.gc.ca/world-monde/issues_development-enjeux_developpement/response_conflict-reponse_conflits/psop.aspx?lang=eng.
Priorities for Canada–Ukraine Relations (RoadMap), Government of Canada, http://www.canadainternational.gc.ca/ukraine/bilateral_relations_bilaterales/canada_ukraine.aspx?lang=eng.
Stosunki handlowe i gospodarcze między Ukrainą a Kanadą, Ambasada Ukrainy w Kanadzie, https://canada.mfa.gov.ua/en/ukraine-%D1%81%D0%B0/trade.
Swyripa F.A., Ukrainian Canadians, [w:] Canadian Encyclopedia, 04.04.2012, https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/ukrainian-canadians.
Trade in Ukraine, Statista, https://www-1statista-1com-10npp4ekv0185.han3.lib.uni.lodz.pl/study/110770/trade-in-ukraine/.
Trade revenue of Ukraine in 2020, by country, Statista, https://www.statista.com/statistics/1297572/ukraine-trade-revenue-by-country/.
Ukraine Reform Conference, Toronto, July 2019, Government Portal, https://www.kmu.gov.ua/en/reformi/mizhnarodni-konferenciyi-z-pitan-reform-v-ukrayini/mizhnarodna-konferenciya-z-pitan-reform-v-ukrayini-toronto-lipen-2019.
Ukrainian World Congress, http://www.ukrainianworldcongress.org/index.php.
Celem niniejszego artykułu jest próba zaprezentowania procesu implementacji problematyki praw człowieka w polityce zagranicznej Ukrainy od 2014 r., kiedy w wyniku Rewolucji Godności zdecydowanie zadeklarowano proeuropejski kierunek rozwoju państwa jako ostateczne uwolnienie się spod kolonialnego wpływu rosyjskiego. Hipoteza zaprezentowanych rozważań zakłada, że europejska droga rozwoju i budowa systemu ochrony praw człowieka, opartego na wzorcach europejskich, stanowią podstawę do umiędzynarodowienia kwestii praw człowieka w polityce zagranicznej Ukrainy oraz mają ważne znaczenie w budowie koalicji międzynarodowej przeciwko agresji rosyjskiej. Specyfika poruszonego tematu wymagała zwrócenia się do teorii realizmu klasycznego, teorii polityki zagranicznej państwa oraz teorii liberalnej. Dla zrealizowania nakreślonego celu zastosowano analizę dyskursu oraz analizę politologiczno- prawną. Niniejszy artykuł powstał na podstawie analizy monografii i artykułów naukowych z zakresu problematyki praw człowieka, zwrócona została uwaga na wybrane dokumenty ustawodawstwa ukraińskiego dotyczącego polityki zagranicznej, szczególnie zaakcentowano znaczenie Strategii polityki zagranicznej Ukrainy z 2021 r., uwzględniono także wybrane rezolucje oraz inne dokumenty organizacji międzynarodowych, które odnoszą się do kwestii praw człowieka w Ukrainie, uwzględniono aktualne wydarzenia i ich wpływ na poziom aktywności polityki zagranicznej Ukrainy w problematyce praw człowieka. Na podstawie zaprezentowanych rozważań wnioskować można, że zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa, jakim jest wojna, nie wyklucza aktywnych działań w polityce zagranicznej na rzecz ochrony praw i wolności człowieka, w tym także zajmowanie przez Ukrainę zdecydowanego stanowiska w obronie wartości liberalnych.
L. Leszczenko, J. Temirov, Prawa człowieka w polityce zagranicznej Ukrainy. O wartościach liberalnych w czasach pokoju i wojny, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 291-310, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.12
An Independent Legal Analysis of the Russian Federation’s Breaches of the Genocide Convention in Ukraine and the Duty to Prevent, https://newlinesinstitute.org/wp-content/uploads/English-Report.pdf.
Analityczna dopowid’ do szczoricznoho Posłannia Prezydenta Ukrajiny do Werchownoji Rady Ukrajiny. Ukrajina – trydciat’ rokiw peretworeń, https://niss.gov.ua/sites/default/files/2021-12/analitichna_dopovid_do_poslannya_prezidenta_do_vr_ukraini_2021-1.pdf.
Applebaum A., Czerwony głód, Agora, Warszawa 2018.
Biełokołos O., Jaremenko B., Prawa ludyny u miżnarodnych widnosynach i nowiў koncepciï zowniszńioï polityky Ukraïny, https://mfaua.org/content/files/op/q2/opq2r44ysb6tvfsutcdwamuqcsirsqcu.pdf.
Bieńczyk-Missala A., Prawa człowieka w polskiej polityce zagranicznej po 1989 roku, Warszawa 2005.
Brysk A., Global Good Samaritans. Human Rights as Foreign Policy, Oxford University Press, 2009.
Dannenbaum T., Mechanisms for Criminal Prosecution of Russia’s Aggression Against Ukraine, https://www.justsecurity.org/80626/mechanisms-for-criminal-prosecution-of-russias-aggression-against-ukraine/.
Donnelly J., Universal Human Rights in Theory and Practice, Cornell University Press, 2013.
Forum wilnych narodiw Rosiji uchwaływ dekłaraciju pro dekołonizaciju RF, https://www.polskieradio.pl/398/7856/Artykul/3007195,Форум-вільних-народів-Росії-ухвалив-декларацію-про-деколонізацію-РФ.
Heller K.J., Creating a Special Tribunal for Aggression Against Ukraine Is a Bad Idea, https://opiniojuris.org/2022/03/07/creating-a-special-tribunal-for-aggression-against-ukraine-is-a-bad-idea/.
Human Rights and Comparative Foreign Policy, D.P. Forsythe (ed.), United Nations University Press, 2000.
Human Rights in the ‘War on Terror’, R.A. Wilson (ed.), Cambridge University Press, 2005.
Kaymowa A., Nakazanye za Ukraynu: kak brata Achmeda Zakaewa zastawyły otruhat’ eho, https://www.kavkazr.com/a/nakazanie-za-ukrainu-kak-brata-ahmeda-zakaeva-zastavili-otrugatj-ego/31871333.html.
Kraluk P., Wijna i możływyj rozpad Rosiji. Czetwerta sproba?, https://www.radiosvoboda.org/a/forum-vilnykh-narodiv-rosiya/31970290.html.
Kuzio T., Russian Nationalism and the Russian-Ukrainian War. Autocracy-Orthodoxy-Nationality, Routledge, 2022.
Leszczenko L., Międzynarodowe standardy ochrony praw człowieka na Ukrainie, [w:] Kraje Europy Środkowej i Wschodniej na drodze przemian, B. Albin, J. Kupczak (red.), Wrocław 2004.
Leszczenko L., Ukraina w Radzie Europy, [w:] Europa Wschodnia. Dekada transformacji. Rosja, B. Albin, W. Baluk (red.), Wrocław 2003.
Maje buty obow’iazkowe j pryncypowe pokarannia dla wsich rosijśkych złoczynciw wystup Prezydenta na Miżnarodnij konferenciji szczodo prytiahnennia Rosiji do widpowidalnosti za złoczyny w Ukrajini (Haaha), https://www.president.gov.ua/news/maye-buti-obovyazkove-j-principove-pokarannya-dlya-vsih-rosi-76477.
Podpysanye Protokoła o Dekołonyzacyy RF w Prahe na Forume Swobodnыch Narodow 23.7.2022, https://www.youtube.com/watch?v=UA82nvJMfuw.
Political Declaration of the Ministerial Ukraine Accountability Conference, July 14 2022, The Hague, https://www.government.nl/ministries/ministry-of-foreign-affairs/documents/diplomatic-statements/2022/07/14/political-declaration-of-the-ministerial-ukraine-accountability-conference.
Prawa człowieka w polskiej polityce zagranicznej, Raport PISM, A. Bieńczyk-Missala, R. Kuźniar (red.), Warszawa 2005.
W ostatniej dekadzie dyplomacja naukowa, będąca jedną z kategorii dyplomacji wpływu, stała się przedmiotem badań naukowych i dyskursu politycznego. Państwa – adaptując się do tych zmian – tworzą ramy prawno- instytucjonalne dyplomacji naukowej, w których łączą priorytety polityki zagranicznej i polityki naukowo-innowacyjnej. Wciąż jednak grono państw zaawansowanych w tym procesie jest nieliczne. Jednym z nich jest Francja, która w połowie XX w. rozpoczęła budowę podstaw instytucjonalnych i strategicznych dyplomacji naukowej, a obecnie może być źródłem dobrych praktyk dla państw będących na początku tej drogi. W artykule zostaną przedstawione podstawy koncepcyjne dyplomacji wpływu oraz model organizacyjny dyplomacji naukowej Francji, będący przykładem dyplomacji wpływu opartej na potencjale i atrakcyjności nauki. Analizując poszczególne wymiary modelu, zostaną wskazane uwarunkowania, takie jak koncepcja polityki zagranicznej, założenia polityki naukowej czy struktura sektora naukowo-technologicznego państwa, które wpływają na specyfikę dyplomacji naukowej Francji. Na specyfikę francuskiego modelu dyplomacji naukowej składa się jej silne powiązanie z celami polityki zagranicznej i rozwojowej, traktowanie nauki jako istotnego instrumentu polityki zagranicznej i dyplomacji wpływu, ale także nacisk na wsparcie internacjonalizacji nauki i zwiększanie udziału Francji w międzynarodowych przedsięwzięciach naukowych.
M. Szkarłat, Dyplomacja naukowa jako kategoria dyplomacji wpływu – przypadek Francji, Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 313-345, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.13
Académie des sciences, Délégation aux relations internationals, Note de cadrage pour la programmation, Paris 2018.
American Assocn for the Advancement of Science & the Royal Society, New frontiers in science diplomacy, London 2010.
Barston R.P., Modern Diplomacy, London – New York 2014.
Belin C., Toucas B., The “Macron Miracle” Could Transform France Into a Global Powerhouse, The National Interest, 2018, https://nationalinterest.org/feature/the-macron-miracle-could-transform-france-global-powerhouse-25477.
Berridge G.R., Diplomacy. Theory and Practice, Palgrave Macmillan UK, 2010.
Berridge G.R., Richelieu, [w:] Diplomatic Theory From Machiavelli to Kissinger, G.R. Berridge, M. Keens-Soper, T.G. Otte (eds.), Palgrave Macmillan UK, 2001, s. 71-87.
Bjola C., Kornprobst M., Understanding International Diplomacy. Theory, Practice and Ethics, London – New York 2018.
Bourdieu P., La Distinction. Critique sociale du jugement, Paris 1979.
Bourdieu P., Social Space and Symbolic Power, „Sociological Theory” 1989 7(1), s. 14-25.
Campbell C.A., US Science Diplomacy with Arab Countries, [w:] Science Diplomacy. New Day or False Dawn, L.S. Davis., R.G. Patman (eds.), World Scientific Publishing, 2015, s. 25-46.
Campus France, Campus France’s Missions, 2022, https://www.campusfrance.org/en/Campus France-missions. Campus France, Liste des établissements membres du Forum Campus France en Février 2019, Paris 2020.
Campus France, The events organised by Campus France, 2022, https://www.campusfrance.org/en/organisation-events-Campus-France.
Campus France, The France Alumni Network, 2022, https://www.campusfrance.org/en/managing-the-france-alumni-network.
Centre de coopération internationale en recherche agronomique pour le développement, CIRAD 2021, https://www.cirad.fr/qui-sommes-nous/le-cirad-en-bref.
Centre National de la Recherche Scientifique, Make Our Planet Great Again, 2017, https://makeourplanetgreatagain-cnrs.com/.
Collège de France, PAUSE Program, 2022, http://www.college-de-france.fr/site/en-program-pause/index.htm#content.htm.
Constantinou C.M., Der Derian J., Sustaining Global Hope: Sovereignty, Power and the Transformation of Diplomacy, [w:] Sustainable Diplomacies, C.M. Constantinou, J. Der Derian (eds.), Palgrave Macmillan, 2010, s. 1-25.
Constantinou C.M., Sharp P., Theoretical Perspectives in Diplomacy, [w:] The SAGE Handbook of Diplomacy, C.M. Constantinou, P. Kerr, P. Sharp (eds.), SAGE Publications Ltd., 2016, s. 13-28.
Copeland D., Science Diplomacy: What’s It All About?, „CIPS Policy Briefs” 2011(13), s. 1-4.
Discours de M. Édouard Philippe, Présentation de la stratégie d’attractivité pour les étudiants internationaux, Paris 2018, https://www.gouvernement.fr/partage/10704-presentation-de-la-strategie-d-attractivite-pour-les-etudiants-internationaux.
EASAC, European Academies Science Advise Council, 2022, https://easac.eu/.
Expertise France, Results & Outlook 2017-2018. Together for a better tomorrow, 2021, https://www.expertisefrance.fr/documents.
Ferguson Y.H., Mansbach R.W., Remapping Global Politics. History’s Revenge and Future Shock, Cambridge University Press, 2004.
Flink T., Schreiterer U., Science Diplomacy at the Intersection of S&T Policies and Foreign Affairs: Towards a Typology of National Approaches, „Science and Public Policy” 2010 37(9), s. 665-677.
Gazeau-Secret A., Francophonie et diplomatie d’influence, „Géoéconomie” 2010 55(4), s. 39-56.
Gluckman S.P., Enhancing evidence-informed policy making. A report by the Prime Minister’s Chief Science Advisor, Office of the Prime Minister’s Chief Science Advisor, Auckland 2017.
Hast S., Spheres of Influence in International Relations. History, Theory and Politics Ashgate Publishing Limited, 2014.
Hocking B., Melissen J., Riordan S., Sharp P., Futures for Diplomacy. Integrative Diplomacy in 21st Century, A Report No. 1, Netherlands Institute of International Relations „Clingendael”, 2012.
Institut français, Rapport d’activité 2018, Paris 2019.
Jönsson Ch., States Only? The Evolution of Diplomacy, [w:] The Transformation of Foreign Policy. Drawing and Managing Boundaries From Antiquity to the Present, G. Hellmann, A. Fahrmeir, M. Vec (eds.) Oxford University Press, 2016, s. 242-262.
Juppé A., Schweitzer L., Le Livre blanc sur la politique étrangère et européenne de la France (2008-2020), La documentation Française 2008.
Kwiek M., Globalizacja nauki: rosnąca siła indywidualnych naukowców, „Nauka” 4/2021, s. 37-66.
Kwiek M., Internationalists and locals: international research collaboration in a resource-poor system, „Scientometrics” 124/2020, s. 57-105, DOI:https://doi.org/10.1007/s11192-020-03460-2.
Kwiek M., Międzynarodowa współpraca badawcza w Europie w świetle dużych danych i jej globalne konteksty, „Nauka” 1/2020, s. 35-66.
L’Institut de recherche pour le développement, 2021, https://www.ird.fr/la-recherche/.
Lane P., French Scientific and Cultural Diplomacy, Liverpool University Press, 2013.
Le ministère de l’Europe et des Affaires étrangères, Le réseau de coopération et d’action Culturelle, Paris 2021, https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/le-ministere-et-son-reseau/missions-organisation/le-reseau-de-cooperation-et-d-action-culturelle/.
Le ministère de l’Europe et des Affaires étrangères, Les opérateurs sous la tutelle du ministère, Paris 2021, https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/le-ministere-et-son-reseau/les-operateurs-sous-la-tutelle-du-ministere/.
Le ministère de l’Europe et des Affaires étrangères, Politique étrangère de la France, Développement, Priorités géographiques, 2021, https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/politique-etrangere-de-la-france/developpement/priorites-geographiques/.
Macron E., Initiative for Europe. Sorbonne speech of Emmanuel Macron, Sorbonne 2017, http://international.blogs.ouest-france.fr/archive/2017/09/29/macron-sorbonne-verbatim-europe-18583.html.
MAEDI 21 Global diplomacy for the 21, Paris 2015.
Maj C., Wpływ w stosunkach międzynarodowych, „Przegląd Politologiczny” 2018(1), s. 7-20.
Melissen J., The New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations, Basingstoke 2005.
Ministère de l’Europe et des Affaires étrangères, The Programming Act on Inclusive Development and Combating Global Inequalities, Paris 2021.
Ministère de l’Enseignement supérieur, de la Recherche et de l’Innovation, Stratégie nationale de recherche. France Europe 2020, Paris 2020.
Ministre des affaires étrangères, Une diplomatie scientifique pour la France, Direction générale de la mondialisation, du développement et des partenariats, Paris 2013.
Mulcahy K.V., Public Culture, Cultural Identity, Cultural Policy. Comparative Perspectives, Palgrave Macmillan, 2017.
Nye Jr. J.S., Power in the Global Information Age. From Realism to Globalization, London – New York 2004.
Penca J., The Rethoric of “Science Diplomacy”: Innovation for the EU’s Scientific Cooperation, EL-CSID Working Paper, issue 2018/16.
Rana K.S., 21st Century Diplomacy. A Practitioner’s Guide, The Continuum International Publishing Group, 2011.
Rieker P., French foreign policy in a changing World: Practising Grandeur, Palgrave Macmillan, 2017.
Rosenau J.N., The Study of World Politics. Volume 2: Globalization and Governance, Routledge, 2006.
Rosenau J.N., Turbulence in World Politics: A Theory of Change and Continuity, Princeton University Press, 1990.
Rungius Ch., S4D4C – Using Science for/in Diplomacy for Addressing Global Challenges, Deliverable D 2.2 State-of-the-Art Report 2018.
Science Advice for Policy by European Academies, SAPEA 2022, https://allea.org/science-advice-for-policy-by-european-academies/.
Sharp P., Domestic Public Diplomacy, Domestic Diplomacy, and Domestic Foreign Policy, [w:] The Transformation of Foreign Policy. Drawing and Managing Boundaries From Antiquity to the Present, G. Hellmann, A. Fahrmeir, M. Vec (eds.), Oxford University Press, 2016, s. 263-284.
Sharp P., For Diplomacy: Representation and the Study of International Relations, „International Studies Review” 1999 1(1), s. 33-57.
Skolnikoff G., The Elusive Transformation. Science, Technology, and the Evolution of International Politics, Princeton University Press, 1993.
Sofer S., The Courtiers of Civilization. A Study of Diplomacy, Albany 2013.
Tenzer N., La diplomatie d’influence sert-elle à quelque chose?, „Revue Internationale et Strategique” 2013 89(1), s. 77-82.
Tessmann K.H., Vogel H., O istocie rewolucji naukowo-technicznej, [w:] Nauka – technika – społeczeństwo, L. Zacher (red.), Wrocław 1981.
Turekian V., Macindoe S., Copeland D., Davis L.S., Patman R.G., Pozza M., The Emergence of Science Diplomacy, [w:] Science Diplomacy. New Day or False Dawn, L.S. Davis, R.G. Patman (eds.), World Scientific Publishing, 2015, s. 3-24.
Van Langenhove L., Tools for an EU Science Diplomacy, European Commission, Directorate-General for Research and Innovation, Brussels 2017.
Wojciuk A., Imperia wiedzy. Edukacja i nauka jako czynniki siły państw na arenie międzynarodowej, Warszawa 2019.
Wright Q., The Study of International Relations, New York 1955.
R. Czachor, Perspektywy i wyzwania reintegracji Górskiego Karabachu z Azerbejdżanem. Omówienie pracy „Liberated Karabakh. Policy Perspectives by the ADA University Community”, eds. F. Ismailzade, D. Krnjević Mišković, ADA University Press, Baku 2021, 274 ss., „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 349-360, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.14
B. Wróblewski, Recenzja książki: Kinga Smoleń, „Geostrategiczne położenie Turcji w XXI wieku”, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2020, 389 ss., „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 20 (2022), z. 4, s. 361-369, DOI: https://doi.org/10.36874/RIESW.2022.4.15
