Komentarze IEŚ | Instytut Europy Środkowej

Zespół Wyszehradzki

Komentarze IEŚ 1257

Jakub Bornio - Zespół Wyszehradzki

Wzmożenie w zakresie inicjatyw dotyczących bezpieczeństwa w Europie – efekt Trumpa?

Po wyborach prezydenckich w USA z 5 listopada 2024 r., których wpływu na architekturę bezpieczeństwa międzynarodowego nie da się przeszacować, nastąpiła intensyfikacja inicjatyw mających znaczenie dla środowiska bezpieczeństwa w Europie. Wybór Donalda Trumpa na 47. prezydenta USA stał się katalizatorem szeregu działań podejmowanych przez liderów kluczowych dla...

Więcej →

Zespół Wyszehradzki

Komentarze Brief IEŚ 1256

Robert Rajczyk - Zespół Wyszehradzki

Kryzys w relacjach polsko-węgierskich wywołany bezprecedensowym azylem dla polskiego polityka

Kontrowersyjnym politycznie akcentem dobiegającej końca węgierskiej prezydencji w UE jest udzielenie azylu polskiemu politykowi opozycji. Ścigany listem gończym i europejskim nakazem aresztowania (ENA) poseł Marcin Romanowski zdecydował się na złożenie na Węgrzech wniosku o ochronę międzynarodową. Należy przypuszczać, że powrót do Polski polityka podejrzanego w...

Więcej →

Zespół Bałtycki

Komentarze IEŚ 1255

Damian Szacawa - Zespół Bałtycki

Polityka północna Polski a współpraca nordycko-bałtycka

Nordycko-bałtycka ósemka (NB8) to przykład dynamicznej współpracy regionalnej, która od lat 90. łączy pięć państw nordyckich i trzy bałtyckie w działaniach na rzecz bezpieczeństwa, rozwoju i solidarności. Ewolucja obszarów współpracy, począwszy od wsparcia transformacji państw bałtyckich po obecne skupienie się na polityce obronnej, cyberbezpieczeństwie i...

Więcej →

Zespół Wschodni

Komentarze Brief IEŚ 1254

Krzysztof Fedorowicz - Zespół Wschodni

Wybory prezydenckie w Gruzji

14 grudnia 2024 r. w Gruzji odbyły się wybory prezydenckie. Po raz pierwszy w historii kraju prezydent był wybierany w wyborach pośrednich przez Kolegium Elektorów, a nie bezpośrednio przez obywateli w wyborach powszechnych. Zgodnie z konstytucją wyboru prezydenta dokonuje 300-osobowe Kolegium Elektorów, które składa się ze 150 deputowanych gruzińskiego parlamentu, 21...

Więcej →

Zespół Bałtycki

Komentarze IEŚ 1253

Marlena Gołębiowska - Zespół Bałtycki

Prognozy gospodarcze dla państw Europy Środkowej na 2025 rok

Według prognoz Komisji Europejskiej wszystkie gospodarki Europy Środkowej mają w 2025 r. odnotować wzrost gospodarczy, przy czym większość z nich wzrastać będzie w tempie przewyższającym średnią unijną. Najwyższy spośród państw regionu wzrost PKB prognozowany jest w Polsce i Chorwacji, z kolei najniższy w Estonii i na Łotwie. Prognozy te obarczone są jednak...

Więcej →

Zespół Bałtycki

Komentarze IEŚ 1252

Aleksandra Kuczyńska-Zonik - Zespół Bałtycki

Ochrona mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce w świetle regulacji międzynarodowych

W pierwszych tygodniach 2025 r. obchodzone będą dwie istotne rocznice związane z ochroną mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce: na 6 stycznia przypada 20-lecie Ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, natomiast 1 lutego mija 30 lat od przygotowania Konwencji Ramowej o ochronie mniejszości narodowych, zawartej pod auspicjami Rady...

Więcej →

Zespół Bałkański

Komentarze IEŚ 1251

Agata Domachowska - Zespół Bałkański

Serbia: kwestia „pasywizacji” adresów Albańczyków z doliny Preševa

Albańczycy żyjący na południu Serbii (w dolinie Preševa) od lat oskarżają władze w Belgradzie o łamanie praw albańskiej mniejszości. Kluczowym problemem, na który wskazują, jest wykreślanie ich nazwisk z rejestru obywateli. Skutkuje to w praktyce utratą przez Albańczyków praw obywatelskich. Kwestia ta nagłaśniana jest na forum międzynarodowym zarówno przez...

Więcej →

Zespół Wschodni

Komentarze IEŚ 1250

Krzysztof Fedorowicz - Zespół Wschodni

Powyborczy kryzys konstytucyjny w Gruzji

Wybory parlamentarne w Gruzji, które przebiegały w atmosferze silnej polaryzacji oraz ewidentnych nadużyć, po raz czwarty wygrała partia rządząca, Gruzińskie Marzenie. Prezydent Salome Zurabiszwili oraz liderzy opozycji nie uznali wyników wyborów i podjęli działania prawne zmierzające do ich unieważnienia. Konstytucyjny kryzys przybiera na sile i może stać się...

Więcej →

Zespół Bałkański

Komentarze IEŚ 1249

Konrad Pawłowski - Zespół Bałkański

Północne Kosowo A.D. 2024: kolejne kryzysy i powolna normalizacja (cz. 2)

Na przestrzeni mijającego roku władze Kosowa kontynuowały działania na rzecz eliminacji elementów porządku prawnego i przejawów zwierzchnictwa terytorialnego Serbii w północnym Kosowie oraz ustanowienia pełnej i wyłącznej jurysdykcji władz w Prisztinie na obszarze czterech północnych gmin. Jednym z elementów powyższej polityki stało się wycofanie z obiegu...

Więcej →

Zespół Bałkański

Komentarze IEŚ 1248

Konrad Pawłowski - Zespół Bałkański

Północne Kosowo A.D. 2024: kolejne kryzysy i powolna normalizacja (cz. 1)

Na przestrzeni mijającego roku w północnym Kosowie miały miejsce kolejne kryzysy, generowane inter alia przez konsekwentne działania władz w Prisztinie na rzecz pełnej integracji czterech północnych gmin i usunięcia pozostałych elementów instytucjonalnych serbskiej państwowości, funkcjonujących w północnym Kosowie. Jakkolwiek działania kosowskich decydentów...

Więcej →

Zespół Bałtycki

Komentarze IEŚ 1247

Michał Paszkowski - Zespół Bałtycki

Wybory prezydenckie w USA a bezpieczeństwo energetyczne państw Europy Środkowej

Wygrana kandydata Partii Republikańskiej w ostatnich wyborach prezydenckich w USA zmieni optykę polityki zagranicznej nowej amerykańskiej administracji, co przełoży się również na bezpieczeństwo energetyczne państw Europy Środkowej. Trudno jest jednoznacznie wskazać, jakie będą nowe priorytety w polityce zagranicznej USA, ale uwzględniając wcześniejszą kadencję...

Więcej →

Zespół Bałtycki

Komentarze IEŚ 1246

Aleksandra Kuczyńska-Zonik - Zespół Bałtycki

Nowe wymiary współpracy polsko-litewskiej: zaawansowane technologie dla bezpieczeństwa i innowacyjna gospodarka

Nowy rząd Litwy zapowiada kontynuację partnerstwa strategicznego z Polską w celu zapewnienia bezpieczeństwa regionalnego. W kontekście trwającej wojny rosyjsko-ukraińskiej oraz wyborów prezydenckich w USA relacje te mogą nawet stać się jeszcze bliższe. W kolejnych latach obszary współpracy polsko-litewskiej zostaną poszerzone o innowacyjny przemysł obronny i...

Więcej →

Zespół Bałkański

Komentarze IEŚ 1245

Spasimir Domaradzki - Zespół Bałkański

Walka o stanowisko przewodniczącego bułgarskiego parlamentu

Od przedterminowych wyborów parlamentarnych w Bułgarii minął ponad miesiąc, a reprezentowane w parlamencie partie polityczne nadal nie są w stanie dojść do porozumienia i dokonać wyboru przewodniczącego nowego parlamentu. Tym samym, pomimo wyników ostatnich wyborów, w Bułgarii trwa obecnie kolejna odsłona kryzysu politycznego. (Nie)wybieralny przewodniczący...

Więcej →

Zespół Wschodni

Komentarze IEŚ 1244

Piotr Oleksy - Zespół Wschodni

Rumunia: wyborczy wstrząs

W drugiej turze wyborów prezydenta Rumunii, która odbędzie się 8 grudnia 2024 r., zmierzą się Călin Georgescu, kandydat niezależny o poglądach nacjonalistycznych, oraz Elena Lasconi, która reprezentuje liberalną i opozycyjną partię Związek Zbawienia Rumunii (USR). Sukces Georgescu w pierwszej turze jest szokiem dla dużej części społeczeństwa, a jego narracja...

Więcej →

Zespół Wyszehradzki

Komentarze IEŚ 1243

Malwina Talik - Zespół Wyszehradzki

Nieoficjalna wizyta Viktora Orbána w Wiedniu: wydźwięk i znaczenie dla austriackiej sceny politycznej

Pod koniec października premier Węgier Viktor Orbán odwiedził Wiedeń. Wizyta miała charakter nieoficjalny, a jej pierwotnym celem był udział w debacie na temat pokoju w Europie, organizowanej przez szwajcarski magazyn „Weltwoche”. Orbán został jednak również zaproszony do austriackiego parlamentu przez Waltera Rosenkranza, niedawno zaprzysiężonego...

Więcej →

Zespół Wyszehradzki

Komentarze IEŚ 1242

Robert Rajczyk - Zespół Wyszehradzki

Zwycięstwo Donalda Trumpa: koniec politycznej izolacji Węgier?

Zwycięstwo Donalda Trumpa w wyborach prezydenckich w USA może oznaczać dla Węgier koniec politycznej izolacji, w jakiej państwo to znalazło się ze względu na prorosyjską i antywojenną postawę. Viktor Orbán jest jedynym politykiem UE, który ma znaczące osobiste relacje z przyszłym amerykańskim prezydentem. Węgry, które do końca 2024 r. sprawują...

Więcej →

Zespół Bałkański

Komentarze IEŚ 1241

Agata Domachowska - Zespół Bałkański

Wyniki spisu powszechnego w Czarnogórze: reakcje polityczne

Po prawie roku od przeprowadzenia spisu ludności w Czarnogórze zostały ogłoszone jego wyniki. Choć nie odnotowano znaczących zmian w porównaniu z wynikami spisu z 2011 r., wzbudził on różne polityczne reakcje. Partie proserbskie, będące częścią obecnego rządu koalicyjnego, powróciły do dyskusji na temat statusu języka serbskiego w Czarnogórze. Wyniki spisu...

Więcej →

Zespół Wschodni

Komentarze IEŚ 1240

Hanna Bazhenova - Zespół Wschodni

Ukraińskie rolnictwo w 2024 roku: zbiory i potencjał eksportowy

Zbiory rolnicze na Ukrainie będą w 2024 r. lepsze niż prognozowano, choć niższe niż w roku poprzednim. Oznacza to, że mimo znaczących strat sektora rolnego, spowodowanych działaniami zbrojnymi, Ukraina potrafi nie tylko zapewnić wyżywienie dla własnych obywateli, lecz również pozostać jednym z gwarantów globalnego bezpieczeństwa żywnościowego. Wyzwania czasu...

Więcej →

Zespół Bałtycki

Komentarze IEŚ 1239

Michał Paszkowski - Zespół Bałtycki

Potencjał morskiej energetyki wiatrowej w Szwecji

W Szwecji trwa debata na temat roli morskich farm wiatrowych i energii jądrowej w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego, a także osiągnięcia celów klimatycznych. Zgodnie z szacunkami poziom zapotrzebowania na energię elektryczną w tym państwie wzrośnie o ok. 160% do 2050 r. Taki skokowy wzrost konsumpcji, uwarunkowany procesem elektryfikacji, wymusi znaczne...

Więcej →

Zespół Wyszehradzki

Komentarze IEŚ 1238

Robert Rajczyk - Zespół Wyszehradzki

Radykalizacja politycznej rywalizacji o pamięć Powstania Węgierskiego 1956 roku

Antywojenna retoryka koalicji Fidesz-KDNP zdominowała tegoroczne obchody 68. rocznicy wybuchu Powstania Węgierskiego. Narracja na temat rewolucji 1956 r. stała się narzędziem bieżącej rywalizacji politycznej za sprawą wrześniowej wypowiedzi Balázsa Orbána (zbieżność nazwisk z Viktorem Orbánem przypadkowa), szefa gabinetu politycznego węgierskiego premiera. W...

Więcej →

Zespół Wschodni

Komentarze Brief IEŚ 1237

Piotr Oleksy - Zespół Wschodni

Mołdawia: Sandu wygrywa, niepokój rośnie

Drugą turę wyborów prezydenckich w Mołdawii wygrała Maia Sandu. Na urzędującą prezydentkę i liderkę prozachodniego obozu władzy swój głos oddało 55,4% wyborców. Jej konkurent – popierany przez Partię Socjalistów (PSRM) Alexandru Stoianoglo – zdobył 44,59% głosów. Frekwencja wyniosła 54,33%, czyli była o 3% wyższa niż w pierwszej turze. Gdyby wziąć pod...

Więcej →

Zespół Bałtycki

Komenatrze IEŚ 1236

Damian Szacawa - Zespół Bałtycki

Polityka bezpieczeństwa Szwecji: operacjonalizacja roli w NATO

Szwecja, po wstąpieniu do NATO w marcu 2024 r., jest w trakcie procesu włączania się w zadania Sojuszu (w tym odstraszania i obrony) oraz integracji ze strukturami politycznymi i wojskowymi NATO. Centroprawicowy koalicyjny rząd Ulfa Kristerssona znacząco podniósł wydatki na obronność, osiągając poziom 2,14% PKB w 2024 r. W kolejnych latach priorytetami będą: dalsze...

Więcej →

Zespół Wyszehradzki

Komentarze IEŚ 1235

Łukasz Lewkowicz - Zespół Wyszehradzki

Słowacja: koniec tranzytu rosyjskiego gazu przez Ukrainę

Umowa na tranzyt rosyjskiego gazu ziemnego przez terytorium Ukrainy wygaśnie w grudniu 2024 r. Decyzja strony ukraińskiej o jej nieprzedłużaniu uderza w istotnym stopniu w Słowację, która jest ważnym państwem tranzytowym rosyjskich węglowodorów na Zachód. Nieuchronność końca umowy potwierdził ukraiński premier Denys Szmyhal na początku października podczas...

Więcej →

Zespół Wyszehradzki

Komentarze IEŚ 1234

Jakub Bornio - Zespół Wyszehradzki

Spotkanie ministrów obrony NATO z ministrami państw Indo-Pacyfiku. W kierunku sojuszu globalnego?

W październiku 2024 r. odbyło się pierwsze w historii spotkanie ministrów obrony państw NATO i regionu Indo-Pacyfiku. Było ono wyrazem pogłębiającej się praktycznej współpracy pomiędzy partnerami z dwóch biegunów Eurazji, którą zintensyfikowała pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę. Pomimo geograficznego oddalenia obu obszarów ich systemy bezpieczeństwa są...

Więcej →

Zespół Bałkański

Komentarze Brief IEŚ 1233

Spasimir Domaradzki - Zespół Bałkański

Przedterminowe wybory parlamentarne w Bułgarii: wygrana Borisowa i osiem partii w parlamencie

W wyniku przedterminowych wyborów w nowym parlamencie znajdzie się osiem ugrupowań politycznych. Ponownym zwycięzcą jest były premier Bojko Borisow, od którego zależeć będzie, czy Bułgarii uda się stworzyć stabilny rząd i zakończyć przewlekły kryzys polityczny. 27 października w Bułgarii odbyły się siódme wybory przedterminowe od kwietnia 2021 r. Doszło do...

Więcej →